1 FILOZOFIA ŚREDNIOWIECZNA.docx

Filozofia średniowieczna

Święty Augustyn, Święty Tomasz

ŚWIĘTY AUGUSTYN

Urodzony w 354 r. p. n. e. W mieście Tagaście.

Poglądy:

·         Nie można wątpić w rzeczy wewnętrzne, a w zewnętrzne można wątpić.

·         Własna myśl jest faktem we wszystkich najpewniejszym.

·         Wszystko jest wątpliwe oprócz tego, że myślę i chcę; nie jest istotna treść myślenia, ale to że myślimy.

Teoria poznania:

Dla człowieka celem jest szczęście. Jedynym szczęściem jest Bóg, droga do niego. Do szczęścia potrzebne jest poznanie. Najważniejszym poznaniem jest poznanie Boga i własnej duszy.

Poznanie idei i oświecenie umysłu przez Boga:

·         Co umysł poza własnymi przeżyciami poznaje najlepiej? Czy rzeczy zewnętrzne? Nie – wg Św. Augustyna od rzeczy zewnętrznych lepiej poznaje prawdy wieczne, których źródłem jest Bóg.

·         Odniesienie do Platonizmu; świat idealny jest złączony z Bogiem.

·         Wieczne istnienie jest właściwe tylko Bogu, więc prawdy wieczne istnieją w Bogu, są ideami Bożymi.

·         Jeśli dusza poznaje prawdę, to dzięki temu, że istnieje Bóg; to jej udziela swoich idei.

·         Wiedzy, o którą na próżno zabiegamy przyrodzonymi władzami naszego umysłu Bóg udziela oświecenia duszy (iluminacja).

·         Poznanie Boga jest aktem bezpośredniej intuicji.

·         Oświecenie to fakt nadprzyrodzony i dzieło łaski.

·         Łaska oświecenia przypada dobrym. Przygotowaniem do oświecenia jest mniej ćwiczeń umysłu niż oczyszczanie serca.

·         Bóg – źródłem prawd wiecznych. Prawdy są dowodem na to, że Bóg istnieje.

Koncepcja człowieka, poglądy antropologiczne:

·         Człowiek jest odbiciem obrazu Boga, a rozum ludzki jest tego wyrazem.

·         Człowiek nie potrzebuje szukać wiedzy w świecie zewnętrznym, ponieważ nosi ją w sercu. W sobie samym należy szukać prawdy.

·         Przedmiotem poznania jest tylko dusza i Bóg. Dusza odwraca się od zmysłów i skupia się na zawartych w sobie ideach, wchodząc na drogę samo kontemplacji, aby odnaleźć odbijająca się w niej nieprawdę.

·         Bóg jest wewnętrznym nauczycielem duszy człowieka, kiedy przez słowo (logos) przemawia do umysłu ludzkiego i oświeca go.

·         Pojęcia ogólne, którymi posługuje się jednostka są odbiciem pierwowzorów istniejących w umyśle Bożym.

·         Wszyscy ludzie są splamieni grzechem pierwotnym.

·         Istota ludzka nie może uzyskać zbawienia jedynie dzięki własnym wysiłkom i dobrym uczynkom. Koniecznym warunkiem zbawienia jest łaska Boża.

·         Człowiek posiada duszę i ciało. Dusza jest niezniszczalna i nieśmiertelna. Prawdę cechuje niezniszczalność, zaś trwałość tkwi w duszy człowieka. Dusza jako siła życiowa wypełnia całe ciało. Stąd wyższość duszy nad ciałem.

·         Wolontaryzm – tendencja do akcentowania istnienia w psychice ludzkiej woli i traktowania jej jako motoru ludzkich poczynań.

·         Źródłem poznania rozwoju rzeczywistości jest wola.

·         Właściwa natura każdej rzeczy przejawia się tam, gdzie rzecz jest czynna, a nie bierna.

·         Rozum jest aparatem odbiorczym.

Bóg a świat:

Skąd pochodzi zło?

·         Zło jest dziełem wolnych stworzeń „Bóg dobry ustanowił dobro, lecz zepsuła go zła wola”.

·         „Zło nie jest realne, jest tylko brakiem dobra”.

·         Zła jest pycha – chęć wystarczenia sobie samemu przez Boga.

·         Zła jest pożądliwość – to zapobieganie o rzeczy przemijające i pozbawione rzeczywistej wartości.

·         Zło nie psuje harmonii świata, jest dla niej potrzebne.

·         Bóg wolał stworzyć większe dobro ze złem, niż mniejsze bez zła.

Atrybuty Boga:

·         Bóg jest najwyższym bytem.

·         On jeden istnieje z własnej natury.

·         Jest bytem niezależnym.

·         Jest przyczyną wszelkiego bytu.

·         Jest najwyższym dobrem.

·         Bóg stoi poza czasem.

·         Istnienie Boga wynika z wiary i nie wymaga dowodów, jest oczywiste.

·         Wszystko co istnieje w świecie jest dobrem, bo zostało stworzone przez Boga.

·         Człowiek sam z siebie nie może czynić dobra, może je czynić z woli Boga.

ŚWIETY TOMASZ

Żył w latach 1225 – 1274

·         Wzorem dla św. Tomasza był Arystoteles.

·         Opiera się na dowodach, empiryzmie, dualizmie.

·         Traktuje człowieka jako byt jednorodny. Ciało i dusza są złączone, tworzą jedną substancję.

Rozdzielenie teologii od wiedzy:

·         Święty Tomasz oddzielił dziedzinę rozumu od dziedziny objawienia. Są prawdy dostępne rozumowi i zarazem objawione np. Nieśmiertelność duszy. Na ogół jednak wiara i wiedza stanowią dwie różne dziedziny.

·         Wszelka prawda objawiona jest tylko jedna i pochodzi od Boga.

·         Teologia buduje na podstawie objawienia. Filozofia wyłącznie na zasadach rozumu. Nawet, gdy traktują o tych samych prawdach, każda traktuje inaczej.

·         Filozofia jeśli służy teologii to jedynie w tym senie, gdy przygotowuje do wiary i jej broni.

Dowody na istnienie Boga:

Istnienie Boga nie jest prawdą oczywistą, nie jest prawdą wrodzoną, zaszczepioną w sercu człowieka.

Pięć dowodów istnienia Boga:

1.      Z istnienia ruchu wnosi, że istnieje pierwsza przyczyna ruchu.

2.      Z niesamowitości świata wnosi, że istnieje istota samoistna będąca przyczyną świata.

3.      Z przypadkowości rzeczy wnosi, że istnieje poza nimi istota konieczna.

4.      Z faktu, że istnieją istoty różnej doskonałości wnosi, że istnieje istota najdoskonalsza.

5.      Z powszechnej celowości przyrody wnosi, że istnieje istota najwyzsza, rządząca przyrodą, a działająca celowo.

Przymioty Boga:

Własności Boga nie były za czasów Tomasz sporne, sporne zaś były:

1.      Czy można je rozumem poznać, czy też raczej należy je uważać za przedmiot wiary i objawienia.

2.      Jeśli można je poznać to w jaki sposób?

3.      Jaka własność Boga jest zasadnicza?

4.      Co stanowi jego istotę metafizyczną, z której wynikają inne własności?

Tomasz był zdania, że:

1.      Własności Boga można poznać rozumem.

2.      Wszelki rozum ludzki nie może poznać ich wprost lecz tylko pośrednio drogą negacji lub eminencji, bądź przez nieskończone wzmożenie własności istot skończonych.

3.      Istota metafizyczną Boga jest samoistność. Bóg jest jedynym bytem, który istnieje sam, wszystkie inne byty są bytami zależnymi.

Atrybuty Boga:

·         Bóg jest wtedy samoistny, jako samoistny nie ma przyczyny.

·         Nie istnieje nic, co mogłoby być przyczyną jego zmiany, jest więc niezmienny.

·         Jest wieczny bez początku i końca, bo powstanie i koniec byłyby zmianami.

·         Jest niematerialny, niezłożony, jest prosty, bo byt prosty nie może mieć składników.

·         Nie ma dlań rodzaju i przeto nie może być gatunkowany.

Bóg a powstanie świata:

·         Świat został stworzony z niczego, nie zaś z odwiecznej materii.

·         Stworzenie dokonane zostało wprost od Boga a nie przez intencje pośrednie. Gdyby bowiem świat nie był wprost stworzony od Boga, to byłby wynikiem sumowania się przyczyn i nie miałby jedności, którą posiada.

·         Stworzenie jest aktem woli – nie konieczności. Bóg urzeczywistnił tylko jedną. Każda istota działa wedle właściwego jej sposobu działania. Bóg działa więc w sposób wolny, właściwy istotom rozumnym.

·         Stworzenie odbyło się według idei Bożych. Bóg miał w wiecznych swych ideach niejako program świata, a stworzenie polegało na zrealizowaniu tych idei.

·         Stworzenie nastąpiło w czasie. Zarówno dowód, że świat nie ma początku, jak i że początek ma, jest niedostateczny.