DAVID OVASON
NOSTRADAMUS
Sekrety przepowiedni
Z angielskiego przełożył Zbigniew Dalewski
Tytuł oryginału
The Secrets of Nostradamus
The Medieval Code of the Master Revealed
in the Age of Computer Science
Projekt okładki
Elżbieta Pietras
Redakcja
Maria Radzimińska
Redakcja techniczna
Lidia Lamparska
Korekta
Maria Juras
Barbara Olszewska-Syczewska
Copyright (C) by David Ovason, 1997
(C) Copyright for the Polish edition by Bertelsmann Media Sp. z o.o.,
Warszawa 1998
(C) Copyright for the Polish translation by Zbigniew Dalewski, 1998
Świat Książki, Warszawa 1998
Skład Joanna Duchnowska
Druk i oprawa w GGP
ISBN 83-7129-718-1
Nr 1925
319
- Mój panie - odrzekła na to kobieta - po tym, jak półgębkiem
zbywałeś me pytania, nie godzi się, abyś tak żywo dopytywał się o moje
tajemnice.
(Bajka, J. W. Goethe)
Spis treści
Przedmowa
Wprowadzenie
Część pierwsza - Życie, czasy i metody pracy Nostradamusa
Rozdział I - Nostradamus i jego czasy
Rozdział II - Astrologia Nostradamusa
Rozdział III - Planetarne anioły
Rozdział IV - Zielony Język
Rozdział V - Techniki Zielonego Języka
Część druga - Przepowiednie od wieku XVI po wiek XX
i stulecia następne
Rozdział VI - Wiek XVI
Rozdział VII - Wiek XVII
Rozdział VIII - Wiek XVIII
Rozdział IX - Wiek XIX
Rozdział X - Wiek XX i stulecia następne
Aneks I - Horoskop Nostradamusa
Aneks II - Pierwsze wydanie Propheties
Aneks III - Nostradamus jako wtajemniczony
Aneks IV - Dwie wersje epitafium Nostradamusa
Aneks V - Techniki Zielonego Języka używane przez
Nostradamusa
Aneks VI - Astrologia ptolemejska
Aneks VII - Torne-Chavigny
Aneks VIII - Bibliografia
Przypisy
Od Autora
We współczesnym języku francuskim niektóre słowa są pisane z akcentem,
inaczej niż w wieku XVI. Dotyczy to zwłaszcza tytułów książek, pisanych
często wielkimi literami. W niniejszej pracy tytuły podajemy w takiej formie,
w jakiej występują one w oryginale, nawet wówczas, gdy ich ortografia czy
sposób akcentowania różnią się znacząco od reguł przyjętych we współczes-
nym języku francuskim. Ortografia i sposób zaznaczania akcentów były w cza-
sach Nostradamusa specyficzne. Przytaczając czterowiersze wizjonera z Salon,
staramy się więc zachowywać wiernie zarówno ortografię, jak i zaznaczone
akcenty, odwołując się do tekstów opublikowanych za jego życia. Ma to istotne
znaczenie, ponieważ w niektórych przypadkach niekonwencjonalna ortografia
i inaczej postawione akcenty służą przekazywaniu dodatkowych znaczeń.
Warto również przypomnieć, że w XVI wieku nazwiska nie były jeszcze
ostatecznie ustalone i nierzadko członkowie tej samej rodziny byli zapisywani
pod nieco odmienną formą nazwiska. Podobnie rzecz się ma w przypadku
rodziny Nostradamusa. Około 1455 roku, po przyjęciu chrześcijaństwa, przo-
dek Nostradamusa, Pierre, przyjął nazwisko de Nostredame. Używana przez
naszego wizjonera forma Nostradamus była zlatynizowaną wersją francuskie-
go Nostredame, od Nostre Dame, po łacinie: Nostra Domina. Ojciec proroka
nazywał się Jaume de Nostredame. W niektórych źródłach Nostradamus wy-
stępuje jako Nostradame lub Nostredame. Niekiedy do nazwiska dodawany
jest przedrostek de, który nie występuje w zlatynizowanej formie nazwiska
Nostradamus. Dzieci wizjonera były zazwyczaj nazywane de Nostredame.
Natomiast jego brat Antoine występował najczęściej pod nazwiskiem de
Nostradame. Można się również zetknąć z formami Nostradam i Nostredam.
Zwracamy uwagę na brak precyzyjnych reguł ortograficznych jedynie
w celu wytłumaczenia się z pozornych sprzeczności występujących w książce.
Znam ryzyko interpretacji... Nie roszczę sobie pretensji do zażyłości
z gwiazdami... ani do zrozumienia wszystkich ciemnych nonsensów
Nostradamusa; z pewnością jednak coś w nich jest.
(The Fortunes of France from the Prophetical Predictions of Mr.
Truswell, the Recorder of Lincoln, and Michel Nostradamus, 1678)
Celem niniejszej książki jest ujawnienie po raz pierwszy tajemnych metod,
jakimi posługiwał się Michel Nostradamus, pisząc swoje sławne profetyczne
teksty, wydane pod tytułem Propheties.
Czytelnik może być zaskoczony tym stwierdzeniem. Znane są przecież
liczne przekłady przepowiedni Nostradamusa oraz prace poświęcone ich do-
kładnej analizie. Jednakże - jak pokażemy - w rzeczywistości pisma Nostra-
damusa pozostają nieznane. Tłumaczenia są w zdecydowanej większości
przypadków nieudane i nie oddają istoty przepowiedni. W naszej pracy pro-
ponujemy zatem próbę przedarcia się przez wszystkie niejasności czterowier-
szy Nostradamusa i dotarcia do rzeczywistego sensu jego proroctw.
Ostatnie trzy dziesięciolecia przyniosły prawdziwą rewolucję w badaniach
nad przepowiedniami Nostradamusa. Wyniki badań francuskich uczonych
(wśród nich Roberta Amadou, Roberta Benazry, Michela Chomarata, Jeana
Dupebe i Edgara Leroya) prowadzonych nad życiem i twórczością Nostrada-
musa rzuciły zupełnie nowe światło na jego biografię, osiągnięcia, stosowane
metody astrologiczne i umożliwiły wyjaśnienie licznych niejasności zawar-
tych w jego profetycznych czterowierszach.
* Czterowiersze Nostradamusa składają się z wersów rymowanych krzyżowo, pisanych
przeważnie dziesięciozgłoskowcem.
Niestety, badania te nie znalazły, jak dotąd, odzwierciedlenia w literaturze
popularnej poświęconej Nostradamusowi. Autorzy tych opracowań, nie znając
prac francuskich uczonych, ograniczają się w dalszym ciągu do pisania "bio-
grafiti" Nostradamusa i opatrywania jego czterowierszy "komentarzami" peł-
nymi błędów, które współczesne badania dawno już usunęły.
Ponadto w ostatnim czasie dzięki licznym faksymilowym publikacjom
powszechnie dostępne stały się prace, do których jeszcze do niedawna miała
dostęp jedynie wąska grupa specjalistów. Na przykład faksymilowa edycja
almanachu Nostradamusa i wznowienie zbioru jego czterowierszy, po raz
pierwszy wydanych jeszcze za jego życia, pozwoliły usunąć wiele trudności,
z jakimi borykali się wcześniejsi badacze. Szczególnie faksymilowe wzno-
wienie niezwykle rzadkiego wydania Propheties z 1557 roku w dużym sto-
pniu ułatwiło badania nad wczesnymi czterowierszami Nostradamusa.
Wydaje się zatem, że nadszedł czas nie tylko na ponowną ich ocenę
i ostateczne odrzucenie pokutujących w opracowaniach popularnych niena-
ukowych komentarzy, lecz również na ponowne przedstawienie biografii
proroka, uwzględniającej nieznane szczegóły jego życia, wydobyte na światło
dzienne dzięki odkryciom między innymi francuskich uczonych.
W ostatnich latach ukazało się wiele opracowań francuskich badaczy, a mi-
mo to w dalszym ciągu brak pełnego przedstawienia biografii Nostradamusa
i epoki, w której przyszło mu żyć. Dlatego też w niniejszej pracy będziemy
zajmować się szczegółami życia proroka tylko w takim stopniu, w jakim jest
to niezbędne do zrozumienia jego profetycznych wierszy. W ten sposób łatwiej
będzie zrealizować podstawowe zamierzenie naszej pracy, którym jest przed-
stawienie stosowanych przez Nostradamusa tajemnych metod i profetycznych
aspiracji w historycznym kontekście, na szerokim tle jego epoki.
Profetyczne wiersze Nostradamusa, pisane w połowie XVI wieku, są w ca-
łości poświęcone wydarzeniom, które miały dopiero nastąpić. Z jego za-
pisków wynika jednoznacznie, że przepowiednie te dotyczą najbliższych
ośmiuset lat. Tyle bowiem potrzebuje Jowisz i Saturn na zamknięcie określo-
nego cyklu, nazywanego niekiedy "okresem planet górnych", ponieważ Pto-
lemeusz w swym geocentrycznym systemie orbitę tych planet umieszczał
powyżej Słońca. Nostradamus skupił swą uwagę przede wszystkim na wy-
darzeniach mających nastąpić w trzech najbliższych stuleciach. Wynika z te-
go, że znaczna część jego przepowiedni już się spełniła, dowodząc niezwy-
kłej precyzji, z jaką opisywał on przyszłe wypadki. W czterowierszach znaj-
dujemy dokładne daty i szczegóły wielu przyszłych zdarzeń. Odnosi się
wrażenie, jakby Nostradamus w jakiś tajemniczy sposób był świadkiem wy-
padków historycznych, które miały dopiero nastąpić. Niezwykła dokładność
tych przepowiedni sprawiła, że wizjoner z Salon stał się sławny, chociaż-
co jest swoistym paradoksem - w dużym stopniu opinie o jego niezwy-
kłych zdolnościach proroczych były formułowane na niewłaściwej i mylnej
podstawie.
Zdecydowana większość czterowierszy ma wieszczy charakter. Przepo-
wiednie dotyczą przeważnie historii Europy, a zwłaszcza dziejów Francji,
Włoch i Anglii. Sporadycznie jedynie Nostradamus sięga wzrokiem dalej.
Niemniej wśród czterowierszy znajdują się również przepowiednie poświęco-
ne Stanom Zjednoczonym i wydarzeniom rozgrywającym się na peryferiach
Europy - w Turcji, Syrii i wschodnich rejonach basenu Morza Śródziemnego.
Nostradamus był chyba pierwszym prorokiem, który przywołał w swych
przepowiedniach nazwę Ameryka, w czasach, kiedy termin ten nie był jeszcze
szeroko stosowany w odniesieniu do nowo odkrytego kontynentu.
Co najmniej czterdzieści czterowierszy zawiera przepowiednie dotyczące
naszej przyszłości, umykają one jednak próbom dokładniejszej interpretacji.
Bez wątpienia współcześni czytelnicy, podobnie jak w czasach Nostradamusa,
będą sięgać po tę książkę z chęci poznania własnej przyszłości, w interpreta-
cjach proroctw Nostradamusa szukając potwierdzenia nadziei i niepokojów.
W naszej pracy spróbujemy (nie bez obaw) odczytać przesłanie przepowiedni
dotyczących naszej przyszłości. Jednak celem tej publikacji nie jest pozna-
wanie losów Europy. Interesują nas przede wszystkim tajemne metody, jakimi
posługiwał się Nostradamus w swej pracy. W naszym przekonaniu jest to
klucz do odczytania i zrozumienia jego przepowiedni.
Czterowiersze składające się na Propheties - zawierające przepowiednie
zarówno już spełnione, jak i oczekujące dopiero na spełnienie - stanowią
jeden z najwspanialszych przykładów zapomnianej już prawie zupełnie lite-
ratury ezoterycznej. Nostradamus posługuje się w nich tajemnym językiem,
który, niestety, nie budzi większego zainteresowania historyków literatury.
Niemniej, piszący w początkach XX wieku francuski poeta Apollinaire --
* Terminem ezoteryczny określa się rodzaj wiedzy i tradycji przekazywanej wąskiej grupie
wtajemniczonych. Jest to wiedza tajemna, ukryty przed postronnymi nurt wiedzy, do której
dostęp mają tylko nieliczni. Określenie to pochodzi od greckiego słowa eso, "wewnątrz".
Przeciwieństwo wiedzy ezoterycznej stanowi wiedza egzoteryczna, dostępna dla wszystkich.
czuły na subtelności języka - dostrzegł talent poetycki Nostradamusa, uznaJąc
go za wybitnego poetę2.
Czterowiersze zawierają w sobie fascynującą sprzeczność. Z jednej strony,
nie ulega wątpliwości, że twórca zamierzał zawrzeć w nich obraz znaczących
wydarzeń w Europie na przestrzeni ośmiuset lat, z drugiej - pisał o nich
w taki sposób, aby znaczenie przepowiedni stało się jasne dopiero w świetle
faktów dokonanych. Celowo nadał swoim czterowierszom niejasną postać
i otwarcie przyznawał, że chodziło mu o uczynienie ich niezrozumiałymi.
W 1558 roku w liście do króla Francji Henryka II pisał, że mógłby - jeśli
król życzyłby sobie tego - wyjawić mu sens swoich przepowiedni. Gdyby to
uczynił, prawdopodobnie nie tylko nikt by nie uwierzył w jego proroctwa,
lecz również niewykluczone, że skończyłby na jednym z licznych stosów,
jakie często płonęły we Francji w połowie XVI wieku. Zarówno z powodów
osobistych, jak i - jeśli można tak rzec - kosmicznych, Nostradamus zdawał
sobie sprawę z konieczności nadania swoim przepowiedniom niejasnej i nie-
zrozumiałej dla nie przygotowanego czytelnika formy.
W rezultacie jego proroctwa okazały się całkowicie niezrozumiałe. Ich sens
stawał się jasny dopiero po spełnieniu się przepowiadanych w nich wydarzeń.
Chociaż Nostradamus zasłużenie cieszy się sławą najwybitniejszego jasnowi-
dza w historii, nikomu do tej pory nie udało się odczytać jego przepowiedni
przed spełnieniem się zapowiadanego w danym czterowierszu zdarzenia.
Fakt, iż Nostradamus świadomie nadawał im niejasną i tajemniczą postać,
każe na nowo spojrzeć na problemy, jakie nasuwa próba analizy jego przepo-
wiedni. Powszechnie przyjmuje się, że czterowiersze mogą być tak tłumaczo-
ne, jakby były napisane w znanym, chociaż obcym języku. Na tym właśnie
polega wyzwanie, a jednocześnie piękno jego wierszy. Szczerze mówiąc,
czterowierszy Nostradamusa nie sposób przetłumaczyć. Jedynie nieliczni
Francuzi potrafią zrozumieć jego teksty. Nostradamus pisał bowiem chropawą
francuszczyzną, przetykaną wyrażeniami i konstrukcjami przejętymi z łaciny
i greki. W istocie można powiedzieć, że pisał nie tyle po francusku, ile
w nieznanym, tajemnym języku, zwanym w kręgach okultystycznych Zielo-
nym Językiem, który przedstawimy dokładniej w rozdziale czwartym.
Jego wiersze trudno zrozumieć Francuzom, a co dopiero mówić o osobach
nie znających języka francuskiego. Jeden z francuskich komentatorów propo-
nował nawet przełożenie chropawej francuszczyzny Nostradamusa na łacinę,
a następnie przetłumaczenie czterowierszy na współczesny język francuski3.
W świetle powyższych uwag widać, iż istota problemu polega nie tyle na
przekładzie czterowierszy, ile na ich właściwej interpretacji. Każdy z nich
powinien być zaopatrzony w wyczerpujący komentarz, wyjaśniający niuanse
lingwistyczne oryginału. Pisma innego szesnastowiecznego francuskiego pi-
sarza, Francois Rabelais'go, który podobnie jak Nostradamus posługiwał się
sekretnymi technikami pisarskimi, poddają się próbom przekładu, natomiast
teksty naszego wizjonera, nawet tłumaczone najpierw na łacinę, zupełnie się
do tego nie nadają4. Stąd też przywoływane w tej pracy "przekłady" cztero-
wierszy Nostradamusa mają jedynie charakter roboczy i służą czytelnikowi
pomocą w śledzeniu toku wywodów.
Naszym głównym celem było dotarcie - w takiej mierze, w jakiej jest to
w ogóle możliwe - do podstawowego tekstu przepowiedni - tego, który
wyszedł spod ręki Nostradamusa. Okazało się to trudne i pracochłonne, gdyż
już w XVI wieku ukazało się kilka poważnie różniących się między sobą
wersji Propheties. Wydaje się, że w gruncie rzeczy w przypadku czterowier-
szy Nostradamusa trudno mówić o pierwszym wydaniu Propheties - chociaż
tym terminem posługuje się wielu badaczy - ponieważ pierwsza edycja Mace
Bonhomme'a z 1555 roku była niekompletna. Szczegóły na ten temat można
znaleźć w Aneksie II.
Zdajemy sobie sprawę z bibliograficznych problemów, sądzimy jednak-
po przejrzeniu wielu szesnastowiecznych tekstów - że przedstawione w tej
książce czterowiersze są przywoływane w postaci bliskiej tej, jaką zamierzał
im nadać autor. Wersji "oryginalnej" każdego czterowiersza towarzyszy prze-
kład, służący pomocą czytelnikom słabiej znającym język francuski w zrozu-
mieniu znaczenia poszczególnych słów. Jak już wspominaliśmy, czterowier-
szy Nostradamusa w istocie nie da się przełożyć, toteż z pewną obawą pre-
zentujemy nasze propozycje "przekładów" z towarzyszącym im komentarzem
analitycznym. Najpierw próbowaliśmy uchwycić sens poszczególnych wer-
sów, a następnie - na ile to było możliwe - odczytać przesłanie całego
czterowiersza.
Niewielu okultystów ma dar przewidywania przyszłości. Jeszcze mniej
potrafi przekazać swoje wizje następnym pokoleniom. Nikt zaś, oprócz No-
stradamusa i może współczesnego mu Rebelais'go, nie potrafił zawrzeć swych
przepowiedni z takim mistrzostwem w Zielonym Języku, sekretnej gwarze,
argot - języku okultystów - przenikającym Propheties. Pomimo że Nostra-
damus żył w okresie rozkwitu astrologii, niewielu uczonych mogło mu wtedy
dorównać w umiejętności wykorzystywania metod tej ezoterycznej wiedzy.
W swoich czterowierszach Nostradamus w fascynujący sposób połączył
metody Zielonego Języka z prawie zupełnie zapomnianą ezoteryczną astrolo-
gią*. Głównym celem niniejszej książki jest zbadanie tych dwóch tajemnych
technik i określenie zasad właściwej interpretacji Propheties Nostradamusa.
Analizując to dzieło, nie można nie doceniać faktu, iż wizjoner pisał je
z myślą o współczesnych czytelnikach i wobec tego najwięcej uwagi poświę-
cił przepowiedniom, których spełnienia należało oczekiwać jeszcze w XVI
wieku. Niemniej z analizy czterowierszy wynika, że jego wyobraźnię pobu-
dzały także zdarzenia, do których miało dojść dopiero pod koniec XVIII
wieku. W swoich przewidywaniach nie był on pod tym względem osamot-
niony. Jak się przekonamy, wydarzeniom towarzyszącym rewolucji francu-
skiej wiele uwagi poświęcali także inni wizjonerzy, piszący przed Nostra-
damusem.
Zainteresowanie Nostradamusa wydarzeniami wieku XVI i burzliwym
okresem rewolucji francuskiej (podobnie jak inni prorocy, uważał, że będzie
to fakt przełomowy dla dziejów ludzkości) jest całkowicie zrozumiałe. Nie-
mniej również następne stulecia znalazły w jego czterowierszach odzwier-
ciedlenie. Chociaż przepowiedni dotyczących sporów politycznych w dzie-
więtnastowiecznej Europie nie spotyka się w czterowierszach tak często, jak
sądzili współcześni francuscy komentatorzy, to jednak można w nich znaleźć
zarys najważniejszych wydarzeń tego stulecia. Nostradamusa szczególnie
interesowała trwałość nastrojów rewolucyjnych we Francji i ich wpływ na
politykę francuską w okresie wojen napoleońskich. Wiele uwagi poświęcił też
upadkowi dynastii Bourbonów i zjednoczeniu Włoch.
Także wiekowi XX przypadło w czterowierszach Nostradamusa niemało
miejsca. Z naszym stuleciem łączył on wielkie zmiany. Wiek XX jest jedynym
stuleciem, którego początek i koniec wyznaczył Nostradamus w dwóch czte-
rowierszach za pomocą technik astrologicznych. Bez wątpienia zależało mu
na podkreśleniu odmienności wieku XX od wcześniejszych stuleci. Dwudzie-
stowieczne proroctwa dotyczą spraw Niemiec, Włoch, Anglii i Hiszpanii
oraz - jak zawsze - Francji i z niezwykłą precyzją opisują największe euro-
pejskie konflikty tego okresu. Szczególnie mocno zostały wyeksponowane
obie wielkie wojny, które wstrząsnęły podstawami kontynentu europejskiego.
Natomiast, co może dziwić, w czterowierszach nie znalazły należnego przed-
Ezoteryczna astrologia zajmuje się badaniem funkcjonowania człowieka i kosmosu.
W odróżnieniu od popularnej astrologii stara się odkryć ukryte rytmy i zasady, które wyko-
rzystują duchowe istoty do kierowania systemem słonecznym. Zazwyczaj zajmuje się ona
zagadnieniami duchowych hierarchii, reinkarnacji oraz przednarodzeniowych i pośmiertnych
doświadczeń.
stawienia wielkie wynalazki naukowe tego czasu. Odnosi się wrażenie, że
Nostradamus doświadczył grozy wojny powietrznej. Niemniej jego uwagę
przykuwają przede wszystkim kwestie polityczne.
Współcześni Nostradamusowi astrolodzy byli przekonani, że wiek XX
będzie wiekiem Antychrysta, a ludzkość dozna wielu cierpień. Następne stu-
lecie wyznaczały początek nowej ery. Wydaje się, że Nostradamus podzielał
ten pogląd tylko do pewnego stopnia i naszym zdaniem nie do końca szczerze.
Jego przepowiednie były skierowane do szesnastowiecznych czytelników
i odnaleźć w nich można ślady popularnych wówczas wyobrażeń o końcu
świata, opartych na egzegezie Biblii i rozważaniach numerologicznych.
W pismach profetycznych przedstawiano wydarzenia w okresie tysiąclet-
nim. Niekiedy podstawę cyklu stanowiła połowa tysiąclecia, czyli pięćset lat.
Do tego okresu odwołuje się w swoim wielkim dziele Peri Antichristou
Hipolit Rzymski*, przepowiadając przybycie Antychrysta w roku 500. Nie-
kiedy w proroctwach odwoływano się do krótszych cykli czasowych; uzna-
niem cieszył się zwłaszcza cykl pięćdziesięcioletni. W początkach XVII wie-
ku posługiwał się nim między innymi Jean-Aime de Chavigny, jeden z pierw-
szych poważnych badaczy Nostradamusa. Cykl pięćdziesięcioletni stanowią-
...
boskiwiatr1