Pieniądz i banki
1. Powstanie pieniądza i banków centralnych
q za wynalazców pieniądza uznaje się Sumerów - ich pieniądz miał charakter jednostek obrachunkowych a nie obiegowy (złoto i srebro było przechowywane u kapłanów, którzy ustalali ceny tych metali i wydawali potwierdzenia na glinianych tabliczkach)
q pieniądz towarowy pojawił się w Babilonie w formie złotej kaczki o określonej wadze
q banco – stół
q kwity depozytowe – potwierdzały posiadanie depozytu
q noty bankowe - zawierały przyrzeczenie bankiera zamiany danej noty na kruszec okazicielowi
q paniki bankowe, wynikające z braku ograniczeń emisji pieniądza, zmusiły wiele rządów do ograniczenia przywileju emisyjnego do grupy kilku, a z czasem nawet do jednego banku à powstały banki emisyjne
q banki emisyjne z czasem zaczęły spełniać coraz więcej zadań à stały się bankami centralnymi;
2. Euro - instytucjonalne podstawy wspólnej waluty europejskiej
q System z Bretton Woods - w lipcu 1944 roku, podczas Konferencji Walutowej i Finansowej Narodów
- powołano do życia Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW) i Bank Światowy
- podjęto próbę przygotowania nowego systemu walutowego à system polegał na wprowadzeniu bezpośredniej wymiany na złoto jedynie dolara amerykańskiego, inne waluty systemu były wymieniane na dolara według kursu, którego dopuszczalne odchylenie
wynosiło tylko ±1%, państwa mogły stabilizować kurs swojej waluty przez zaciąganie pożyczek w MFW (system dewizowo-złoty)
- problemy Stanów Zjednoczonych z deficytem budżetowym spowodowały zawieszenie
wymienialności dolara na złoto w listopadzie 1971 roku i ostateczny upadek systemu z w marcu 1973 roku
q ERM (Exchange Rate Mechanism) - Mechanizm Kursów Walutowych - program, w ramach którego kraje członkowskie Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej zgodziły się utrzymywać parytet kursów wymiany ich walut.
- ustanowiono granice dopuszczalnych wahań kursów dla każdej pary walut à jeśli zmiana kursu walutowego zbliżała się do granicy, banki centralne danych dwóch krajów interweniowały na rynku
- kłopoty ERM w 1992 roku, które doprowadziły do zachwiania całego Europejskiego Systemu Monetarnego (EMS) wymusiły zwiększenie dopuszczalnych granic wahań kursów walut do ± 15%.
q EMS (European Monetary System) - Europejski System Walutowy - porozumienie, na mocy którego większość krajów Unii Europejskiej powiązała swoje waluty, by zapobiec zbyt dużym ich wzajemnym fluktuacjom.
- system został zorganizowany w 1979 roku dla stabilizowania kursów walutowych i przeciwdziałania inflacji w krajach członkowskich
- składał się on z Europejskiej Jednostki Walutowej - ECU (European Currency Unit), Mechanizmu Kursów Walutowych - ERM (Exchange Rate Mechanism), systemu
interwencyjnego i kredytowego banków centralnych oraz z Europejskiego Funduszu Współpracy Walutowej.
- ECU była jednostką waluty rozrachunkowej opartej o waluty państw uczestniczących w EMS, mającą wspierać wymianę międzynarodową w ramach Unii Europejskiej.
- we wczesnych latach dziewięćdziesiątych, system znalazł się pod presja coraz bardziej
zróżnicowanej polityki i sytuacji gospodarczej poszczególnych państw członkowskich
q Traktat z Maastricht - podpisany 7 lutego 1992 roku przez dwanaście państw członkowskich Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej, powołał do życia w jej miejsce Unię Europejską
q EMU (Economic and Monetary Union, European Monetary Union) – Europejska Unia Monetarna - składowa Unii Gospodarczej i Walutowej, została faktycznie wprowadzona z dniem 1 stycznia 1999 roku.
- jedenaście krajów Unii Europejskiej przyjęło zamrożenie kursów wymiany swoich walut narodowych względem wspólnej waluty euro, z ta data zaczęła funkcjonować wspólna waluta euro, ale tylko w formie bezgotówkowej.
- od 1 stycznia 2002 roku euro zastąpiło będące w obiegu banknoty i monety walut narodowych
q ERM2 (Exchange Rate Mechanism) - Mechanizm Kursów Walutowych 2 - od 1999 roku, w związku z wprowadzeniem euro, jedenaście walut Unii Europejskiej ma względem siebie kursy sztywne, czyli żadne wahania nie mogą mięć miejsca, a waluty krajów strefy euro stały się w zasadzie lokalnymi formami wspólnej waluty.
3. Instrumenty banku centralnego
Pośrednie:
q operacje otwartego rynku
q operacje na papierach wartościowych emitowanych przez banki centralne
q interwencje na rynku walutowym
q rezerwy obowiązkowe i depozyty specjalne
Bezpośrednie - odgórne narzucanie ograniczeń i zakazów:
q pułapy kredytowe
q wymagania co do płynności
q wymagania co do struktury aktywów i pasywów
Perswazja moralna - nieformalne ustne sugestie, naciski
4. Pomiar pieniądza
q podejście transakcyjne - istotą pieniądza jest tylko to, co w sposób powszechny, nieodwołalny i natychmiastowy może być wykorzystane jako środek płatniczy przy zakupie towarów i usług (zasadnicza różnica miedzy pieniądzem a innymi aktywami finansowymi)
q podejście płynnościowe - wychodzi z założenia, że różne aktywa mogą spełniać funkcje pieniądza, jeśli charakteryzują się odpowiednia płynnością.
Agregaty monetarne:
q M0 - pieniądz banku centralnego (zwany również bazą monetarną oraz pieniądzem wielkiej mocy) - obejmuje gotówkę (banknoty i monety) w obiegu oraz środki pieniężne na rachunkach banków komercyjnych w banku centralnym
q M1 - pieniądz transakcyjny - obejmuje wartość banknotów i monet znajdujących się w obiegu oraz stan środków pieniężnych ludności i podmiotów gospodarczych na rachunkach typu a’vista, rachunkach bieżących, rachunkach czekowych
q M2 - M1 + depozyty krótkoterminowe oraz stan środków na rachunkach oszczędnościowych, a także inne instrumenty finansowe, np. weksle, bony pieniężne ...
umkc