Świat Nauki PL - 2004-01_149.pdf - ====== ŚWIAT NAUKI - reart1

Styczeƒ 2004

Nr 1 (149)

EWOLUCJA CZ¸OWIEKA

22 Pionier z Gruzji

KATE WONG

Skamienia∏oÊci znalezione w Gruzji podwa˝ajà dotychczasowe poglàdy

na temat migracji pierwszych hominidów z Afryki.

BIOLOGIA

32 Czy istniejà rasy ludzkie?

MICHAEL J BAMSHAD i STEVE E. OLSON

Ludzie cz´sto dzielà siebie i innych na rasy, bioràc pod uwag´

na przyk∏ad kolor skóry. Z punktu widzenia biologii

taki podzia∏ jest ma∏o uzasadniony.

PLANETOLOGIA

40 Znowu na Ksi´˝yc?

PAUL D. SPUDIS

Srebrny Glob mo˝e dostarczyç wielu istotnych informacji

o powstawaniu i ewolucji planet. Dlatego badacze wzywajà

do wznowienia eksploracji Ksi´˝yca.

ARCHEOLOGIA

48 Karpackie Mykeny

AGNIESZKA KRZEMI¡SKA, JAN GANCARSKI

i BARTOSZ NOWACKI

Kto by si´ spodziewa∏, ˝e w XVI wieku p.n.e.

w wewn´trznym ∏uku Karpat istnia∏a wysoko rozwini´ta

kultura, nieust´pujàca cywilizacjom Grecji i Anatolii?

BIOTECHNOLOGIA

58 Genom ukryty poza DNA

W. WAYT GIBBS

DNA to nie jedyne êród∏o informacji genetycznej. Biolodzy

poznali inny, bardziej plastyczny zapis zakodowany w chromosomach.

LIDERZY TECHNOLOGII

67 Z∏ota pi´çdziesiàtka SCIENTIFIC AMERICAN

Po raz drugi Scientific American og∏osi∏ list´ osób i firm, które w minionym roku wyró˝ni∏y si´

w nauce, technice i biznesie.

sta∏e dzia∏y

3Listy

8 17

5 Sto lat temu

8 Panorama

n Najstarsze obserwatorium astronomiczne.

n Cicho przez barier´ dêwi´ku.

n Na podbój oceanicznych g∏´bin.

n Przyroda pe∏na leków.

n Szybkie du˝e jasne.

18 Sylwetka: Zbigniew Religa

Strzelec trafia w serce.

21 G∏os sceptyka

To nieprawda, ˝e medycyna alternatywna

nie szkodzi.

86 Nauka w zaprz´gu

Narty z procesorem.

88 Recenzje

Historia naturalna bogaczy.

90 Warto wiedzieç

n 20-lecie stypendiów

dla najzdolniejszych.

n Nagroda Kartezjusza.

n Portal dla mobilnych naukowców.

93Ruszmy g∏owà

Zaskakujàce ciàgi.

95 Strefa hi-tech

96 Jak i dlaczego

Jak graç, by wygraç.

Ilustracja na ok∏adce i poprzedniej stronie: NANCY BURSON

SWIATNAUKI @ WSIP.COM.PL

Listy

K¸OPOTY Z DATOWANIEM

Autorzy artyku∏u „Policentryczna ewo-

lucja cz∏owieka” [Wydanie specjalne

Âwiata Nauki : EWOLUCJA CZ¸OWIE-

KA ] podwa˝ajà poprawnoÊç datowa-

nia wspólnego przodka na podstawie

liczby mutacji mtDNA. Nie jestem pe-

wien, czy majà racj´.

Wed∏ug nich szacowany czas od roz-

ga∏´zienia si´ linii rodowych b´dzie

zani˝ony, jeÊli populacje doÊwiadczy-

∏y znacznego spadku liczebnoÊci, a na-

st´pnie gwa∏townego wzrostu. W takim przypadku rzeczy-

wiÊcie zmniejszy si´ liczba ró˝nych mtDNA, a wi´c i Êrednie

zró˝nicowanie genetyczne w populacji (ze wzgl´du na du˝à

liczb´ osobników, których wspólny przodek ˝y∏ niedawno i

ich geny sà w znacznej mierze takie same). Ale przecie˝ nie

wp∏ynie to w ˝aden sposób na zmniejszenie liczby ró˝nic w

mtDNA mi´dzy dwoma osobnikami, których linie mtDNA

rozdzieli∏y si´ wczeÊniej.

Zmniejszenie si´ liczby ró˝nic mi´dzy mtDNA dwóch osob-

ników, którzy majà wspólnego przodka, by∏oby mo˝liwe tylko

w przypadku cofni´cia mutacji lub mutacji upodobniajàcych

do drugiego osobnika. A zatem wydaje mi si´, ˝e datowanie

wspólnego przodka dwóch osobników na podstawie ró˝nic

w ich mtDNA powinno daç prawid∏owe wyniki pod warun-

kiem przyj´cia w∏aÊciwej cz´stoÊci mutacji.

KRZYSZTOF KURNATOWSKI

populacji i zaludnienia Ameryk). We wspó∏czesnych modelach

ewolucyjnych jesteÊmy w stanie uwzgl´dniç zmiany liczebnoÊci

populacji i odpowiednio poprawiç wyliczenia. Wyniki uzyska-

ne na podstawie takich modeli wcià˝ wspierajà koncepcj´ sto-

sunkowo niedawnej ekspansji Homo sapiens z Afryki.

Nie ma przekonujàcych dowodów przemawiajàcych za teorià

policentrycznà. Jedyne dane, które w istocie mog∏yby wskazy-

waç na jej prawdziwoÊç, dotyczà DNA rdzennych Australij-

czyków – niewykluczone, ˝e w przypadku tej akurat populacji

mechanizm ewolucji móg∏ byç odmienny ni˝ przy zasiedlaniu

Eurazji i Ameryk.

dr PAWE¸ GOLIK

Zak∏ad Genetyki UW,

Instytut Biochemii i Biofizyki PAN

NIE TO PRZEWODNICTWO

W listopadowej PANORAMIE w krótkiej

notce „Najmniejszy paluszek Êwiata”

przeczyta∏em nast´pujàce zdanie:

„Swoje niezwyk∏e w∏aÊciwoÊci bate-

ria zawdzi´cza polisiloksanowi – po-

limerowi, który jest najlepszym zna-

nym przewodnikiem pràdu”. Otó˝

z tym zdaniem nie sposób si´ zgodziç.

Przede wszystkim chodzi tu jedynie

o przewodnictwo jonowe. Jak wyni-

ka z publikacji H. Tsukamoto z firmy

Quallion, stosowany przez nich polisiloksan rzeczywiÊcie

wykazuje wysokie przewodnictwo jonowe, rz´du 10 –3 S/cm.

Dla porównania przewodnictwo najlepszych metali (elektro-

nowe!) jest rz´du 10 6 S/cm, a wi´c miliard razy wi´ksze. Ta-

kie porównanie jest jednak mylàce, bo chodzi o dwa ró˝ne zja-

wiska fizyczne.

Warto jeszcze dodaç, ˝e od oko∏o 25 lat intensywnie bada-

ne sà polimery wykazujàce przewodnictwo elektronowe (za ich

odkrycie MacDiarmida, Heeger i Shirakawa dostali w 2000

roku Nagrod´ Nobla z chemii). Najlepszy w tej klasie poli-

mer to specjalnie preparowany poliacetylen, którego prze-

wodnictwo jest rz´du 10 5 S/cm.

prof. dr hab. WOJCIECH ¸U˚NY

Wydzia∏ Fizyki i Techniki Jàdrowej AGH,

Kraków

Artyku∏ „Policentryczna ewolucja cz∏owieka” prezentuje po-

glàdy mniejszoÊci biologów ewolucyjnych – wi´kszoÊç uczo-

nych zajmujàcych si´ tà dziedzinà przychyla si´ do koncepcji

„po˝egnania z Afrykà”, którà autorzy podwa˝ajà. OczywiÊcie

jest sporo racji w tym, ˝e datowanie ostatniego wspólnego przod-

ka na podstawie zmian w DNA ma charakter jedynie przybli˝o-

ny i zastosowanie ró˝nych modeli teoretycznych da odmienne

wyniki, ich rzàd wielkoÊci wcià˝ jednak b´dzie zgodny z kon-

cepcjà „po˝egnania z Afrykà”.

Zjawisko opisywane przez autorów artyku∏u polega w skrócie

na tym, ˝e gdy po rozdzieleniu si´ populacji jedna z nich pod-

legaç b´dzie zjawiskom zmniejszania liczebnoÊci i ekspansji,

wówczas mo˝e ulec zani˝eniu liczba obserwowanych ró˝nic

pomi´dzy tà populacjà a populacjà siostrzanà, która takim zja-

wiskom nie podlega∏a. Po przejÊciu przez „wàskie gard∏o” po-

pulacja utraci cz´Êç zmian, które nagromadzi∏y si´ w niej od

momentu rozdzielenia si´ populacji wyjÊciowych. Mierzony

liczbà mutacji czas od rozdzielenia si´ populacji b´dzie wówczas

w istocie nieco zani˝ony. Warto jednak zauwa˝yç, ˝e utracona

zostanie tylko cz´Êç tej zmiennoÊci, która nagromadzi∏a si´ od

rozdzielenia populacji do pojawienia si´ „wàskiego gard∏a”. Po

ekspansji zmiany znów b´dà gromadziç si´ w populacji propor-

cjonalnie do czasu.

Dzi´ki temu zjawisko wyst´powania „wàskich garde∏” popu-

lacyjnych mo˝emy wykorzystaç do oszacowania czasu zasie-

dlania poszczególnych kontynentów (np. migracji przez CieÊni-

n´ Beringa po∏àczonej z redukcjà, a nast´pnie ekspansjà

W listopadowym konkursie „Powtórka ze Âwiata Nauki ”

encyklopedie szkolne WSiP S.A. wylosowali:

Brygida Biƒczyk z Kocza∏y

Paula Dobosz z ¸aska

Marcin Wichtowski z Poznania

Prawid∏owe odpowiedzi to:

1. Matematyk mo˝e dostaç milion dolarów za rozwiàzanie

problemu z listy Landona T. Claya.

2. Lód morski w Arktyce znika w tempie 3% na dekad´.

3. Najstarsze gromady kuliste majà 12 mld lat.

STYCZE¡ 2004 ÂWIAT NAUKI 3

Redaktor naczelny

Joanna Zimakowska

joanna_zimakowska@wsip.com.pl

Redakcja:

El˝bieta Wieteska(z-ca redaktora naczelnego)

elzbieta_wieteska@wsip.com.pl

Andrzej Fàfara(sekretarz redakcji )

andrzej_fafara@wsip.com.pl

Ma∏gorzata Garbarczyk

malgorzata_garbarczyk@wsip.com.pl

Paulina Szczuciƒska

paulina_szczucinska@wsip.com.pl

Korekta

Agata Przybysz

Redakcja techniczna

Jolanta Kotas

Sk∏ad i ∏amanie

Alicja Rudnik

Opracowanie graficzne

Krzysztof P∏uciennik

Adres redakcji

00-965 Warszawa, Al. Jerozolimskie 136

P. poczt. nr 9

tel.:(0 22) 576-27-00, faks:(0 22) 576-27-10

swiatnauki@wsip.com.pl

www.swiatnauki.pl

Wydawca

Wydawnictwa Szkolne

i Pedagogiczne SA

02-305 Warszawa,

Al. Jerozolimskie 136

tel.: (0 22) 576-25-10,

faks:576-25-09

www.wsip.com.pl

Druk

T¸UMACZE, AUTORZY I KONSULTANCI BIE˚ÑCEGO NUMERU

dr Stanis∏aw Bajtlik,

Centrum Astronomiczne PAN

im. M. Kopernika

prof. dr hab. Ewa Bartnik,

Instytut Botaniki UW

mgr Rafa∏ Bo˝ek,

Instytut Fizyki DoÊwiadczalnej UW

mgr Urszula Bulkowska,

Zak∏ad Biologii Molekularnej

Instytut Biochemii UW

dr Micha∏ Czerny

dr Janusz Dàbrowski

Jan Gancarski,

dyrektor Muzeum Podkarpackiego

w KroÊnie

mgr Margit Kossobudzka

mgr Marek KroÊniak,

Biblioteka Jagielloƒska

mgr Agnieszka Krzemiƒska

dr Andrzej Kubalski,

Zak∏ad Biologii Komórki

Instytut Biologii DoÊwiadczalnej PAN

im. M. Nenckiego

mgr Krzysztof KwaÊniewicz,

t∏umacz j´zyka angielskiego

mgr Aleksander Masny,

Instytut Biotechnologii Antybiotyków

w Warszawie

prof. dr hab. Jan Mostowski,

Instytut Fizyki PAN

Bartosz Nowacki,

cz∏onek austriackiej misji archeologicznej

w Tell el-Dab c a

mgr Andrzej Pieƒkowski,

Studio Company

dr hab. in˝. Lech Rowiƒski,

Politechnika Gdaƒska

Wydzia∏ Oceanotechniki i Okr´townictwa

dr Marcin Ryszkiewicz,

Muzeum Ziemi PAN

mgr Karol Sabath,

Instytut Paleobiologii PAN

Pawe∏ Strzelecki,

Instytut Matematyki UW

Bart∏omiej Ulatowski

lek. med. Pawe∏ Walewski,

Polityka

Prenumerata:

• U wydawcy

Szczegó∏owe informacje:

bezp∏atna infolinia tel. 0-800-220-555

(pon.–pt. w godz. 8–16)

Reklama:

Ad Venture Team

ul. Âwieradowska 44A, 02-662 Warszawa

tel.: (0 22) 853-16-30, faks: (0 22) 853-16-29

e-mail: rtyborowski@ad-venture-team.pl

Numery archiwalne:

Sprzeda˝ numerów archiwalnych (trzech wstecz)

prowadzà cztery ksi´garnie WSiP (w Warszawie:

Nike-Podr´czniki przy ul. Zgoda 12, Ksi´garnia

WSiP wAl. Jerozolimskich 136i Szkolna

przy ul. Jasnej 26; w Poznaniu: Edukacyjna

przy ul. Gwarnej 5) oraz 66 ksi´garni

agencyjnych na terenie ca∏ego kraju.Mo˝na

je tak˝e zamówiç w wersji elektronicznej

na stronie internetowej: www.swiatnauki.pl

Spó∏ka z o.o.

ul. Okrzei 5, 64-920 Pi∏a

• RUP Bydgoszcz

ul. Jagielloƒska 6,

85-950 Bydgoszcz

tel. (0-52)322-90-86

lub (0-52)322-32-51 (do 9) wew. 281.

faks: (0-52)322-72-06

e-mail:hanna.maselewska@

gdansk.poczta-polska.pl

INDEKS 378194

ISSN 0867-6380

Wszystkie prawa zastrze˝one

(∏àcznie zt∏umaczeniem na j´zyki obce).

˚aden fragment niniejszego wydania nie mo˝e

byç wykorzystany wjakiejkolwiek formie – fotokopii,

mikrofilmu czy innych reprodukcji – ani przek∏adany

na j´zyk mechaniczny bez pisemnej zgody wydawcy.

SCIENTIFIC AMERICAN jest zastrze˝onà nazwà

handlowà nale˝àcà do Scientific American, Inc.

w Nowym Jorku iu˝ywanà przez firm´ WSiP SA

na podstawie umowy licencyjnej.

Inne obcoj´zyczne wydania Scientific American

Editor in Chief: John Rennie

Board of Editors: Mariette DiChristina,

Ricki L. Rusting, Philip M. Yam, Gary Stix,

Michelle Press, W. Wayt Gibbs

Editors: Mark Alpert, Steven Ashley,

Graham P. Collins, Carol Ezzell,

Steve Mirsky, George Musser

Contributing Editors: Mark Fischetti,

Marguerite Holloway, Michael Shermer,

Sarah Simpson, Paul Wallich

Editorial Director, Online : Kate Wong

Art Director : Edward Bell

Chairman Emeritus : John J. Hanley

Chairman : Rolf Grisebach

President and Chief

Executive Officer: Gretchen G. Teichgraeber

Vice President and Managing Director,

International: Dean Sanderson

Vice President: Frances Newburg

SCIENTIFIC AMERICAN, INC.

415 Madison Avenue

New York, NY 10017-1111

SCIENTIFIC AMERICAN

DUTCH/BELGIAN

LANGUAGE EDITION

EOS Magazine

Kleindokkaai 3-5

9000 Gent

BELGIA

SCIENTIFIC AMERICAN

BRASIL

Duetto Editorial Ltda.

Rua Cunha Cago, 412 cj.33

Pinheiros 05421-0001

São Paulo SP

BRAZYLIA

KEXUE ZAZHISHE

Scientific and Technical

Documents

Publishing House

No. 15, Fuxing Road

Beijing 100038

CHINY

POUR LA SCIENCE

Editions BELIN

8, rue Férou

75006 Paris

FRANCJA

SPEKTRUM DER

WISSENSCHAFT

Slevogtstr. 3-5

69126 Heidelberg

NIEMCY

LE SCIENZE

via Cristoforo

Colombo 149

00147 Rome

W¸OCHY

SCIENTIFIC AMERICAN

GREEK EDITION

Katoptro Publications

Greece

8 Korizi Street

Ateny 11743

GRECJA

NIKKEI SCIENCE,

INC.

1-9-5 Otemachi

Chiyoda-ku

Tokyo 100-8066

JAPONIA

MAJALLAT AL-OLOOM

Kuwait Foundation

for the Advancement

of Sciences

P.O. Box 20856

Safat, 13069

KUWEJT

INVESTIGACIÓN

Y CIENCIA

Prensa Científica S.A.

Muntaner 339, pral. 1

08021 Barcelona

HISZPANIA

SCIENTIFIC AMERICAN

TAIWAN EDITION

Yuan-Liou Publishing Co.

7F-5, Sec. 3,

184 Ding Chou Road,

Taipei

TAJWAN

SVIT NAUKY

Lvivskyi Der˝annyi

Medycznyi

Universytet

Pekarska 69

290010, Lviv

UKRAINA

SCIENTIFIC AMERICAN

ˇ eské vydáni

Espero Publishing, Ltd.

Libuˇská 319

142 00 Praga 4

CZECHY

Redakcja nie odpowiada za treÊç zamieszczanych reklam.

4 ÂWIAT NAUKI STYCZE¡ 2004

100 lat temu

Nowa kometa 1903 d (Giacobiniego). De-

pesza z Kielu, datowana 3-go grudnia,

donosi, ˝e czwarta z kolei w roku ubie-

g∏ym nowa kometa zosta∏a odkryta przez

Giacobiniego w Nicei d. 2 grudnia o 12 g .

Po∏o˝enie jej o 10 g 0 m (cz. Êr. Nicei) by∏o:

wznoszenie proste = 7 g 17,6 m , zbocze-

nie = 1°58’ po∏udn., a ruch jej skiero-

wany by∏ na pó∏nocno-zachód. Druga

depesza, wys∏ana 4 grudnia, zawiada-

mia, ˝e komet´ t´ obserwowa∏ Graff w

Hamburgu 3 grudnia o 11,5 g i oznaczy∏

jej po∏o˝enie dla 15 g 0 m (cz. Êr. Hamb.)

na wzn. pr. = 7 g 7,4 m , zboczenie = 1°51’

po∏udn. Ruch dzienny co do zboczenia

wynosi∏ + 3’, a rzut drogi komety przy-

pada mi´dzy linià granicznà Bliêniàt a

Oryona.

i Niemczech. Najmniejszy z dotychczas

znanych by∏ Elephas melitensis Falco-

neri (= E. Falconeri Busk) z Malty, któ-

rego wysokoÊç wynosi∏a zaledwie 3 sto-

py. Z´by nowoznalezionego gatunku

kar∏owatego z Cypru sà znacznie mniej-

sze i proÊciej zbudowane, ni˝ u gatunku

maltaƒskiego. Wszystkie te kar∏owate

wyspowe gatunki prawdopodobnie na-

le˝à do jednego rz´du, który przez Ele-

phas mnaidriensis ∏àczy si´ z Elephas

antiquus.

nego nowo urzàdzone laboratoryum dla

gorzelnictwa i przemys∏ów pokrewnych.

Celem jego jest kszta∏cenie teoretyczne

i praktyczne pracowników pozostajà-

cych w bezpoÊrednim lub poÊrednim sto-

sunku z przemys∏ami fermentacyjnemi

(gorzelnictwo, browarnictwo, fabryka-

cya win i przetworów owocowych), aby

przez dok∏adne obeznanie ich ze stronà

chemicznà i roÊlinno-fermentacyjnà ca-

∏oÊci lub pewnych dzia∏ów przemys∏u

fermentacyjnego zak∏ad ten móg∏ wp∏y-

nàç dodatnio na rozwój tego tak u nas

powa˝nego przemys∏u.

Laboratoryum b´dzie tak˝e wykony-

wa∏o analizy fermentacyjno-biologiczne

(chemiczne i bakteryologiczne), dostar-

cza∏o praktyce czystych hodowli dro˝-

d˝y i bakteryj, udziela∏o porad technicz-

nych i t. d.

Wp∏yw pokarmów cukrowych na wodoro-

sty by∏ badany niedawno przez p. Cho-

data. Dodajàc do hodowli wodorostów

cukru trzcinowego, glikolozy lub sacha-

rozy, badacz ten zauwa˝y∏, ˝e wzrost

wodorostów zwi´ksza∏ si´ raptownie,

tak ˝e w krótkim czasie hodowla rozro-

s∏a si´ w sposób nieoczekiwany. Z dru-

giej strony nadmierne wzmo˝enie si´

od˝ywiania si´ i wzrostu doprowadza

wpr´dce komórki wodorostów do zwy-

rodnienia. Tak wymieniony autor prze-

kona∏ si´ z doÊwiadczeƒ nad wodoro-

stem Scenedesmus acutus, ˝e naj∏atwiej

dajàcy si´ przyswoiç cukier, mianowi-

cie glikoza, przyÊpieszajàc wzrost wo-

dorostów, przyÊpiesza te˝ znakomicie

ich obumieranie, i to w stopniu daleko

znaczniejszym ni˝ s∏abiej asymilujàca

si´ galaktoza.

Geofagia u dzieci arabskich. Geofagia, to

jest na∏óg jedzenia ziemi, jest bardzo roz-

powszechniona wÊród dzieci w Algierze.

Pod∏ug spostrze˝eƒ Grosa, inteligencya

tych dzieci niczem si´ nie ró˝ni od nor-

malnej, a nawet jest doÊç ˝ywà. Nato-

miast pod wzgl´dem fizycznym mo˝na

∏atwo rozpoznaç ma∏ych geofagów

– wyró˝niajà si´ oni niezmiernà, ˝ó∏ta-

wà bladoÊcià, wycieƒczeniem, s∏aboÊcià

mi´Êniowà i ogólnem wstrzymaniem roz-

wojowem.

Na∏óg ten z wiekiem zazwyczaj prze-

chodzi, poczem rozwój dalszy odbywa

si´ normalnie. Przyczynà na∏ogu jest...

g∏ód.

Maliny bia∏e. „Scientific American” podaje

ciekawà wiadomoÊç o nowej odmianie

malin, którà uda∏o si´ przez krzy˝owanie

wytworzyç p. Lutherowi Burbank w

Santa Rosa.

Jagody sà zupe∏nie bia∏e, Ênie˝yste, a

dojrzewajàc stajà si´ przezroczyste-

mi do tego stopnia, ˝e wszystkie ziarnka

widaç. Krzew okryty jagodami, w wiel-

kiej zazwyczaj iloÊci, jest efektownie

pi´kny i otrzyma∏ od p. Burbanka na-

zw´ „góry lodowej” („Iceberg”).

Nowa ta odmiana nic nie straci∏a na

˝ywotnoÊci i p∏odnoÊci, ani równie˝ na

delikatnoÊci smaku i zapachu. Gatun-

kiem macierzystym jest znana p∏odna

odmiana „Lawton”.

Proces o wiwisekcy´ odby∏ si´ niedawno

w jednym z sàdów londyƒskich; miano-

wicie dr. Bayliss, profesor w London

University College, zapozwa∏ o dyfama-

cy´ p. S. Coleridgea, sekretarza Ligi an-

tywiwisekcyonistycznej, który na posie-

dzeniu owej Ligi oskar˝y∏ dr. Baylissa o

zadawanie cierpieƒ zbytecznych psom,

u˝ywanym do doÊwiadczeƒ. Âwiadczyç

o tem mia∏y dwie damy szwedki, s∏u-

chaczki owego kursu fizyologii. Chodzi-

∏o tu mianowicie o tracheotomi´, do któ-

rej u˝yta jako Êrodek znieczulajàcy

morfina mia∏a dzia∏aç w sposób niewy-

starczajàcy.

Po d∏ugich debatach i przesuni´ciu si´

przez sal´ sàdowà defilady Êwiadków,

sàd skaza∏ niefortunnego obroƒc´ zwie-

rzàt na 50 000 fr. kary. Mo˝e to naresz-

cie stanowiç b´dzie dobry poczàtek.

Robak, mieszkajàcy w Êniegu. Na górze

Êw. Eliasza, jednej z najwy˝szych w

Ameryce pó∏nocnej, zamieszkuje cieka-

wy robak, nale˝àcy do grupy Anneli-

da oligochaeta (wi´c do tej samej co

nasz robak ziemny czyli d˝d˝ownica),

z gatunku Melanenchytraeus solifugus,

wzmiankowany po raz pierwszy przez

p. J. C. Rusella, a opisany drobiazgowo

przez p. Filipa de Filippi. W ogromnych

nieraz iloÊciach, hordach poprostu, na-

potkaç go mo˝na na Êniegach lodowca

Malaspina, zresztà jedynie w nocy.

Bowiem we dnie, uciekajàc od ciep∏a

czy Êwiat∏a s∏onecznego, zag∏´bia si´

w Ênieg, nieraz na g∏´bokoÊç 50 cm .

Nawet w pochmurne dnie zostaje w

ukryciu, tylko nie tak g∏´boko, i chowa

si´ wtedy znacznie póêniej, a wy∏azi na

powierzchni´ wczeÊniej.

S∏oƒ-karze∏ z Cypru. Jak donosi p. Hen-

ryk Woodward, w pó∏nocnej cz´Êci Cy-

pru w pobli˝u miejsca, obfitujàcego w

szczàtki kopalne ma∏ego hipopotama

(Hipopotamus minutus), znalezione zo-

sta∏y przez Batea z´by pewnego s∏onia-

-kar∏a, który otrzyma∏ nazw´ Elephas

cypriotes. Oddawna sà ju˝ znane z po-

k∏adów dyluwialnych Malty, Sycylii,

Gibraltaru, Sardynii i Grecyi szczàtki

ma∏ych s∏oni, które Pohlig uwa˝a za zde-

generowane osobniki najwi´kszego ga-

tunku Elephas antiquus, który by∏ bar-

dzo powszechnym w pliocenie w Anglii

Laboratoryum gorzelnicze w Krakowie. Przy

c. k. Wy˝szej szkole przemys∏owej w Kra-

kowie zosta∏o oddane do u˝ytku publicz-

STYCZE¡ 2004 ÂWIAT NAUKI 5

Świat Nauki PL - 2004-01_149.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: