10. romanowska.pdf

(481 KB) Pobierz
Microsoft Word - 7. romanowska.doc
Olga Romanowska
Regionalizmy w polskim jħzyku migowym
Józyk migowy jest, w rókach jego mistrzÜw józykiem pióknym i peçnym
ekspresji; to józyk dla ktÜrego ani natura, ani sztuka, nie znalazçy
substytutu umoñliwiajécego gçuchym kontakt miódzy sobé. Ci, ktÜrzy nie
znajé józyka migowego, nie potrafié zrozumieí, jak ogromne moñliwoëci
daje on niesçyszécym, jak wielki jest jego wpçyw na umysçy i ñycie
spoçeczne ludzi pozbawionych sçuchu, jego roli jako noënika myëli
do tych, ktÜrzy w przeciwnym razie pozostawaliby w ciemnoëci. Nie
mogé teñ zrozumieí przywiézania gçuchych do swojego józyka. Tak
dçugo, jak na naszej planecie bódzie choí dwoje niesçyszécych, ktÜrzy
bódé sió porozumiewaí, józyk migowy bódzie istniaç.
J. Schuyler Long
Pojócie regionalizmu józykowego
Wedçug Sçownika Józyka Polskiego regionalizm to cechy wymowy,
forma gramatyczna, wyraz lub konstrukcja skçadniowa, wçaëciwe mowie pewnego
regionu (pewnej okolicy) kraju, niekiedy upowszechnione w józyku ogÜlnym 1 .
Wedçug innego ïrÜdça Szkolnego Sçownika Nauki o Józyku regionalizm
(z çaciny regionalis = dotyczécy okolicy) to cecha wymowy, wyraz, zwiézek,
konstrukcja skçadniowa wçaëciwe mowie pewnego regionu, niekiedy upowszech-
niona w józyku ogÜlnym 2 .
W przeciwieõstwie do sçownictwa ërodowiskowego, ktÜre nieustannie sió
zwióksza, wyrazy swoiste dla pewnych obszarÜw Polski, czyli regionalizmy,
stopniowo zanikajé. Po pierwsze w niezbyt odlegçej przeszçoëci, bo w poczétkach
XX wieku, zamarçy dwa podstawowe ïrÜdça powstawania regionalizmÜw. Jedno
z nich stanowiç utrzymujécy sió do roku 1918 podziaç kraju granicami trzech
zaborÜw, ktÜry izolowaç od siebie trzy gçÜwne odmiany lokalnej polszczyzny:
1 Sçownik Józyka Polskiego, Warszawa 1998, s. 32.
2 J. Malczewski, Szkolny Sçownik Nauki o Józyku, Warszawa 1997, s. 159.
O. Romanowska, Regionalizmy w polskim józyku migowym
krÜlewiecké (pod zaborem rosyjskim), galicyjské (pod zaborem austriackim)
i wielkopolské (pod zaborem pruskim) oraz prowadziç do ich niezaleñnego
rozwoju. Drugie ïrÜdço regionalizmÜw wpçyw gwar ludowych na józyk miejski
charakterystyczne jeszcze dla okresu miódzywojennego, w naszych czasach
niemal zupeçnie zanikço.
Trzeba pamiótaí, ñe regionalizmy to zwykłe sçowa, co najmniej
dziewiótnastowieczne, oznaczajéce czósto przedmioty, ktÜre stopniowo
wychodzé z uñycia. Oczywiëcie wyrazy regionalne wycofujé sió z obiegu
stopniowo. Najszybciej wyzbywa sió ich mçodzieñ, najdçuñej utrzymujé sió
w józyku starszego pokolenia. Regionalizmy zdaniem wielu osÜb, zwçaszcza
wychowanych w ërodowisku stoçecznym to wyrazy gorsze ujawniajéce
prowincjonalnoëí osÜb, ktÜre sió nimi posçugujé. Jest to opinia niesçuszna.
Wçaënie w lokalnych odmianach polszczyzny zachowaço sió wiele pióknych
wyrazÜw rodzimych, niepotrzebnie potem wypartych przez poñyczki, jak choíby
przechadzka, ktÜra ustépiça miejsca obcemu spacerowi. Regionalizmy ubarwiajé
józyk codzienny, ktÜry staje sió coraz bardziej znormalizowany, a przez to
pozbawiony jakiegoë indywidualnego piókna. Peçnié teñ w kontaktach miódzy
ludïmi wañné funkcjó, ktÜré nazywa sió prezentacyjné: niezaleñne od swej
podstawowej treëci informujé o ërodowisku terytorialnym, z ktÜrego wywodzi sió
nadawca wypowiedzi, albo o miejscu jego zamieszkania, a czasem nawet
o zmiennych kolejach jego losu, jeñeli uñywa on regionalizmÜw rÜñnych
dzielnic 3 .
ZrÜñnicowanie regionalne polszczyzny, utrzymujéce sió przez caçe wieki,
w wieku XX zaczóço sió zacieraí. Wpçynóço na to wiele czynnikÜw, takich jak
upowszechnienie szkoçy polskiej po odzyskaniu niepodlegçoëci w 1918 roku,
a wraz z nié znajomoëci polszczyzny literackiej, dalszy postóp w rozwoju oëwiaty
na wsi po drugiej wojnie ëwiatowej, wpçyw ogÜlnopolskiej wersji józyka
mÜwionego w ërodkach masowego przekazu (radio, telewizja) oraz przemiesz-
czanie sió ludnoëci wiejskiej do miast, spowodowaço, ñe na wsi posçugujé sió
gwaré najczóëciej osoby starsze.
W polskim józyku migowym rÜwnieñ wystópujé odmiany regionalne.
Rozbiory Polski, w koõcu XVIII wieku, spowodowaçy ograniczenie kontaktÜw
3 D. Buttle, Józyk i my 2. Podrócznik do józyka polskiego dla szkÜç ërednich, Warszawa 1994,
s. 6772.
80
O. Romanowska, Regionalizmy w polskim józyku migowym
PolakÜw znajdujécych sió w rÜñnych zaborach. Powstaçe w XIX wieku w rÜñnych
zaborach szkoçy dla dzieci niesçyszécych staçy sió ïrÜdçem tworzenia odróbnych
józykÜw migowych, wçaëciwych tym szkoçom. Z tego teñ wzglódu w kañdym
z trzech zaborÜw rozwijaç sió inny józyk migowy. Po odzyskaniu niepodlegçoëci
przez Polskó, okazaço sió, ñe na terenie kraju istniejé znaczne rÜñnice dialektalne
w józyku migowym. Po II wojnie ëwiatowej nastépiçy kolejne istotne zmiany.
Przesuniócie granic Polski na zachÜd spowodowaço, ñe pozostaço na terenie
Polski wielu niesçyszécych pochodzenia niemieckiego, posçugujécych sió
caçkowicie odmiennym józykiem migowym. Wszystko to spowodowaço, ñe po
II wojnie ëwiatowej na obszarze Polski funkcjonowaço rÜwnolegle kilka józykÜw
migowych. Dopiero w latach szeëídziesiétych powoçano Komisjó Unifikacyjné,
a takñe wydano pierwsze sçowniki i podróczniki do nauki józyka migowego.
Mimo unifikacji znakÜw nadal w wielu regionach Polski spotykamy odmienne
od zunifikowanych znaki migowe, specyficzne dla danego regionu.
Regionalizmy w józyku migowym to caçkowicie nowy i niepodejmowany
dotychczas temat badaõ. Brak jest jakiejkolwiek literatury, opracowaõ czy teñ
tekstÜw ïrÜdçowych na ten temat. W praktyce, w codziennym ñyciu, moñna
spotkaí sió bardzo czósto z rÜñnicami regionalnymi w józyku migowym.
SzczegÜlnie sé one widoczne podczas pierwszych miesiócy nauki w szkoçach
ërednich dla niesçyszécych.
Celem badawczym niniejszej pracy byço odnalezienie znakÜw polskiego
józyka migowego majécych charakter regionalizmÜw i porÜwnanie ich
ze zunifikowanym polskim józykiem migowym. Jednoczeënie staraçam sió ukazaí
rÜznice wystópujéce w polskim józyku migowym. W celu odnalezienia znakÜw
polskiego józyka migowego majécych charakter regionalizmÜw i porÜwnanie ich
ze zunifikowanym polskim józykiem migowym przeanalizowaçam wspÜlnie z Anié
Tylki 203 regionalizmy pochodzéce z nastópujécych regionÜw: Polski centralnej,
Warmii i Mazur, Pomorza, Dolnego êléska, Raciborza i okolic, Podkarpacia.
Regionalizmy te dotyczyçy 67 pojóí, w tym 51 rzeczownikÜw, 8 czasownikÜw
(bezokolicznikÜw), 7 przymiotnikÜw i 1 przysçÜwka. W oparciu o te badania
powstaça praca magisterska moja i Ani. Zestawienie wszystkich badanych
regionalizmÜw przedstawiono w tabeli.
81
8654437.016.png
O. Romanowska, Regionalizmy w polskim józyku migowym
Zestawienie i omÜwienie badanych znakÜw migowych
Lp. Pojócie
Pojócie
C WM
WM Pm
PPm
Dë
R
Pk Razem
Razem
1 Autobus
Autobus
+
+
+ (m) +
4
2 Badaí
+
+
2
3 Bagañ
+
+
2
4 Bajka
Bajka
+
+
+
+
4
5 Bal
+
+
2
6 Baçagan
+
1
7 Bawií
+ (m)
+
2
8 Benzyna
+ (m) +
+
+
+
5
9 Brak
Brak
+
+
2
10 Caçowaí
+
+
+
+
4
11 Cebula
+
+
+
3
12 Chemia
+
+ (m)
2
13 Ciasny
Ciasny
+
+
2
14 Cierpieí
+ (m)
+
2
15 Cytryna
Cytryna
+ + (m)
+ (m) +
+
+
+
6
16 Czytaí
+ (m)
+
2
17 Data
+
+
+
3
18 Denerwowaí
+
+
2
19 Dçug
+
+
+ (m)
3
20 Dworzec
+
+
+
3
21 Dyplom
+
+
2
22 Dziecko
+
+ + (m)
+
4
23 Fryzjer
Fryzjer
+
+
+
+ + (m)
+ (m)
5
24 Gósty
+
+
+
3
25 Gç
Gçodny
+ (m) +
+
3
26 Gniew
+
1
27 Gwarancja
+ (m) +
+ + (m)
+
5
28 GwÜïdï
+ (m) +
+
+
4
29 Herbata
Herbata
+
+
+
3
30 Hiszpania
+
+
+
+
4
31 Holandia
+ (m) +
2
32 Jajo
+
+
+
3
33 Kartofel
+ (dp)
+ (dp)
+ (dp) + (dp)
4
34 Kino
Kino
+ (d
+ (dp)
pp)
+ (dp) + (dp)
+ (dp) + (dp)
+ (dp)
4
35 Kçamaí
+
+
2
36 Koszula
+
+
2
37 Kredyt
+
+
2
38 Kwas
+
+
+
3
82
Lp.
WWM
Pm
DDë
Dë
PPk
Pk
+ (m)
115
15
+ (m)
223
23
225
25
GGç
odny
+ (m)
229
29
334
34
+ (d
p)
+ (dp)
+ (dp)
8654437.017.png 8654437.018.png 8654437.019.png 8654437.001.png 8654437.002.png 8654437.003.png 8654437.004.png 8654437.005.png 8654437.006.png 8654437.007.png
O. Romanowska, Regionalizmy w polskim józyku migowym
39 Lalka
+
+
2
40 List
+
+
+
+
+
5
41 Litr
Litr
+
+
+
+
4
42 æakomy
+ (m)
+
2
43 Méka
Méka
+
+
+
+
4
44 Most
+
+
+
+
4
45 Nerwowy
+
1
46 Niespodzianka
+
+
+
3
47 OgÜrek
+
1
48 Pantofle
+
+
+
+
+
5
49 Przykro
+
+
+
+
4
50 Puszka
+
+
+
3
51 Rekord
+
+
+
3
52 Renta
+
+
2
53 Sen
+ (m) +
+
3
54 Sport
+ (m)
+
+
3
55 SpÜdnica
SpÜdnica
+
+
+
3
56 Strach
+
+
+
+
4
57 Suchy
+
+
2
58 Szewc
+
+
+
3
59 Szpital
+
+
2
60 Szyí
+ + (m)
+
3
61 êliwka
êliwka
+
+
+
+
4
62 Targ
+
+
+
+
4
63 Trawa
+
+
+
+
+
5
64 Upaç
+
+
2
65 Wieë
+ (m) + (m)
+
+
4
66 WiewiÜrka
WiewiÜrka
+
+
+ (m)
+
4
67 Zakochany ()
+
+
2
Razem
49
40
40
13
13
48
203
Objaënienia do tabelki i opisÜw znakÜw:
C
Polska centralna (æÜdï)
WM
Warmia i Mazury (Olsztyn)
Pm
Pomorze (Wejherowo)
Dê
Dolny êlésk (Wrocçaw)
R
RacibÜrz i okolice (GÜrny êlésk)
Pd
Podkarpacie (RzeszÜw)
+
stwierdzono regionalizm w józyku migowym w tym regionie
(m)
podobieõstwo regionalizmu do znaku zunifikowanego
(dp)
podobieõstwo regionalizmu do pozostaçych
()
brak znaku zunifikowanego
83
441
41
43
443
61
661
66
666
+ (m)
Razem
449
49
440
40
440
40
113
13
113
13
448
48
8654437.008.png 8654437.009.png 8654437.010.png 8654437.011.png 8654437.012.png 8654437.013.png 8654437.014.png 8654437.015.png

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin