Uniwersytet Jagielloński
Studium pedagogiczne
Czas spędzony przed komputerem, a kontakty międzyludzkie.
Maciej Skrydalewicz
Praca końcowa
na eksternistycznym
kursie pedagogicznym
Kraków 2004
44
1. Wstęp 2
2. Pomoce dydaktyczne 4
3. Technologia informacyjna w edukacji 5
4. Sposoby wykorzystania komputera w szkole 10
4.1 Język polski 10
4.2 Matematyka 12
4.3 Historia, Wiedza o Społeczeństwie, 14
4.4 Geografia 15
4.5 Fizyka i Astronomia 16
4.6 Biologia, Edukacja prozdrowotna 18
4.7 Język obcy 19
5. Oddziaływanie komputera na osobowość człowieka 21
5.1 Komputer jak narkotyk 21
5.2 Szansa edukacyjna i zagrożenie 21
5.3 Gry komputerowe 22
6. Internet – zagrożenia płynące z sieci 25
6.1 Chat – nowe miejsce spotkań 34
6.1.1 Rozmowa wirtualna a realna 35
7. Komputer jako: narzędzie pomagające uczyć się, jak i sposób na spędzanie wolnego czasu. 38
Metodologia Badań 38
7.1.1 Przedmiot i cel badań 38
7.1.2 Pytania badawcze 38
7.2.1 Metody i narzędzia badawcze 39
7.3 Prezentacja wyników badań. 41
Wnioski 45
Bibliografia 47
W ciągu ostatnich lat komputer zadomowił się na dobre niemal we wszystkich dziedzinach naszego życia. Powszechność stosowania tego narzędzia informatyki we współczesnym życiu powoduje, że umiejętność korzystania z niego staje się nieodzownym elementem wykształcenia każdego człowieka. Na podstawie zgromadzonych i przeczytanych materiałów stwierdzam, że nauczanie wspomagane komputerem stwarza znakomite warunki dla rozwoju myślowo-twórczego uczących się dzieci oddziaływania na ich osobowość i ułatwia nabywanie różnorodnych umiejętności. Warto tez podkreślić, że zastosowanie komputera w kształceniu wczesnoszkolnym wychodzi na przeciw reformie oświatowej.
Komputer w nauczaniu wczesnoszkolnym powinien pojawiać się w sposób naturalny, jako bardzo wygodne i nowoczesne narzędzie pracy. Wykorzystanie komputerów i programów multimedialnych w nauczaniu początkowym stanowi dla dzieci dużą atrakcję. Za pomocą różnych programów możemy rozwijać mowę dzieci, w multimedialnych programach ortograficznych pomóc w nauce pisania, czytania lub liczenia, w starszych klasach pomaga wyćwiczyć trudne zadania i zagadnienia związane z problematyką danego przedmiotu.
Nauczyciele wykorzystujący od kilku lat komputer w edukacji zintegrowanej stwierdzają, że komputer jest najbardziej przydatny w indywidualizacji nauczania zarówno pod względem tempa, czasu pracy, jak i stopnia wykonywanych ćwiczeń. Dzięki takiemu zróżnicowaniu zadań każde dziecko może odnieść sukces. Warto tez zaznaczyć, że każdorazowo praca z komputerem stanowi doskonały sposób na usprawnianie koordynacji wzrokowo-ruchowej i orientacji przestrzennej u uczniów.
Należy również wspomnieć o aspekcie wychowawczym "lekcji komputerowych" w edukacji początkowej. Praca z komputerem stwarza wiele okazji do samokontroli i samooceny, a w przypadku pracy zespołowej uczy bezpośredniej współpracy - pobudza do dyskusji stawia przed koniecznością wypracowania wspólnych rozwiązań, za które ponosi się zespołową odpowiedzialność. Programy komputerowe w nauczaniu wczesnoszkolnym służą zwłaszcza utrwaleniu umiejętności, stymulują do współzawodnictwa poprzez zawarte w nich elementy samooceny np. tabele zwycięzców. Zachęca to dzieci do podejmowania wysiłku na nowo w celu umieszczenia siebie coraz wyżej na skali porównań. Współzawodnictwo nie jest natomiast wskazane, gdy chcemy uzyskać efekty w zakresie myślenia twórczego. Pobudzająco działają wtedy pochwały lub nagrody prezentowane przez komputer np. w postaci krótkich animacji.
Komputer prawidłowo wykorzystywany w praktyce szkolnej stwarza wiele nowych możliwości dla rozwoju myślenia twórczego uczniów. Można go, więc uznać za niezwykle cenny, nowoczesny środek dydaktyczny na miarę naszych czasów. Jako środek dydaktyczny komputer spełnia następujące funkcje w procesie dydaktycznym:
aktywizująco -motywująca , jeśli wyzwala wszechstronną aktywność u uczniów i pobudza ich zainteresowania ,
poznawczo - twórczą , jeśli służy jako środek wiedzy , tym bardziej cenne o ile uczeń korzysta z niego rozwiązując napotkane sytuacje problemowe ,
ćwiczeniową ,jeśli zadania wykonywane samodzielnie przez uczniów służą utrwalaniu wcześniej poznanych wiadomości i umiejętności,
kontrolną, jeśli podczas pracy z komputerem uczniowie poddawani są kontroli(także samokontroli) bieżącej i końcowej w celu niedopuszczenia do powstania zaległości i błędów,
wychowawczą , jeśli stwarza dobre warunki oddziaływania na osobowość uczniów
terapeutyczną , jeśli umożliwia usuwanie zaburzeń rozwojowych.
Z kilkuletnich obserwacji Pani Agnieszki Panasewicz z Centrum Edukacji nauczycieli w Białymstoku wynika, że na etapie edukacji wczesnoszkolnej komputer zawsze spełnia pierwszą z tych funkcji; tj. aktywizującą, jako, że każdorazowo ma ogromny wpływ na aktywizowanie uwagi mimowolnej uczniów sprzyjającej zainteresowaniu realizowanym podczas lekcji materiałem. Dokładam także wszelkich starań, aby podczas wszystkich "lekcji komputerowych" była funkcja wychowawcza. Pozostałe funkcje (poznawczo-twórcza, ćwiczeniowa, kontrolna)realizowane są w zależności od typu lub etapu lekcji.
Komputer multimedialny, wraz z odpowiednim oprogramowaniem, stanowi świetne narzędzie do pracy na lekcji. Podstawowym kryterium efektywnego stosowania multimedialnych programów wykorzystywanych w nauczaniu jest ścisłe powiązanie jego z treściami nauczania, które w danym momencie są realizowane na lekcji. Prawidłowe wykorzystanie komputera jako środka dydaktycznego wymaga od nauczyciela znajomości szeregu zasad. Spośród wielu możliwości ich grupowania m.in.:
- z komputera należy korzystać wtedy, gdy jest potrzebny do spełnienia określonych funkcji dydaktyczno-wychowawczych, treści przekazywane bądź utrwalane za pomocą komputera powinny wiązać się bezpośrednio z lekcją i jej celami,
- czas pracy z komputerem powinien być dokładnie zaplanowany, na lekcjach należy stosować programy mające wielopoziomowa strukturę dostosowaną do różnych umiejętności intelektualnych uczących się dzieci( umożliwiając również indywidualizację nauczania) warto łączyć komputer z innymi środkami dydaktycznymi,
- sprzęt komputerowy i zaplanowane do wykorzystania programy powinny być sprawdzone przed lekcją, nauczyciel powinien znać budowę i zasadę obsługi komputera, jak również metodykę posługiwania się nim.
Większość programów nastawiona jest na utrwalanie poprzez różnorodne ćwiczenia, wcześniej poznanych wiadomości i umiejętności. Pojawiają się też inne kształtujące nowe pojęcia, rozwijające myślenie twórcze, wyobraźnię.
Wartość dydaktyczna programów jest jednak różna. Dobry program przeznaczony dla dzieci w młodszym wieku szkolnym powinien być nie tylko poprawny pod względem merytorycznym i metodycznym, ale także nawiązywać do doświadczeń życiowych dziecka, być atrakcyjny graficznie i pobudzać jego wyobraźnię. Program komputerowy powinien ponadto zawierać ciekawe i różnorodne ćwiczenia z elementami zabawy o różnym stopniu trudności, nagradzać za dobre wykonanie albo zawierać elementy oceny, uczyć zdrowego współzawodnictwa oraz powinien być nieskomplikowany w obsłudze. Podstawowym kryterium efektywnego zastosowania programu edukacyjnego do wspomagania nauki jest ścisłe powiązanie z treściami nauczania, które w danym momencie są realizowane na lekcji.
Znając program nauczania w szkole możemy założyć, że kontakt dzieci z komputerem jest systematyczny na zajęciach informatycznych. Pozwala to na prowadzeniu ciekawych form zajęć dydaktycznych z wykorzystaniem komputera.
We wszystkich dziedzinach naukowych są gromadzone coraz większe zasoby informacji. W dużej części są one obecnie przechowywane, przetwarzane i przekazywane w postaci elektronicznej – w komputerach na dyskietkach, na płytach CD i DVD, a także w sieci Internet. Ze względu na wielkość zasobów, ich rozproszenie oraz stan (elektroniczny), w jakim się znajdują, korzystanie z informacji bywa utrudnione lub wręcz niemożliwe bez pomocy komputerów. W nauczaniu z kolei nie można się skupiać na przekazywaniu coraz większej ilości faktów i gromadzeniu ich przez uczniów, ale powinno się oferować uczniom przede wszystkim podstawowe wiadomości i umiejętności, za pomocą, których będą sami potrafili docierać do potrzebnych im informacji. Oznacza to odejście od encyklopedionizmu, co jest jednym z głównych założeń wdrażanej reformy edukacji.[2]
Technologia informacyjna staje się integralną częścią wielu dziedzin i programy nauczania tych dziedzin powinny to uwzględniać. Podstawa programowa zawiera wiele zapisów, odnoszących się do stosowania TI w różnych działach nauczania.
1. Uczeń pisze tekst (wypracowanie, sprawozdanie) piórem na papierze na ogół tylko raz, coraz rzadziej cokolwiek poprawia lub przepisuje. Dopiero edytor tekstów w pełni umożliwia mu pracę nad treścią i formą tekstów przez wielokrotne udoskonalanie obu. Teksty mogą pochodzić z dowolnej dziedziny nauczania – język polski nie jest jedynym przedmiotem, na którym uczy się (a przynajmniej, powinno się uczyć) pisania.
Posługując się komputerowym edytorem, tekst można wzbogacić o takie elementy jak: Ilustracje i rysunki, tabele i wykresy, a także dźwięk i nagrania filmowe oraz odnośniki do innych miejsc i źródeł informacji umieszczonych w sieci komputerowej. W ten sposób uczeń może tworzyć teksty wysokiej jakości niemal na każdym przedmiocie.
2. Z obliczeniami uczniowie spotykają się nie tylko na lekcjach matematyki, ale na wielu innych zajęciach. Powinny one przybliżać uczniom „matematykę codzienną”, czyli taką, jaką uczeń spotyka wokół siebie, w swoim życiu. A „życiowe problemy rachunkowe” to dość obszerne plansze (tabele) z danymi np. bankowymi, cenowymi i innymi. W takich rachunkach nie można się obejść bez arkusza kalkulacyjnego – elektronicznej płachty, która ułatwia nie tylko pojedyncze obliczenia, ale umożliwia również wykonywanie eksperymentów i symulacji oraz graficzną prezentację danych.
3. Zbieranie i opracowywanie danych na dany temat odbywało się dotychczas w tradycyjny sposób – na podstawie książek. Dane mogą jednak pochodzić np. z ankiet, z doświadczeń przyrodniczych lub z innych źródeł informacji rozproszonych po całym świecie. Na przykład, dane o zanieczyszczeniu Odry mogą być zbierane przez uczniów w miejscowościach leżących nad tą rzeką i udostępnianie innym uczniom za pośrednictwem sieci Internet. Dane statystyczne dotyczące różnych państw są dostępne na różnych stronach różnych organizacji międzynarodowych. W opracowaniu tych danych, których może być dość dużo, uczniowie mogą posłużyć się arkuszem kalkulacyjnym.
4. Zasoby multimedialne na płytach CD (DVD) stanowią obecnie ważne źródło informacji w niemal wszystkich dziedzinach – komputery służą przeszukiwaniu i korzystaniu z takich źródeł. Z jednej strony, taka informacja jest bardzo atrakcyjna, m.in. dzięki swojej multimedialnej postaci, a z drugiej strony – jest bardzo szybko dostępna. Ponadto, na pojedynczej płycie można zamieścić zawartość całej encyklopedii.
5. Globalna sieć komputerowa Internet umożliwia m.in. zbieranie rozproszonych informacji z różnych dziedzin. Ponadto, zwiększa ona zasięg kontaktów międzyludzkich. Na przykład, umożliwia uczniom porozumiewanie się z koleżankami i kolegami nie tylko ze swojej klasy i ze swojej szkoły, ale nawet z innych krajów.
6. Wreszcie, istnieje coraz większy wybór oprogramowania edukacyjnego, wspomagającego nauczanie niemal w każdej dziedzinie, na przykład: GIS – geograficzne systemy informacyjne, programy do tworzenia konstrukcji geometrycznych (np. Cabri), programy do wykonywania eksperymentów chemicznych i fizycznych (np. niebezpiecznych, jak reakcje jądrowe) oraz symulacji zjawisk (błyskawicznych lub długotrwałych).
Już to krótkie wyliczanie wskazuje, że komputery wraz z technologią informacyjną stworzyły całkiem nowe możliwości w wielu dziedzinach nauki i życia, a tym samym w ich nauczaniu. Należy tutaj wyraźnie podkreślić, że wymienione przykłady nie oznaczają jedynie dodanie TI do tych dziedzin na zasadzie prostego wspomagania ich tą technologią, ale w tych przypadkach TI stała się integralną częścią dziedziny. Na rysunku 1 przedstawiono wzajemne relacje miedzy różnymi przedmiotami, odnoszące się do roli technologii informacyjnej. Największy owal ma charakter przedmiotowy i obejmuje technologię informacyjną w kształceniu ogólnym. W częściach wspólnych tego owalu i poszczególnych dziedzin nauczania, znajdują się wybrane treści i cele nauczania, tradycyjnie należące do tych dziedzin, które obecnie, po uwzględnieniu w nich technologii informacyjnej, nabierają wzbogaconego – a czasem dopiero właściwego – znaczenia. Można nawet powiedzieć, że wyszczególnione treści i cele nauczania nie pojawiłyby się w tych dziedzinach, w takim znaczeniu, jak obecnie występują, gdyby nie technologia informacyjna.[1]
Rys. Schematyczne powiązania miedzy TI a różnymi dziedzinami nauczania: strzałka Ciągła oznacza przygotowanie w zakresie TI do posługiwania się technologią w danej dziedzinie; strzałka przerywana oznacza, że posługiwanie się TI w danej dziedzinie wpływa na zwiększenie umiejętności i kompetencji w zakresie edukacji informatycznej.[1]
Rozważając rolę komputera w edukacji można wyróżnić cztery grupy powiązań, nauczanych treści i stosowanych metod przekazu z technologią informacyjną:
...
beata2702