Socjologia 10.05.2010r.
Koło nr 1 w poniedziałek -> 17.05r. ; drugie koło -> 7.06r.
· Kwestia porządku społecznego z perspektywy kontroli społecznej
· Punktów wyjścia może być kilka, np. skąd się bierze ład społeczny?
· Jakie formy kontroli społecznej można wyróżnić? Jak one funkcjonują, które z nich mają charakter czynników kulturowych, a który charakter incydentalny.
· Większość ludzi zachowuje się w sposób przewidywalny, zachowują się podobnie.
· Mechanizmy kontrolne w różnych typach zbiorowości są odmienne, istnieją jednak dla nich pewne cechy wspólne.
Kontrola społeczna jest pewnym kompleksem pewnych działań, które sprawiają że jednostka zachowuje się w sposób podobny.
Mamy do czynienia z kontrolą wtórną pierwszego stopnia (są wszyscy członkowie danej grupy; mamy tu do czynienia z kontrolą, która ma charakter bezpośredni; ma charakter indywidualizujący; za to samo przewinienie rozmaite jednostki mogą być spotykane przez różne sankcje) i drugiego stopnia. Różnią się one pod wieloma względami.
Cechą charakterystyczną jest to, że tak rozumiany system kontroli społecznej nie jest związany z żadnymi wyspecjalizowanymi działaniami.
Cecha charakterystyczną kontroli 1-wszego stopnia jest to, że działa w warunkach przezroczystości struktury społecznej, jasne jest kto jakiej sankcji powołuje, kto działa, a kto nie działa. Od momentu istnienia zbiorowości ludzkich ta kontrola istnieje. To ten typ kontroli społecznej który powstaje w sposób spontaniczny, nie jest potrzebna żadna kodyfikacja, nie są potrzebne żadne elementy normatywne; może to przybierać różne formy; ona sprawnie funkcjonuje na poziomie małych grup społecznych, czym więcej osób tym mniej skuteczne są te mechanizmy które związane są z kontrolą pierwotną (z kontrolą pierwszego stopnia) -> nie jest to co istniało tylko w społeczeństwach tradycyjnych, jest to coś co istnieje cały czas w obrębie małych grup społecznych jest naturalnym mechanizmem przywiązywania do porządku.
Kontrola wtórna różni się od kontroli pierwotnej tym, że:
1) Kontrolę wtórną charakteryzuje formalizm, jej punkt odniesienia nie jest spontaniczny czy zmienny, jej punktem odniesienia jest pewne spisane prawo, pewne kodyfikacje które mają charakter utrwalony. Sankcje są arbitralne
2) Kontrola 2. Ma charakter odpersonalizowany – istniejące sankcje są niezależne od jednostek do których te sankcje się odnoszą (np. policjant wypisuje mandat -> nie wymyśla jego wielkości tylko ta podstawa jest określona wg kodyfikacji tychże działań)
3) Kontrola wtórna jest wyspecjalizowana przez wyspecjalizowany do tego aparat (organizacje itp.) aparat kontrolny powstaje w ramach takich struktur, każda struktura jest strukturą złożoną, czym bardziej złożone społeczeństwo-> tym więcej instytucji które są kontrolują inne instytucje (np. od aparatu ścigania, sądownictwa po Sanepid, ZUS, NIK itp.)
4) Kontrola społeczna 1.stopnia przywołuje do porządku ludzi, a 2. Ludzi i instytucji
5) Mechanizmy kontrolne mogą występować poza percepcją poszczególnych jednostek cześć instytucji kontrolnych może działać w trybie tajnym (np. służby specjalne)
6) Kont. Spol. 2 stopnia charakteryzuje się także tym, że nie jest powszechnikiem kulturowym w takim sensie jak kontrola pierwotna – kontrola wtórna pojawiła się dopiero w momencie rewolucji neolitycznej gdy zaczęło powstawać pierwsze organizmy społeczne o charakterze złożonych i było to związane z pojawieniem się gospodarki opartej na rolnictwie. Mechanizmy kontrolne mają działać na rzecz społeczności, mają utrzymywać jej stabilność
Kontrola 3 stopnia wg Adama Podgóreckiego – pewne mechanizmy kontrolne, formalne w ramach kontroli 2 stopnia zostają przyjęte przez pewne osoby aby przechwycić przez inne osoby
Nie musi istnieć sprzeczność między kontrolą 2 i 3 stopnia.
W społeczeństwach nowoczesnych następują wyraźne procesy rozdzielenia się instytucji państwowych od innych instytucji zajmujących się kontrolowaniem.
Najbardziej rozpowszechnione formy kontroli społecznej:
a) Przemoc, która jest w pewnym sensie ostateczną formą/ instancją przywołującą do porządku, jest najbardziej fundamentalną formą kontroli społecznej, ma charakter ponadkulturowy, mechanizm ten jest zrozumiały, jest on uniwersalny niezależny od środowiska socjalizacyjnego, działa we wszystkich kontekstach ludzkich; kiedy mowa jest o przemocy to mamy do czynienia z sytuacjami, w których tracą na znaczeniu inne elementy, które mogłyby otrzymywać porządek społeczny
Instytucja posiadająca monopol na stosowanie przymusu na danym obszarze jest suwerenem m na danym obszarze; jest kluczowym elementem/ mechanizmem zarówno w kontroli pierwotnej, wtórnej i 3 stopnia
Na poziomie kontroli drugiego stopnia jest presja ekonomiczna, która jest ujmowana różnie natomiast chodzi tu o wszelkie sankcje które dotyczą uzyskiwanych przez jednostkę dochodów albo związane są z nakładami karami o charakterze finansowym(np. mandaty). Najczęściej stosowaną formą jest forma kontroli 2. Nie mają charakteru pnadkulturowego. Groźba mandatu, groźba kary -> jest to presja ekonomiczna (która jest charakterystyczna także dla kontroli 3 stopnia)
Na poziomie kontroli pierwotnej maja znaczenie nieformalne mechanizmy kontroli np. ośmieszenie, pogarda, plotka -> działają one na poziomie kontroli 1. Stopnia
Pewne grupy powoływane są do porządku za pomocą mediów. Media są pewnym rodzajem kontroli, raczej 2 stopnia ponieważ wolność mediów jest pewnym spisanym prawem. Część mediów działa w trybie kontroli społecznej odwołując się do mechanizmów kontroli pierwotnej, np. ośmieszenie, wywołanie pogardy, plotki itp. Występuje to odnośnie polityków i celebrytów. Mechanizmem kontrolnym są fundamentalne podziały no. System klasowy, kastowy, rasowy, stanowy (zależy to od danego typu społeczeństwa) wybór ścieżki życiowej jest też z tymi mechanizmami kontroli powiązany.
Znaczna część kontroli społecznej 2 stopnia opiera się współcześnie na instytucjach biurokratycznych, które w dużej mierze zajmuje się gromadzeniem i przetwarzaniem danych w sposób systematyczny, mają rozbudowane archiwa, bazy danych – one również są pewnymi mechanizmami kontroli społecznej, gdyż przechowują dane na temat jednostek
umkc