SYSTEMY POLITYCZNE W EUROPIE 7.06.2010
Tryb pracy parlamentu
· Sesyjny
o Zwyczajne – przynajmniej jedna w roku musi funkcjonować. Najczęściej do zwoływania uprawnienie posiada głowa państwa. Odbywają się one w konstytucyjnie określonych terminach. Przyjmuje się obowiązek zwołania przez głowę państwa sesji zwyczajnej. Mogą mieć wyraźnie określony czas, np. 3 miesiące, może być określony okres trwania sesji, np. 8 miesięcy. Jedna sesja może przechodzić w drugą 14 lipca się kończy, 15 lipca się zaczyna. Może być ustalony organ, który będzie podejmował decyzje w przerwie międzysesyjnej, w czasie tej przerwy dochodzi do dyskontynuacji prac.
o Nadzwyczajne – zwoływane w określonych okolicznościach na wniosek grupy parlamentarzystów, rządu, głowy państwa.
· Permanentny – w ramach trybu parlament obraduje na posiedzeniach. Posiedzenia zwoływane są przez organ kierowniczy parlamentu – marszałka sejmu. Kilka dni w tygodniu trwają te posiedzenia.
Funkcje parlamentu
· Ustawodawcza
o Wynika z podziału władzy i przypisaniu możliwości stanowienia prawa dla parlamentu
o W ramach jej wyróżnia się funkcję ustrojodawczy
o Istotna jest procedura legislacyjna / ustawodawcza - ciąg działań określonych w konstytucji organów zmierzający do uchwalenia i następnie wejścia w życie ustawy. Rozpoczyna się z momentem wykonania prawa inicjatywy ustawodawczej
o Inicjatywa ustawodawcza – uprawnienia do formułowania testu ustawy, przepisu
o Prawo inicjatywy ustawodawczej – uprawnienie określonych w konstytucji podmiotów do skutecznego wniesienia projektu ustawy, a to skuteczne wniesienie oznacza, że parlament ma obowiązek zająć się tym projektem, ale nie ma obowiązku uchwalenia tego projektu, art. 118
o Prawo inicjatywy ustawodawczej w zakresie ustawy budżetowej przypisane jest tylko ministrom. To jest uchwała rady ministrów w zakresie ustawy budżetowej
o Inicjatywa ustawodawcza mniej sformalizowana – uprawnienia organów do występowania do organów ustawodawczych z propozycjami i projektami aktów prawnych
o Prawo inicjatywy ustawodawczej jest przyznawane najczęściej określonej liczbie członków parlamentu (w PL przysługuje grupie co najmniej 15 posłów) i równocześnie komisji sejmowej
o Prawo inicjatywy ustawodawczej może być przypisane drugiej izbie parlamentu – senat dysponuje prawem inicjatywy ustawodawczej (10 senatorów lub komisja senacka składa projekty; następują 2 czytania, głosowanie + uchwalenie projektu ustawy; marszałek senatu marszałkowi sejmu)
o Prawo inicjatywy ustawodawczej przyzwane jest również organom władzy wykonawczej. Przypisywana jest jednemu z organów dwuczłonowej egzekutywy, przeważnie jest to rząd. Niekiedy dwa organy mają prawo inicjatywy ustawodawczej.
o Rada Ministrów wydaje ustawy wyrażające zgodę na zawarcie umowy międzynarodowej – ratyfikacja wymagająca ustawowej zgody – Rada Ministrów występuje z inicjatywą, a prezydent ją ratyfikuje
o Postępowanie w parlamencie – mamy do czynienia z procedurą czytań parlamentarnych, których może być od 1 do 3. Procedura czytań – wielofazowy sposób rozpatrywania projektu ustawy, w którym czytanie oznacza etap zaawansowania prac legislacyjnych według pewnej logicznej kolejności przechodzenia od debaty ogólnej do szczegółowej. Rozpatrywanie projektu ustawy w pierwszym czytaniu rozpoczyna się od jego uzasadnienia przez wnioskodawcę, następnie mamy do czynienia z jawną debatą na temat ogólnych założeń projektu. Zazwyczaj procedura pierwszego czytania odbywa się na posiedzeniu plenarnym parlamentu i kończy się skierowaniem projektu do komisji, niektóre projekty mniej istotne mogą być poddane procedurze pierwszego czytania w komisjach. W ramach procedury czytań sejmowych zgłaszane są poprawki. Mogą być one zgłaszane przez poszczególnych parlamentarzystów, ich grupy lub rząd. Mogą być zgłaszane na posiedzeniu plenarnym lub w komisjach. Poprawki mogą polegać na uzupełnieniu projektu o nowe treści, na skreśleniu z projektu pewnych jego części, bądź na zastąpieniu zawartych w projekcie treści. Poprawka powinna zachowywać związek rzeczowy z projektem ustawy. Zakres poprawek zależy od etapu procedury ustawodawczej. Poprawki bowiem nie mogą wyczerpywać znamion prawa inicjatywy ustawodawczej. Im dalej jest posunięta procedura tym węższy zakres mogą mieć te poprawki.
o Jeśli chodzi o zakres poprawek senatu może on zgłosić poprawki do ustawy zmieniającej, a nie może wnosić poprawek do ustawy zmienianej.
o W Polsce mamy do czynienia w dwuizbowością niesymetryczną. Senat dysponuje swoimi możliwościami, może odrzucić poprawki, przyjąć ustawę lub odrzucić ją, ale do sejmu należy ostatnie zdanie. Po przepracowaniu ustawy w drugiej izbie parlamentu ustawa trafia do podpisu:
§ Promulgacja ustawy – uznanie przez konstytucyjnie określony organ, że ustawa o danej treści została uchwalona przez parlament w sposób zgodny z konstytucją i że nabiera mocy wiążącej. Organ promulgujący nie może zmienić treści ustawy, może jednak odmówić promulgacji stosując veto wobec ustawy – rodzaje veta:*W zależności od skutków:
*Ze względu na zakres przedmiotowy:
*Ze względu na podstawę odmowy podpisania ustawy:
§ Podpisanie aktu – dokonywane jest przez głowę państwa. Stwierdzenie przez konstytucyjnie określony organ, że ustawa o danej treści została uchwalona przez parlament. Organ nie może odmówić jej podpisania.
o Ogłoszenie ustawy jest warunkiem jej wejścia w życie. Rozróżnia się dwa elementy:
§ Zarządzenie ogłoszenia
§ Samo ogłoszenie
· Kontrolna
o Polega na przeprowadzaniu analizy faktycznych działań władzy wykonawczej oraz dokonywaniu oceny ich efektywności i legalności
o Parlamenty może wykonywać funkcję kontrolną działając:
§ Im plenno – cały parlament
§ Poprzez komisje
§ Poprzez poszczególnych parlamentarzystów
o W Polsce funkcja kontrolna przypisana jest tylko Sejmowi, Senat jej nie posiada, może posiadać tylko niektóre uprawnienia kontrolne
o W systemie włoskim jedna i druga izba wykonuje funkcje kontrolne
o Szczegółowe formy kontroli parlamentarnej:
§ Komisja Śledcza – może mieć też szersze uprawnienia. W Polsce jest ściśle powiązana z funkcją kontrolną
§ Udzielenie rządowi absolutorium – akt uznający prawidłowość działalności finansowej rządu w okresie roku budżetowego i oceniający sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej. *W Polsce przez 1997 roku była instytucja powiązana absolutorium z odpowiedzialnością polityczną rządu. To powiązanie odbywało się w taki sposób – nieudzielenie absolutorium oznaczało dymisję rządu.
§ Powołanie specjalnego organu pomocniczego, któremu powierza się kontrolę nad finansami publicznymi. Organ ten kontroluje wydatki państwa, wspólnot lokalnych i osób prawnych prawa publicznego. Organ ten przedstawia parlamentowi raport dotyczący stanu finansów, opiniuje również wniosek o udzielenie absolutorium. Z reguły jest to odrębny organ państwa działający w powiązaniu z funkcją kontrolną parlamentu. W Polsce NIK.
§ Ratyfikacja umów międzynarodowych lub wrażenie zgody na ratyfikację – zawarcie i ratyfikacja należą do egzekutywy.
§ Działalność kontrolna komisji parlamentarnej
§ Rezolucje parlamentu lub jego komisji – uchwały parlamentu lub komisji zawierające wezwanie określonego organu do podjęcia wskazanego jednorazowego działania. Nie są one wiążące i mają polityczny charakter. Mają duże znaczenie ze względów politycznych.
§ Wysłuchanie sprawozdań z działalności organów państwa
§ Interpelacje deputowanych – stanowiska parlamentarzysty w sprawie o zasadniczym charakterze. Kierowane są do rządu / ministrów, wymagają odpowiedzi w określonym konstytucyjnie terminie. W Polsce – 21 dni. . Interpelacje poselskie będą związane z konkretną sprawą. Mogą być też w postaci ustnej – debaty.
§ Pytania deputowanych – pytania w sprawach bieżących. Związana jest z tzw. parlamentarną godziną pytań – jeden z punktów porządku dziennego jest poświęcony badaniom porządku.
· Kreacyjna
· Niekiedy wyróżnia się też dalsze funkcje: wewnątrz organizacyjną – związana jest z uchwaleniem regulaminów parlamentarnych, np. uchwała izby parlamentu, ustawa; Decyzyjna – w niektórych sprawach polityki wewnętrznej i zewnętrznej; sądowa (USA)
Regulamin parlamentu nie zawsze musi przybierać charakteru uchwały. W modelu francuskim regulamin parlamentarny jest uchwalony w postaci ustawy.
WŁADZA WYKONAWCZA
· Działalność polegająca na wykonywaniu zadań państwowych mających na celu realizację dobra ogólnego, czyli interesu publicznego. Zadania te określane są przez władzę ustawodawczą w uchwalonych przez nią ustawach.
· Władza ustawodawcza posiada również kompetencje kontrolne nad władzą wykonawczą co do sposobu wypełniania nałożonych przez nią zadań.
· W działalności władzy wykonawczej wyróżnia się 2 zakresy:
o Polityczny – wytyczanie linii politycznej, na realizacji zadań w określonej dziedzinie
o Administracyjny – wcielenie w życie założeń politycznych przy pomocy środków i form właściwych administracji, a zatem stosowaniu prawa i działalności organizatorskiej. Jest to działalność służebna wobec wykonawczych decyzji o charakterze politycznym. Z reguły jest prowadzona przez fachowy aparat urzędniczy i najczęściej kojarzona jest z pojęciem administracji.
· Dwa człony władzy wykonawczej:
o Rząd – specjalny organ wchodzący w skład władzy wykonawczej, utworzony do kierowania realizacją podstawowych funkcji państwa i koordynowania działalności organów władzy publicznej. Składa się on z osoby kierującej pracami rządu (premier, kanclerz, prezes rady ministrów) oraz z ministrów kierujących resortami, tzw. ministrów resortowych (w PL działowi) oraz ministrów bezteki, czyli wykonujących zadania powierzone przez premiera
o Głowa państwa – funkcje głowy państwa może sprawować monarcha dziedziczny co do zasady lub elekcyjny (papież). Funkcje tą może również pełnić prezydent wybierany w wyborach powszechnych, pośrednich lub bezpośrednich. Prezydent może być też wybierany przez izby parlamentarne bądź przez specjalnie wybrany odrębny organ powołany do wyboru prezydenta. Prezydent jest organem kadencyjnym. Długość kadencji jest różna, przeważnie 4-5 lat.
1
umkc