ZAGADNIENIA IDEE - KSIĄŻKA OPRACOWANIE.doc

CZĘŚĆ III – MYŚL POLITYCZNA ODRODZENIA

Rozdział 5 – DOKTRYNA SUWERENNOŚCI MONARSZEJ

1.      Jean Bodin i jego dzieło

a)      Także próba stworzenia naukowych przesłanek polityki

b)     Odrzuca idealne wizje państwa na rzecz koncepcji odwołującej się do doświadczenia i znajomości historii

c)      Zmiana społeczna jako zjawisko naturalne

d)     Związek polityki z naturalnymi warunkami geograficznymi, społecznymi i ekonomicznymi

Rozdział 6 – UTOPIA RENESANSOWA

1.      Wprowadzenie

a)      Renesans  - czas postępu a także inspirowaniem no nowo dzieł starożytnych do przemyśleń nad celem życia i zasadami ładu społecznego

b)     Utopie zarazem protestem przeciw uzurpacjom kształtującego się absolutyzmu monarszego

c)      Ideały równości, szerszej wolności – sprzeczność, bo reglamentowana przez zasady etyczne

2.      Tomasz Morus (1478-1535)

a)      Krytyka stosunków społecznych Anglii i Francji; problemy socjalne wsi angielskiej, bezsens kosztownych wojen, okrucieństwo angielskiego systemu prawa karnego, pasożytniczy tryb życia przedstawicieli klas wyższych

b)     „rozumne i moralne zasady utopian” – równy podział własności, rygoryzm etyczny, umiarkowana regulacja prawna, uniwersalizm w podejściu do kwestii społecznych

c)      Racjonalne zasady organizacji życia eliminują przesłanki do popełniania przestępstw

d)     Rodziny wybierają corocznie urzędników aż po księcia, którego władza zasadniczo dożywotnia

e)      Powszechny obowiązek niewielkiej pracy, produkty rozdzielane centralnie i konsumowane wspólnie, opieka zdrowotna publiczna

f)       Rygoryzm etyczny i intelektualny – uniwersalizm postaw

CZĘŚĆ IV – FORMOWANIE SIĘ IDEOLOGII NOWOŻYTNEJ

Rozdział 2 – SZKOŁA PRAWA NATURY

1.      Konstrukcja prawa natury

a)      Powoływanie się na prawo natury równoznaczne niemal w każdym przypadku z próbą oparcia się na stałym i niezmiennym systemie wartości, wspólnym ogółowi członków danego społeczeństwa. Zawsze też przedstawiano je jako prawo stałe i wyższego rzędu w stosunku do relatywnego i podporządkowanego woli grupy rządzącej prawa stanowionego

b)     Poznajemy je za pomocą rozumu

c)      Stan natury to okres,  w którym ludzie kierowali się wyłącznie normami prawa natury i nie byli jeszcze połączeni więzami społecznymi i państwowymi. Z kolei umowa społeczna to akt dobrowolnego zrzeszenia się wszystkich ludzi i powołania władzy zwierzchniej. Umowa kreuje zorganizowane społeczeństwo oraz państwo

d)     Stan natury

·  Rzecznicy silnej władzy monarszej – stan permanentnej walki

·  Rzecznicy tendencji liberalnych – stan idealnej harmonii i szczęścia

e)      Umowa społeczna

·  Fakt historyczny

·  Albo hipoteza robocza dostarczająca najbardziej racjonalnego wyjaśnienie motywów utworzenia organizacji państwowej

2.      Hugo Grocjusz (1583-1645)

a)      Prawo natury ma tak zasadniczy charakter i tak bardzo związane jest z niezmienną naturą człowieka, że nawet Bóg nie mógłby go zmienić; ale utożsamia je z prawami matematyczno-przyrodniczymi

b)     Normy prawa natury

·  Nienaruszanie cudzej własności

·  Wynagradzanie szkód

·  Dotrzymywanie umów

·  Ponoszenie kary za popełnione przestępstwa

c)      Suwerenem jest naród, ale wówczas gdy deleguje on swe prawa na jednostkę, bądź też grupę osób, jest już na stałe związany swą decyzją, chyba że monarcha swym działaniem naruszy zasady umowy społecznej

d)     Własność prywatna rezultatem umowy miedzy ludźmi

e)      Wolność przemysłu i handlu

f)       Kwestionuje prawo papieża do decydowania o sferach wpływów w świecie

g)     Broni kapitalistycznej zasady zysku i bogacenia się

h)     Dopuszczalne wojny sprawiedliwe – w celu ochrony lub urzeczywistnienia słusznego prawa

3.      Tomasz Hobbes (1588-1679)

a)      Przywiązywał wagę do silnej władzy państwowej

b)     Materializm mechanistyczny; człowiek podlega tym samym prawom co przyroda, a jego psychika jest jedną z odmian ruchu mechanicznego

c)      Człowiek z natury zły; stan natury – egoizm, powszechna wojna

d)     Umowa tworzy państwo, które odwołując się do przymusu i strachu potrafi zapewnić człowiekowi bezpieczeństwo; z tym momentem ginie naturalna wolność ludzi

e)      Warunków raz zawartej umowy nie można zmieniać – zmiana formy rządów nie wchodzi w rachubę, poddani mają tylko takie prawa jakich udzieli im państwo

f)       Kontrakt społeczny to kontrakt totalny, ale zarazem racjonalnie uwzględniający fundamentalne interesy każdej jednostki

g)     Władca nie powinien ograniczać swobód obywatelskich gdy nie godzą one w spokój publiczny

4.      John Locke (1632-1704)

a)      Stworzył wczesną postać liberalizmu politycznego, u którego podstaw leży konstrukcja praw natury

b)     W stanie natury ludzie żyli połączeni w rodziny i małe grupy społeczne. Życie ich upływało w pokoju, wolności i równości; nie zakłócały go żadne pasje ani namiętności. Byli rozumni i z daru tego korzystali bez ograniczeń. Istotnym składnikiem praw naturalnych było także prawo posiadania mienia

c)      Stan natury niepewny; brak stałych i wyraźnych norm, konieczność karania przestępców, ochrona własności prywatnej skłaniały ludzi do utworzenia państwa

d)     Organizacja państwowa powstaje w wyniku umowy społecznej, która składa się z 2 aktów: 1ego, który konstytuuje społeczność jako jednolity organizm, którego działanie określają wola i decyzje większości oraz 2ego, tworzącego konkretną władzę państwową

e)      Ograniczona monarchia konstytucyjna – ludzie rezygnują na rzecz władzy państwowej jedynie z naturalnego prawa represjonowania gwałcicieli praw naturalnych, zachowują natomiast naturalne prawo do wolności, życia i własności

f)       Lud nie tylko źródłem suwerenności; także po utworzeniu państwa pozostaje suwerenem w zakresie wymienionych praw naturalnych, prawo do zmiany rządu

g)     Konieczne wyodrębnienie władzy ustawodawczej, wykonawczej oraz federacyjnej – polityka zagraniczna

h)     Locke nie wyklucza możliwości przekazania władzy wykonawczej i federacyjnej w rękę monarchy, pod warunkiem wszakże, że konsekwentnie pozbawi się go wpływu na działalność organu ustawodawczego

i)       Władza ustawodawcza – pozycja naczelna; dwuizbowy organ przedstawicielski

Rozdział 3 – MYŚL POLITYCZNA OŚWIECENIA FRANCUSKIEGO

1.      Nowe zjawiska w sferze życia umysłowego

a)      Fizjokratyzm gwarancję rozwoju ekonomicznego i politycznego widział w wygospodarowaniu, głównie przez rolnictwo, nadwyżek, które można by wydatkować na rozwój innych dziedzin życia

·  „ziemia jest jedynym źródłem bogactw

·  Wolność oraz obowiązek pracy

·  Rola władzy państwowej sprowadza się do ochrony naturalnego, fizjokratycznego porządku

·  Dziedziczny, absolutny król najpoważniejszym gwarantem porządku społecznego

2.      Voltaire (Wolter)

a)     Oświecony monarcha przekształci ustrój w duchu liberalistycznym, upodabniając go do angielskiej monarchii umiarkowanej; katolicyzm – obraza rozumu

b)     Prawo natury to prawa rozumu – wolność i równość, ale nie majątkowa; wyzwolenie spod pańszczyzny; wolność myśli, druku, sumienia

c)      Przepisy procedury karnej powinny zabezpieczać podejrzanych i oskarżonych przed samowolą władz

d)     Stanowisko tej części burżuazji francuskiej, która nie aspirowała jeszcze do objęcia władzy, domagała się natomiast reform i gwarancji, które mogłyby być zrealizowane przez monarchię absolutną; ideałem monarchia konstytucyjna

3.      Ideologia liberalizmu arystokratycznego – Szkoła ducha praw – Karol Monteskiusz (1689-1755)

a)     Źródłem siły i znaczenia państwa są cnoty polityczne obywateli

b)     Zapoczątkował rozwój tzw. socjologii polityki

c)      Duch praw to empirycznie stwierdzalny zespół przesłanek, które muszą być uwzględniane przy wszelkich rozważaniach i praktycznych reformach ustrojowych

d)     Dobre prawa to nie te, które pozostają w zgodzie z jakimś abstrakcyjnym schematem, ale z całokształtem warunków politycznych danego kraju, a więc z jego położeniem, ustrojem, wierzeniami, warunkami ekonomicznymi itd.

e)      Zasadniczym zadaniem państwa jest zapewnienie politycznej wolności obywateli, która jest możliwością czynienia tego wszystkiego, na co pozwalają ustawy

f)       Trzy zasadnicze modele – republikański, monarchiczny, despotyczny; nie wskazał najlepszego ale zło rodzi się wówczas, gdy ustrój umiarkowany przekształca się w despotyczny

g)     Trójpodział władz – ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza ma służyć zagwarantowaniu wolności

h)     Istotny dwuizbowy parlament

i)       Odrzucenie zasady równości wobec prawa; wolność źródłem postępu i rozwoju

4.      Jan Jakub Rousseau (1712-1778)

a)     W rozważaniach odwołuje się do czynników irracjonalnych: uczucia, wiary, intuicji, apelu do serca

b)     Demokracja polityczna – suwerenna władza ludu, polegająca na prawie każdego członka społeczeństwa do współuczestniczenia w działaniach decydujących o jego losie

c)      Wrodzona dobroć człowieka; współczesne społeczeństwo gwałci naturalne przymioty

d)     Stan natury przedrefleksyjny i przedmoralny; życie w społeczeństwie uniemożliwia rozwój przyrodzonych instynktów i deformuje w kierunku egoizmu, próżności, zachłanności; siły przyrody zmusiły do tworzenia skupisk

e)      Własność prywatna spowodowała wiele nieszczęść, ale jest przejawem nieustannego rozwoju społecznego

f)       Konsekwencją powstania własności prywatnej powołanie do życia społeczności politycznej

g)     Nieodzowne usunięcie skrajnej nędzy i ucisku ale likwidacja despotyzmu

h)     Forma organizacji społecznej powinna zapewniać każdemu wolność a zarazem dobrodziejstwa płynące ze wspólnego bytowania

i)       Umowa społeczna – wszyscy przekazują pozostałym członkom społeczeństwa swe naturalne prawa i dobra, aby następnie otrzymać je w postaci praw cywilnych

j)       Ideałem niewielka republika, w której wszyscy mogliby ustanawiać i stosować prawa – demokracja bezpośrednia

k)     Przeciwnik rządów reprezentacyjnych – prowadzą do oddzielenia funkcji władczych od ludu, łączą się z korupcją i zawsze gwarantują przewagę arystokracji i bogaczom

l)       Przeciwnik podziału władz – suwerenność niepodzielna

m)   Ale demokracja bezpośrednia zbyt doskonała dla ludzi – najlepszy rząd arystokratyczny, który kształtowany jest w drodze wyboru spośród najmądrzejszych obywateli, nie akceptuje dziedzicznej arystokracji

n)     Społeczeństwo wolne od jaskrawych różnic ekonomicznych – państwo ma możliwość ingerowania w stosunki własnościowe

5.      Socjalizm utopijny: Meslier, Morelly, Mably

a)     Wizje społeczeństwa egalitarnego, opartego na mechanicznej równości

b)     Jean Meslier

·  Krytyka religii, Kościoła i całego porządku społecznego – zasady odbiegają od rozsądku

·  Atak przeciw monarchii absolutnej i całemu systemowi absolutystycznemu

·  Lud musi podjąć zbrojną walkę z niesprawiedliwością

·  Wizja egalitarnej gminy komunistycznej – podstawą wspólna własność

c)      Morelly

·  Szczęście zależy od inicjatywy samych ludzi; atak na religię; źródłem zła własność prywatna

·  Obowiązek pracy na roli dla wszystkich

·  Program komunizmu państwowego, w którym państwo ingeruje w każdą sferę życia: organizuje wytwarzanie dóbr, gromadzi je w magazynach i rozdziela je wg potrzeb. Struktura państwa ma gwarantować nie tylko realizację tych zadań, ale także zabezpieczać państwo przed tyranią

·  O życiu społeczeństwa decyduje n...