Wyzwalanie inwencji twórczej dzieci w wieku przedszkolnym, w tym dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych.( fragmenty programu innowacyjnego autorstwa Moniki Lissowskiej) Rozwijanie twórczości każdego dzieckajest hasłem współczesnego wychowania.Krystyna Przybylska
Opierając się na literaturze fachowej, własnych obserwacjach i doświadczeniach w pracy z dziećmi pragnę przedstawić program innowacyjny z zakresu edukacji muzycznej oparty na ideii C. Orffa, Batii Strauss oraz elementach muzykoterapii.
Program powstał z przeświadczenia o ogromnej roli zajęć muzycznych w pracy z dziećmi.
Warsztaty muzyczne doskonalą percepcję słuchową, budzą wrażliwość estetyczną, rozwijają sferę emocjonalną, intelektualną wdrażając do logicznego myślenia, kojarzenia pojęć, dokonywania analizy i syntezy.
Śpiew, zabawy muzyczno-ruchowe, zajęcia muzyczne zintegrowane z plastycznymi doskonalą nie tylko pamięć muzyczną, ale powodują rozwój pamięci ogólnej. Dzięki śpiewaniu dzieci łatwiej opanują prawidłową wymowę. Gra na instrumentach perkusyjnych wpływa na rozwój sprawności manualnej bardzo ważnej przy nauce pisania.
Ruch stymulowany muzyką staje się ruchem kontrolowanym, angażującym postrzeganie słuchowe, uwagę i myślenie a także odzwierciedla wywołane muzyką emocje.
Aktywna relaksacja - muzykoterapia pobudza wyobraźnię, poprawia nastrój, odreagowuje napięcia, wzbogaca świat uczuć i przeżyć, uwrażliwia na otaczający świat.
Wyzwalaniu aktywności i twórczości dzieci służą zajęcia muzyczne prowadzone wg ideii :
· Carla Orffa,
· aktywnego słuchania muzyki metodą Batii Strauss,
· muzykoterapii w tym choreoterapii oraz plastykoterapii (działań plastycznych przy muzyce i do muzyki).
W koncepcji C. Orffa ma miejsce twórcze obcowanie z muzyką, przenika ją idea kreatywności w każdym zakresie.
Obcowanie z muzyką realizujące się w różnych formach: w ruchu, tańcu, śpiewie, mowie, pantomimie, grze na instrumentach ma na celu przynosić radość, satysfakcję, ułatwić kontakt z otoczeniem, uczyć poprzez zabawę.
Orff skupia się na tym, aby rozbudzić u dzieci i młodzieży zamiłowania i zainteresowania muzyczne przez tworzenie muzyki - improwizacje, a nie przez jej odtwarzanie.
Zajęcia prowadzone wg koncepcji Orffa pozwalają na rozwój osobowości dziecka, wzmacnianie wiary we własne możliwości, rozwijanie umiejętności kreatywnego myślenia.
Metoda ta stworzona była dla wszystkich dzieci w przedszkolach, szkołach, a także dla dzieci niepełnosprawnych fizycznie i umysłowo. W związku z pracą z dziećmi niepełnosprawnymi chciałam wykorzystać idee Orffa kładąc główny nacisk na wyzwalanie ekspresji wynikającej z ich zaangażowania emocjonalnego i możliwości twórczych.
Stosuje się tutaj takie formy wychowania muzycznego jak:
· odtwarzanie muzyki wokalnej i instrumentalnej (śpiewanie i granie na instrumentach),
· tworzenie muzyki wokalnej i instrumentalnej,
· integracja ruchu, śpiewu, gry na instrumentach, słowa mówionego.
Metoda aktywnego słuchania muzyki Batii Strauss jest bliska idei C. Orffa. Jedność słowa, ruchu i tworzenia elementarnej muzyki, w niniejszym programie stanowi jego kontynuację.
Batia Strauss dopasowuje dziecięcą aktywność ruchową, taneczną i instrumentalną do dzieł muzyki klasycznej a przez to stwarza dzieciom możliwość zabawy z muzyką.
Dzieci podczas aktywnego słuchania łatwo przyswajają muzykę, obcują z nią i czerpią z niej: piękno, wrażliwość, pomysłowość, muzykalność, uruchamiają wyobraźnię oraz pokonują nieśmiałość. W metodzie tej możliwe jest własne opracowanie wybranego utworu lub fragmentu muzycznego w formie partytury.
Za największe zalety tej metody uważam:
· szerokie możliwości adaptacji,
· identyfikacja z artystami prezentującymi się w nagraniu,
· kształcenie wyobraźni dźwiękowej przez grę na instrumentach (w początkowej fazie naśladowanie ruchów towarzyszących grze na instrumentach wyobrażonych),
· atrakcyjność utworu mimo wielokrotnego słuchania,
· możliwość prezentacji publicznej (akademie, spotkania z rodzicami), która zachęca i motywuje do dalszych działań,
· zintegrowane słuchanie, granie, tańczenie i śpiewanie z elementami pantomimy, dramy i różnych form plastycznych ,
· rozwijanie aktywności twórczej dziecka i nauczyciela,
· zastosowanie w celach terapeutycznych,
· inspirowanie nauczyciela do rozwijania metody w sposób indywidualny poprzez tworzenie partytur.
Proponowałabym na podstawie moich wieloletnich doświadczeń w pracy z dziećmi stosowanie tej metody na jej trzecim etapie (gra na instrumentach perkusyjnych na podstawie partytury graficznej) z 5,6 - latkami, gdyż wymaga dość dużego zdyscyplinowania muzycznego, skupienia i koncentracji uwagi.
Celem zajęć z elementami twórczości jest wypowiadanie się dzieci głosem, ruchem, muzyką. Dziecko tworzy z własnej inicjatywy i potrzeby. Stawianie dziecku konkretnych zadań dotyczących różnych form działalności muzycznej umożliwia wspieranie rozwoju i dziecięcej twórczości.
Takie zajęcia stwarzają okazję do:
· ćwiczenia samodzielności, pomysłowości
· rozbudzania wrażliwości na muzykę
· rozwijania mowy dzięki śpiewaniu, rytmizowaniu tekstów
· kształcenia wrażliwości słuchowej
· tworzenia akompaniamentów
· wyrażania gestem, ruchem muzyki
· zwiększania koordynacji ruchowej oraz orientacji przestrzennej
· aktywnego słuchania muzyki (malowanie, gra, taniec)
· pokonywania nieśmiałości, bierności, lęku
· wyzwalania pozytywnych emocji, a czasami wyciszania, uspokajania
Cele i zadania prezentowanego programu innowacyjnego będą realizowane poprzez:
· zabawy i ćwiczenia z głosem i oddechem
· zabawy rytmiczno- ruchowe
· muzykowanie na instrumentach perkusyjnych i niekonwencjonalnych wykonanych przez dzieci
· taniec- choreoterapia
· malowanie muzyki - plastykoterapia
Program jest zgodny z podstawą programową wychowania przedszkolnego zatwierdzoną przez MEN (Dz.U. Nr 2/2000- Rozporządzenie MEN z dnia 1 grudnia 1999r.)
Organizacja zajęć z zakresu programu autorskiego
Program przewidziany jest dla wszystkich grup dzieci w wieku przedszkolnym, w tym dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Zajęcia należy przeprowadzać systematycznie w jeden określony dzień tygodnia. Najlepiej będzie, gdy proponowane metody będą realizowane z dziećmi na dwóch poziomach w porozumieniu z nauczycielami grup i nauczycielem rytmiki. Przebieg zajęć należy planować, inicjować i dokumentować. Za przebieg i efekt jest odpowiedzialny nauczyciel.
W realizacji programu uwzględniona jest ewaluacja, czyli ocena jego efektywności w codziennej pracy przedszkola. Polegać będzie na systematycznym zbieraniu informacji dotyczących działań dydaktycznych w celu ich ulepszania. Ewaluacja pozwoli uczestnikom programu na wspólną wymianę doświadczeń, poglądów, refleksji w czasie organizowanych w tym celu spotkań i na Radzie Pedagogicznej.
Aby uporządkować działania uwrażliwiania dzieci na muzykę oraz zmierzając do systematycznej nauki jej słuchania, zaplanowany zostanie cykl zabaw i ćwiczeń kolejno rozwijających wrażliwość dzieci na poszczególne elementy muzyki.
Na końcu programu zawarty jest spis literatury, która może być pomocna w realizacji programu.
LITERATURA DO WYKORZYSTANIA W REALIZACJI W\W PROGRAMU
1. .Bogdanowicz Marta - "Ruch i piosenka dla najmłodszych"
2. Florkiewicz Violetta - "Terapia pedagogiczna - scenariusze zajeć"
3. Herdtweck Waltraud - "Warsztaty rytmiki dla dzieci"
4. Komorowska Małgorzata - "Orkiestra dziecięca cz. 1"
5. Komorowska Małgorzata - "Orkiestra dziecięca cz. 2"
6. Konarska Elżbieta - "Moje 5 lat - scenariusze zajęć + płyta"
7. Konińska A., Polak A., Żiżka D. - "Uczę metodą ośrodków pracy + kasety"
8. Majewski Robert - "Wiosenne nutki"
9. Majewski Robert - "Jesienne nutki"
10. Majewski Robert - "Zimowe nutki"
11. Malko Dorota - "Metodyka wychowania muzycznego w przedszkolu"
12. Pileccy J. i W. - "Stymulacja psychoruchowego rozwoju dzieci o obniżonej sprawności umysłowej"
13. Podolska Beata - "Z muzyką w przedszkolu"
14. Przybylska Krystyna - "Wychowanie muzyczne w przedszkolu"
15. Przychodzińska - Kaciczak Maria - "Polskie koncepcje powszechnego wychowania muzycznego tradycje- współczesność"
16. Smoczyńska - Nachtman Urszula - "Kalendarz muzyczny w przedszkolu"
17. Smoczyńska - Nachtman Urszula - "Zabawy i ćwiczenia przy muzyce"
18. Stadnicka Janina - "Terapia dzieci muzyką, ruchem i mową"
19. Stankiewicz Zygmunt - "Piosenka w przedszkolu"
20. Wójcik Teresa - "Moje 3 i 4 lata - scenariusze zajęć + płyta"
21. Wójcik Teresa - "Moje 6 lat - scenariusze zajęć + płyta"
Przykładowe utwory do wykorzystania w muzykoterapii, "malowaniu muzyki":
· W.A.Mozart - "Eine kleine Nachtmusik"
· J.S.Bach - "Koncerty Brandenburskie"
· A.Vivaldi - "Cztery pory roku"
· G.F..Händel - "Muzyka na wodzie"
· J.Pachelbel - "Kanon w D-dur"
Przykładowe utwory muzyczne do wykorzystania przy aktywnym słuchaniu muzyki metodą Batii Strauss
§ Gra na instrumentach:
§ KLANZA - Tańce integracyjne
§ Leo Delibes - "Pizzicato"
§ Franciszek Schubert - "Moment Musical"
§ Georg Friedrich Handel - "Country Dance"
§ Johan Strauss- syn i Joseph Strauss - Polka "Pizzicato"
§ Piotr Czajkowski Marsz z Suity z baletu - "Dziadek do orzechów"
.
§ Taniec, elementy choreoterapii:
§ Johannes Brahms - "Hungarian Dance"
§ Joseph Haydn - "Serenada"
§ Piotr Czajkowski - "Trepak taniec rosyjski"
§ Piotr Czajkowski - "Taniec pastuszków"
§ Piotr Czajkowski - "Walc kwiatów"
§ Piotr Czajkowski - taniec węgierski "Czardasz"
§ Edward Grieg - "Motyl"
§ Edward Grieg - "Ptaszek"
§ Modest Musorgski - "Obrazki z wystawy"
§ Siergiej Prokofiew - "Poranny taniec"
§ Siergiej Prokofiew - "Maski"
§ Mikołaj Rimski- Korsakow "Lot trzmiela"
PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJEĆ EFEKTY AKUSTYCZNE. MUZYKOWANIE NA INSTRUMENTACH PERKUSYJNYCH. PRZYKŁADY ZABAW I ĆWICZEŃ.
Cele:
· uwrażliwianie na różne dźwięki dochodzące z otoczenia,
· rozbudzanie wyobraźni, umożliwienie dzieciom zdobycia wiedzy poprzez przeżycia i własne doświadczenia,
· ośmielanie dzieci,
· zaspokajanie potrzeby ekspresji twórczych i odtwórczych za pomocą ruchu, gry na instrumentach.
1. Poszukiwanie szmerów i efektów wydobywanych przy pomocy własnego ciała:
o rąk - klaszczemy, pstrykamy palcami,
o nóg - szuramy stopami, stukamy palcami, piętami, całymi stopami.
2. Poszukiwanie szmerów i efektów poprzez kontakt z przedmiotem:
o pukamy palcem w drzwi, podłogę, blat stołu, krzesło, szafkę,
o bębnimi palcami w podłogę.
3. Poszukiwanie szmerów i efektów uzyskiwanych poprzez spadanie różnych przedmiotów na podłogę,
o przedmioty: piłeczka ping- pongowa, klucze, pantofel, ołówek, pudełko,
o podłoże: podłoga (drewniana, pokryta wykładziną), gazeta, stolik.
4. Bawimy się gazetą.
o pocieramy o siebie kartki,
o szeleścimy papierem,
o wolno i szybko zgniatamy duże arkusze gazety.
5. Poszukujemy szmerów i efektów dźwiękowych na instrumentach zabawkach (bąk, gwizdek, pudełka, grzechotki).
6. Bawimy się w poszukiwaczy. Swobodnie chodząc po sali dzieci szukają nowego brzmienia uderzając w różne przedmioty. Do tego ćwiczenia wykorzystujemy ręce, różne przybory.
7. W kole jedno dziecko rytmizuje np. nazwę zabawki, a następnie wszyscy w tym samym rytmie powtarzają.
8. Dzieci siedzą w kole. Po kolei każde z nich wymyśla dowolny rytm, a reszta dzieci powtarza (wykorzystać można naturalne efekty akustyczne ciała, instrumenty perkusyjne).
9. Podany przez nauczyciela rytm grają dzieci włączając się po kolei tworząc "piramidę" ostinatową, a następnie odłączają się po kolei.
10. Dzieci wybierają dowolny instrument z różnych instrumentów perkusyjnych, prezentuje na nim swój nastrój.
11. Zagadki słuchowe "Jaki instrument zagrał ?"- wybrane dziecko odwrócone tyłem zgaduje jaki instrument zagrał.
12. "Grające kółko"- dzieci stojąc w kole wykonują na instrumentach perkusyjnych podkład do piosenki "Kółko Graniaste".
13. "Co mówi pociąg" - opowiadanie rytmiczne z towarzyszeniem instrumentów perkusyjnych. Najpierw nauczyciel a później same dzieci podają słowa, które rytmizujemy i zinstrumentalizujemy np.
...
harpia88