Promocja zdrowia i edukacja zdrowotna
Promocja zdrowia jako zadanie opieki zdrowotnej
Wacław Kruk
WSIiZ
Promocja zdrowia jako zadanie opieki zdrowotnej – akty prawne
¢ Ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (z dnia 27 sierpnia 2004 r.) mówi (art.15 ust.2 p.2), że świadczeniobiorcy zapewnia się i finansuje ze środków publicznych m.in.:
¢ „świadczenia na rzecz zachowania zdrowia, zapobiegania chorobom i wczesnego wykrywania chorób, w tym obowiązkowe szczepienia ochronne.”
¢ Art.27 tejże ustawy określa zakres świadczeń na rzecz zachowania zdrowia, zapobiegania chorobom i wczesnego ich wykrywania:
¢ 1) propagowanie zachowań prozdrowotnych w szczególności poprzez zachęcanie do indywidualnej odpowiedzialności za własne zdrowie;
¢ 2) wczesną wielospecjalistyczną i kompleksową opiekę nad dzieckiem zagrożonym niepełnosprawnością lub niepełnosprawnym;
¢ 3) profilaktyczne badania lekarskie w celu wczesnego rozpoznawania chorób, ze szczególnym uwzględnieniem chorób układu krążenia oraz chorób nowotworowych;
¢ 4) promocję zdrowia i profilaktykę, w tym profilaktykę stomatologiczną obejmującą dzieci i młodzież po ukończeniu 19 r. życia.
¢ 5) prowadzenie badań profilaktycznych obejmujących kobiety w ciąży, w tym badań prenatalnych zalecanych w grupach ryzyka i u kobiet powyżej 40 r. ż. oraz profilaktyki stomatologicznej;
¢ 6) profilaktyczną opiekę zdrowotną nad dziećmi i młodzieżą w środowisku nauczania i wychowania;
¢ 7) wykonywanie szczepień ochronnych;
¢ 8) wykonywanie badań z zakresu medycyny sportowej obejmujących dzieci i młodzież do ukończenia 21 r.ż. uprawiających sport amatorski.
¢ Z ustaw: o zawodzie lekarza, o zawodzie pielęgniarki i położnej, także wynika m.in. obowiązek:
¢ - realizowania zadań z zakresu promocji zdrowia.
¢ Obowiązek zapobiegania chorobom wynika także z Kodeksu Etyki Lekarskiej oraz Kodeksu Etyki Pielęgniarek i Położnych.
Podstawowa opieka zdrowotna (poz)
¢ Jest obszarem opieki zdrowotnej stanowiącym miejsce wejścia do systemu opieki zdrowotnej (lekarz rodzinny – gate keeper).
¢ Głównym celem poz jest poprawa i utrzymanie dobrego stanu zdrowia jednostek i rodzin.
¢ Do celów szczegółowych należy zaliczyć:
¢ - wczesne wykrywanie i rozpoznawanie odchyleń w stanie zdrowia,
¢ - rozpoznawanie potrzeb zdrowotnych
¢ - wykrywanie czynników zagrożeń zdrowia
Podstawowa opieka zdrowotna
¢ Wg ustawy o ZOZ, zadaniem poz jest m.in. udzielanie indywidualnych świadczeń:
¢ profilaktycznych,
¢ diagnostycznych,
¢ leczniczych i
¢ rehabilitacyjnych.
¢ Placówki poz są najczęściej zlokalizowane w pobliżu miejsca zamieszkania podopiecznych, co stwarza dogodne warunki do obserwacji i kontroli środowiska w jakim żyją.
¢ Z kolei podopieczni (pacjenci) mają ułatwiony kontakt i możliwość korzystania ze świadczeń zdrowotnych na miejscu. Dzięki temu ze świadczeń poz korzysta relatywnie najwięcej ubezpieczonych.
¢ Wdrażanie polityki promocji zdrowia może się odbywać co najmniej na sześciu poziomach na których istnieje możliwość zmniejszenia ryzyka zachorowań, poziomie:
¢ 1) jednostki,
¢ 2) rodziny,
¢ 3) społeczności lokalnej,
¢ 4) poprzez działania poz,
¢ 5) środków przekazu,
¢ 6) administracji rządowej i samorządowej.
¢ Poz – odgrywa kluczową rolę we wspieraniu jednostek, rodziny i lokalnych społeczności we wdrażaniu polityki promocji zdrowia.
¢ Z punktu widzenia społeczeństwa lekarz jest szczególnie wiarygodnym źródłem informacji.
¢ Możliwość kontaktu członków społeczności lokalnej ze świadczeniami poz jest bardzo duża.
¢ Około dwie trzecie wizyt w placówkach opieki podstawowej to wizyty ponowne, co stwarza możliwość pomnażania świadczeń prewencyjnych i dokonywania badań kontrolnych.
¢ Pierwsze próby włączenia działań promocji zdrowia do zadań lecznictwa podstawowego podjęto na początku lat 90 ub. wieku a prekursorem była W. Brytania.
¢ Środowisko promocji zdrowia w poz ma docelowo w Polsce tworzyć ok. 16 – 20 tys praktyk lekarza rodzinnego wraz z jego personelem pomocniczym – łącznie ok. 60 000 pracowników.
¢ Lekarz rodzinny może (i powinien!) wykorzystać każdą wizytę pacjenta jako okazję do promocji zdrowia.
¢ Lekarz rodzinny (LR) może zagwarantować to, że:
¢ - działania promujące zdrowie będą długoterminowe, systematyczne i spójne pomiędzy wszystkimi współpracującymi instytucjami medycznymi (LR, pielęgniarka środowiskowa, lekarz specjalista, psycholog itp.)
¢ - skończą się akcje „jednego dnia” promocji zdrowia a odpowiednie działania będą wdrożone i kontynuowane przez cały rok
¢ LR jako lider lokalnej społeczności, poprzez współpracę z lokalnymi mediami, władzami samorządowymi, kościołami oraz instytucjami użyteczności publicznej, może się przyczynić do istotnych i długofalowych zmian w zakresie kształtowania i wdrażania racjonalnej polityki promowania zdrowia.
¢ W Raporcie WHO Regionu Europejskiego zostały określone zadania dla podstawowej opieki zdrowotnej i dotyczyły one m.in. następujących działań z zakresu profilaktyki zdrowotnej:
¢ Choroba niedokrwienna serca – walka z: paleniem, wysokim poziomem cholesterolu we krwi, nadciśnieniem tętniczym, nadwagą i małą aktywnością fizyczną,
¢ Choroby naczyń mózgowych – walka z: nadciśnieniem tętniczym, nadwagą, nadużywaniem alkoholu i soli,
¢ Nowotwory – walka z:
paleniem, nieodpowiednią dietą,
¢ Zdrowie seksualne – AIDS, niechciane ciąże.
¢ Pacjenci inspirowani przez lekarza powinni wybierać szczegółowe cele krótkoterminowe osiągane w perspektywie czasu do 2 miesięcy i co najmniej 1 cel odległy.
¢ Lekarz i pacjent powinni oceniać postępy regularnych badań kontrolnych.
¢ Lekarz powinien skutecznie mobilizować także członków rodziny, społeczność lokalną, media lokalne, do wspierania i pomocy w realizacji założonych celów z zakresu promocji zdrowia.
Promocja zdrowia – lekarz specjalista
¢ Specjalistyczne świadczenia zdrowotne udzielane ambulatoryjnie jak i w szpitalu stanowią przedłużenie opieki podstawowej w sytuacjach wymagających pogłębionych badań, zaangażowania zaawansowanej technologii:
¢ - diagnostycznej,
¢ - leczniczej lub
¢ - rehabilitacyjnej
¢ Zadania promocji zdrowia mogą realizowane w ramach świadczeń specjalistycznych drugiego a nawet trzeciego poziomu referencyjnego z tendencją do powrotu pacjenta pod opiekę lekarza podstawowej opieki zdrowotnej po zakończeniu leczenia specjalistycznego.
¢ Nie ma żadnych powodów aby w całym okresie opieki specjalistycznej przerywać działania z zakresu promocji zdrowia, z wyjątkiem:
¢ - bardzo wczesnego okresu pooperacyjnego – zwłaszcza po rozległych zabiegach chirurgicznych, i
¢ - w okresie zaawansowanej niewydolności narządowej.
¢ Specjalistyczne ukierunkowanie działań promujących zdrowie w szczególności w zakresie profilaktyki wymaga najczęściej użycia sprzętu i środków pozostających w dyspozycji specjalisty a także udzielania wskazówek i zaleceń przez specjalistę z określonej dziedziny, co jest bardzo przekonywujące dla pacjenta.
¢ W Polskim systemie szkolenia specjalizujących się lekarzy istnieje obowiązek odbycia szkolenia z zakresu zdrowia publicznego w tym z zakresu promocji zdrowia.
¢ Podobny obowiązek dotyczy specjalizujących się pielęgniarek i innych profesjonalistów medycznych.
Promocja zdrowia w innych profesjach medycznych
¢ Dotyczy tych pracowników opieki zdrowotnej którzy mają bezpośredni kontakt z pacjentami lub ich rodzinami.
¢ Szczególną rolę odgrywają tutaj psycholodzy kliniczni i rehabilitanci ale także swoją rolę do spełnienia w działaniach na rzecz promocji zdrowia mają np. technicy analityki, rtg czy farmacji.
Psycholodzy kliniczni
¢ W ramach promocji zdrowia psycholog uczy m.in.:
¢ - jak opanowywać sytuacje stresowe
¢ &...
Bejituga