Nauka o państwie 22.04.2010r.
PARTIE POLITYCZNE:
Historia powstawania partii jest różnorodna.
· Partie są głównym rodzajem zrzeszeń, które umożliwiają obywatelom sprawowanie władzy w państwie. Główną cechą partii jest ich związanie z mechanizmem władzy publicznych. Walka o władze jest głównym celem partii politycznych, mogą one być postrzegane jako pewne środki prowadzone do celu, jakim jest zrealizowanie w ramach państwa pewnych koncepcji politycznych, ustrojowych. Mamy także pewne koncepcje ekonomiczne - (prywatyzacja, nacjonalizacja) etyczne - walka z korupcja, z biernością obywateli.
· Program partii może być odzwierciedleniem interesów pewnych grup społecznych, np. partie kadrowe reprezentujące interesy pewnych grup – starają się przedstawić interesy danej grupy jako interes całego narodu. Niektóre partie są pozbawione znaczenia politycznego, trwają jednak i działają lokalnie- takich partii jest jednak niewiele, w PL praktycznie wcale nie istnieją.
Partie w XIX i XX wieku poza swoją aktywnością w utrzymaniu i sprawowaniu władzy miały swoją funkcje w działaniu oświatowym, opiekuńczym, kulturalny czy też sportowym.
· Instytucją partii związana jest z pojęciem parlamentaryzmu.
· Początek masowych partii politycznych, związek z urbanizacją, upowszechnieniem się oświaty, prasy łączy się to z pewnym rozwojem cywilizacyjnym.
· Rozwój partii politycznych szczególnie widoczny był w krajach Europy Zachodniej (W. Brytania, Francja, Niemcy) w Wielkiej Brytanii do XIX w. Istniały koterie parlamentarne.
Kwestia robotnicza - w XIX wieku odegrała istotną rolę. Z industrializacją łączyło się powstanie rzeszy ludzi pracujących w fabrykach- pojawiały się napięcia między właścicielami fabryk, surowców i pracownikami. Płaca, którą uzyskuje robotnik jest niewspółmierne niższa od zysku jaki uzyskuje właściciel. Wysoka śmiertelność, wypadki przy pracy, opieka socjalna praktycznie nie staniały. Rynek był całkowicie wolny, nie istniały regulacje dotyczące relacji między pracownikiem, a właścicielem fabryki.
II połowa XIX wieku to ogromny skok demograficzny – nastąpił rozwój medycyny, była mniejsza śmiertelność to wszystko spowodowało, że te osoby chciały walczyć o poprawę własnego losu; silną pozycję zaczęły uzyskiwać masowe partie robotnicze; te stronnictwa zaczęły wchodzić do parlamentów, stały się mniej radykalne.; nastroje rewolucyjne w Europie Zachodniej stopniowo były tłumione za sprawą poprawy warunków pracy.
W krajach europejskich narastały tendencje narodowowyzwoleńcze (np. w carskiej Rosji, Austro- Węgrach, W. Brytania, Francja) II poł. XIX w. to okres budzenia się świadomości narodowej. Polacy mieli ta świadomość dużo wcześniej (powstania) często te ruchy narodowowyzwoleńcze miały charakter zbrojny (powstania przeciwko państwom) często pojawiały się partie bądź reprezentacje polityczne (np. posłowie polscy w Dumie rosyjskiej)
Jakie formy organizacyjne przybierają partie polityczne ?
a) Partia masowa – ma rozwiniętą strukturę (lokalną) , działa stale, np. PSL one działają niezależnie od rynku kampanii wyborczych do parlamentu, partia działa non stop
b) Partie kadrowe – nie mają masowej rekrutacji członków, opierając się na niewielkiej grupie zawodowych polityków i pewnej liczbie akwizystów, bazują na wolontariuszach, np. USA, one nie działają non stop – działają tylko przed wyborami.
Struktura wewnętrzna partii: ???
a) Partie słabe
b) Partie zmilitaryzowane, scentralizowane
c) Oparte na zasadzie jednoosobowego przywództwa (np. partia nazistowska, partia komunistyczna) w tych partiach czekano na rozkaz
Stosunki panujące w danej partii rzutują na reżim polityczny, formę rządów z którą mamy do czynienia w danym państwie, a także na terytorialny ustrój państw. Centralizm w obrębie partii tzn. powierza podejmowania decyzji jednej osobie, zasada przywództwa, wodzostwa rzutował na to, że w III Rzeszy i później w okresie komunizmu część wschodnich Niemiec, a wcześniej całe Niemcy przestały być federacją- państwem scentralizowanym. Partia rządząca zawłaszcza lub dubluje instytucje państwa
Stosunek do partii politycznych ze strony różnych myślicieli – najczęściej partie polityczne były krytykowane, uważano, że partie starają się dublować instytucję państwa rozsądzają państwo, niszczą jedność państwa. Po II wojnie św. Uznano rolę państwa. Dzisiaj partie nie są kontestowane, liberalno- demokratyczny reżim potrafi współistnieć z partiami, które nie zawłaszczają już państwa. Pojawiają się dziś negatywne oceny partii politycznych (np. myślenie partyjne) ?
Jurydyzacja partii politycznych – partie polityczne zostały uznane za element ustroju demokracji liberalnej i parlamentaryzmu, ogniwo konstytucyjnej struktury państwa- bez partii państwo nie mogłoby funkcjonować, instytucja partii trafi do konstytucji wielu państw. Powstają ustawy o partiach, które określają prawne położenie partii w państwie. Często istnieją regulacje negatywne, tzn. określające jakie partie mogą w państwie legalnie funkcjonować są prawną podstawą do delegalizacjii takich partii
System finansowania partii politycznych- Szwecja, Włochy, Francja, PL -> partie są finansowane z budżetu państwa, partie uzyskują refundacje całości lub część kosztów poniesionych na działanie kampanii wyborczych czy działalność parlamentarną
Partie są finansowane z budżetu gdyż nadają ruch wszystkim instytucjom parlamentarnym.[ jeżeli uzyskacie poparcie społeczne to państwo zwróci wam koszty kampanii] oraz dlatego, że ma to wyeliminować zagrożenie korupcji ze strony bogatych grup interesu ( partie nie muszą opierać się na datkach ze strony różnych podmiotów prawnych, które chcą w jakiś sposób uzależnić od siebie daną partie będąc jej sponsorem)
Zasada wolnego mandatu przedstawicielskiego w parlamencie – mandat to upoważnienie dane przez wyborców posłowi, nie można go odwołać. Posłowi nie można dawać bieżących instytucji, uzyskanie mandatu jest niemożliwe bez poparcia partii politycznej często obowiązuje dyscyplina w głosowaniu za jakąś kwestia; istnieje obawa, że mandat wolny przekształca się w mandat partyjny
Systemy partyjne:
a) System jednopartyjny – państwa totalitarne, autorytarne, mamy 1 partie polityczną, bliskie mu są systemy kilku partii, zwane systemami partii hegemonicznej (formalnie istnieje kilka partii ale rządzi jedna partia hegemoniczna) nie istniała rywalizacja o władzę, nie ma żadnej przemienności sprawowania władzy, wynik wyborów był z góry ustalony, były one fikcją, a demokracja była pewną fasadą)
b) Dwupartyjny- m.in. Anglia i USA ; jest związany z określonym systemem wyborczym, sposobem funkcjonowania państwa w czasie wyborów- system większościowy i jednomandatowe okręgi wyborcze, które sprzyjają tworzeniu się dwu blokowego systemu partyjnego. Niekiedy mogą powstać 3 partie
c) Wielopartyjny – związany z funkcjonowaniem większościowej ordynacji wyborczej, np. w PL – zlicza się wszystkie oddane głosy i mandaty są następnie dzielone, zapewnia stabilną jedność parlamentarną, odzwierciedla poglądy polityczne społeczeństwa
Państwo, a samorządy
· Pozapaństwowe formy: kościoły, związki zawodowe, wyznaniowe, organizacje społeczne, partie polityczne
· Państwowe formy: organy służby, straże – mają prawo stosowania przymusu ( jest to limitowane przez prawo)
Samorządy nie są tworami o suwerennym charakterze, mogą powstawać wtedy, gdy pozwoli na to państwo; na mocy dysponują pewnymi kompetencjami władczymi. Umożliwiają sprawowanie w pewnych sferach ściśle określonych, udział we władzy publicznej ludzi
Samorząd - to forma organizowania się ludzi, gdzie mogą na podstawie i granicach prawa samodzielnie metodami demokratycznymi rozstrzygać władczo w istotnych dla siebie kwestiach. Zespół ludzi który są objętych działaniem samorządu tworzy wspólnotę samorządową-> jest ona czymś podobnym do wspólnoty państwowej choć nie zawsze ma charakter terytorialny, jest ona względem państwa wspólnotą zarówno mniejsza jak i niższą, ma to znaczenie z punktu widzenia subsydiarności – państwo jako wspólnota wyższa i szersza nie ingeruje w działalność wspólnot niższych, chyba ze dochodzi do aktów niesprawiedliwości lub samorządy nie dają sobie rady; państwo pozostawia samorządom pewną autonomię, swobodę działania, autonomia samorządów jest zagwarantowana w konstytucji.
Samorządu nie można utożsamiać z organami wspólnoty; w wielu przypadkach wspólnota samorządowa podejmuje działania w formie demokracji bezpośredniej np. referendum gminne, lokalne
Samorząd to pewna właściwość wspólnoty ludzkiej, która przejawia się w jej specyficznym zorganizowaniu, specyficznych relacjach
Najważniejsze formy:
a) Samorząd Terytorialny
b) Zawodowy- który gromadzi, łączy osoby które wykonują wolne zawody (pielęgniarki, położne, adwokaci, radcy prawni, notariusze -> przedstawicieli wolnych zawodów)
c) Gospodarczy – izby branżowe, rzemieślnicze; członkami są osoby prawne (spółki) jak i fizyczne
d) Akademicki – dba o zaspokajanie potrzeb studentów, zakwaterowanie, zapewnienie rozrywki podczas juwenaliów np.
e) Kulturalny
f) Wyznaniowy
g) Pracowniczy
Przynależność do wspólnoty samorządowej- nie jest kwestią wolnego wyboru, ale tez nie jest kwestią przymusową, jest to przynależność z mocy samego prawa; członkowstwo w terytorialnej wspólnocie otrzymuje z faktu zamieszkania na terenie danej gminy. Zmieniając miejsce zamieszkania zmieniamy przynależność do tej wspólnoty; jeśli chodzi o samorządy zawodowe i gospodarcze to stajemy się członkiem jeśli wykonujemy dany zawód lub podejmujemy działalność gospodarcza.
Czemu służą samorządy ?
- zaspokajaniu potrzeb danej wspólnoty; samorządy mogą być obarczone obowiązkiem utrzymywania służb publicznych, zakładów opieki zdrowotnej, dróg publicznych, budownictwa, lokali socjalnych itp.
Samorządy zawodowe - maja dbać o wysoki poziom fachowy i moralny swoich członków, o warunki pracy, o należyte funkcjonowanie instytucji, które temu służą, np. komisji odpowiedzialności zawodowej. Maja rozstrzygać spory, skargi
Samorząd musi dysponować pewnym majątkiem, pewnymi dochodami ( pewne części danin publicznych, które będą, są przeznaczone na potrzeby samorządu
Decyzje władcze mogą dotyczyć nie tylko członków wspólnoty ale i inne osoby np. decyzje samorządu lekarskiego mogą obowiązywać pacjentów, samorządu terytorialnego - przyjezdnych
Samorząd jest formą decentralizacji organizacji publicznej. Jest pewną formą organizowania się ludzi, są wspólnotami pośredniczącymi między jednostką, rodziną, grupą sąsiedzką, samorządy, a państwem
Geneza samorządu :
- bliskość przestrzenna, sąsiedztwo było podstawą do zorganizowania się ludzi – mieli oni wspólnie działania, np. uprawa ziemi, pomoc przy klęskach żywiołowych, obrona. Powstawały tzw. Wolne gminy, wg niektórych teorii państwo powstało w skutek łączenia się gmin w szersze organizacje. Jeśli chodzi o PL samorząd zawodowy i terytorialny odżył w roku 1990, od 1 stycznia powstały powiaty i gminy samorządowe.
UE promuje samorząd, odgrywają one w niej duża rolę
umkc