Sun Tzu (Chiny) - Najważniejszym osiągnięciem jest pokonanie przeciwnika bez walki, osiągnięcie celów przy pomocy środków nieorężnych (dyplomacja)- najważniejsze jest rozbicie strategii wroga (np. poprzez skłócenie sprzymierzeńców przeciwnika)- izolacja polityczna przeciwnika
Gdy wyczerpane zostaną metody dyplomatyczne, należy uciekać się do metod orężnych. Najlepszą sytuacją jest osiągnięcie celów bez walki. Wojna jest ważna dlatego trzeba jej poświecić studia.
Nie należy atakować miast- pochłania to zbyt wiele środków, ograniczając prowadzenie manewrów. W razie jednak ataku na miasto- okrążyć je i dokonać ataku poprzez wykorzystanie specjalistycznego sprzętu. Czas potrzebny na przygotowanie takiego szturmu to min. 6 miesięcy. „Zająć miasto wroga bez oblegania i zająć tereny jego państwa bez inwazji”. Bitwa ma służyć realizacji celu strategicznego.
Otaczanie przeciwnika wtedy jak nasz stosunek sił wynosi 10:1. Atakowanie 5:1. Jak mamy 2:1 to dążymy do destabilizacji w wojskach przeciwnika.
5 zasad prowadzenia wojny. Czynniki: moralny, pogoda, teren, dowodzenie i teoria (taktyka wojenna). Podstawę odniesienia zwycięstwa stanowi duch bojowy armii.
Dowódca: mądry, szczery, humanitarny, odważny, surowy. Także podoficerowie mieli postawione wysokie wymagania : niebywała odwaga, należyte traktowanie podwładnych, duża wiedza i umiejętności praktyczne.
Strategia wojny to przebiegłość i stwarzanie złudzeń.
Planowanie wojenne- przygotowanie planu wojny jak i pojedynczych kampanii. Dostosowanie się do zmieniającej się sytuacji politycznej i militarnej. Najważniejszym celem jest zwycięstwo, niekoniecznie militarne.
Armia: 100 tyś. żołnierzy, 100 szybkich czterokonnych zaprzęgów i 1000 czterokonnych wozów bagażowych. Koszt przygotowanie armii to ok. 60% budżetu państwa.
5 warunków zwycięstwa:
· Jeżeli wiadomo, kiedy należy zaatakować, a kiedy można przegrać walkę.
· Jeśli ma się dowódcę, który rozumie jak użyć siły przeważającej, ale i niedostatecznej, aby wgrać wojnę.
· Zwycięży ten, którego żołnierze są zjednoczeni wolą zwycięstwa.
· Zwycięży ten, kto jest rozważny, tym łatwiej jeśli wróg jest lekkomyślny.
· Zwycięży ten, którego generałowie są przygotowani, a monarcha mu sprzyja.
Źródło sukcesu: drobiazgowe poznanie silnych i słabych stron przeciwnika i swoich.
Taktyka błyskawicznych uderzeń i unikanie walki przy przewadze przeciwnika.
Czynniki wpływające na sztukę wojenną
· Charakterystyka przestrzeni, na której prowadzone są operacje (ukształtowanie terenu)
· Ocena warunków zewnętrznych (ocena odległości, liczebności armii i jej uzbrojenia)
· Kalkulacja (zachowanie wojsk przeciwnika i własnych przed rozpoczęciem wojny)
· Konfrontacja sił własnych i przeciwnika (
· Szansa na zwycięstwo
Należy użyć w bitwie siły naturalnej i niezwykłej (naturalna- wojska uderzające od czoła, niezwykła- wojska atakujące od skrzydła). Duża waga przywiązywana do miejsca bitwy. Przygotowanie szczegółowych planów bitew. Staranne maskowanie swoich planów i rozszyfrowanie planów przeciwnika. Główny cel to zdobycie przewagi nad przeciwnikiem. Wojna to sztuka wprowadzania w błąd. Ważną rolą w czasie bitwy jest umiejętność dowodzenia (sygnalizacja dźwiękowa i wizualna). Najlepiej atakować wieczorem z wojskiem nakarmionym i wypoczętym. Należy ściśle przestrzegać tajemnicy wojskowej.
5 ataków ogniem
· Podpalenie obozującego wojska
· Podpalenie magazynów wroga
· Podpalenie ekwipunku
· Podpalenie arsenałów
· Wystrzelenie ognistych strzał
Duża rola szpiegów. Podział szpiegów: narodowi, wewnętrzni, podwójni, straceni, powracający.
Wu-Tzu (Chiny) - księgi wojny. W kierowaniu armią uzupełniać się powinny miękkość i twardość (taki złoty środek)
Ksenofont- duża waga przywiązywana do sposobu zaciągu, decydujące znaczenie ma pieniądz, kto ma kasę ten może liczyć na masowy pobór. Zalecał wybór odpowiedniego wariantu marszu wojsk. Zakładając obóz warowny obwarowywano go i kopano głębokie rowy. Specjalna taktyka z wozami bojowymi.
Cechy wodza (najbardziej przydatne): odwaga, sprawiedliwość, szlachetność.
Był przeciwnikiem zmiany dowódców.
Strategia to sztuka prowadzenia wojny. Taktyka to umiejętność uszykowania szyku bojowego. Opracował szyk skośny. Taktyka działań morskich- atakujemy w masie, a nie pojedyncze walki rozproszonych okrętów (kupą mości panowie). Opracował rozwiązania dotyczące wycofujących się wojsk. Żywność zdobywać trzeba przy udziale oddziałów zaopatrzeniowych. Zalecał zdecydowane natarcie. Piechota ważniejsza (zwłaszcza ciężkozbrojna piechota spartańska), jazda ważna ale raczej zaczyna odgrywać dużą rolę i nie stanowi o zwycięstwie (miała pełnić rolę pomocniczą). Atakowanie miast – okrążanie ich i zablokowanie dostaw żywności i wygłodzenie mieszkańców. Duża rola zaskoczenia. Trzeba wymyślać coraz to nowe fortele, tylko nowe mają szanse powodzenia.
Poruszał problematykę szykowania i rozwijania szyków bojowych. Starał się skodyfikować prawdiła taktyki do zmiennych okoliczności pola bitwy.
„Jeśli jesteście słabi, bądźcie, by zwyciężyć, dość zręczni i stańcie się silniejsi w punkcie, gdzie nieprzyjaciel uważa się za najsilniejszego.
Polibiusz (Rzym) – dla większego bezpieczeństwa Rzymianie zakładali 2 obozy połączone ze sobą zamiast jednego. Pierwszy który opisał sposoby użycia słoni wojennych. Taktyka morska. Duża rola czynnika moralnego. Największy wpływ ma postawa zajmowana przez wodza. Od zachowania wodza zależy stan moralno- bojowy dowodzonych żołnierzy.
Juliusz Gajusz Cezar (Rzym) – tworzenie armii konsularnej na rzecz armii zawodowej. Przygotowanie armii do określonych celów. Zwiększenie głębokości szyku. Reformy dotyczące techniki wykonywania marszów oraz sztuki zdobywania twierdz. Był prekursorem wojny błyskawicznej. Forsowne marsze nieprzerywane ani w dzień, ani w nocy, poza chwilami odpoczynku. Opracowanie sztuki pokonywania przeszkód (np. mosty na szerokich rzekach). Podstawa sukcesu to wyższość techniki rzymskiej. W wojnie domowej dużą role odgrywa stan moralno- bojowy walczących wojsk. Główna siła bojowa to piechota. Dostrzegał rosnącą role jazdy, ale była nadal pomocniczym wojskiem. Opracował technikę szybkich działań wojennych. Przedstawił sposoby prowadzenia wojen błyskawicznych (prekursor).
Sextus Juliusz Frontinus (Rzym) – podstawą działania powinien być plan prowadzenia wojny oraz plan staczania bitew.
Strategia- to co wódz wykonuje według z góry obmyślonego planu we właściwy sposób, z całą formalnością i wytrwałością.
Podstępy wojenne
· Przygotowanie boju i stworzenie dogodnego dla siebie położenia
· Prowadzenie walki i zapewnienie sobie zwycięstwa
· Oblężenie i obrona twierdz
· Utrzymanie dyscypliny w armii
Zasady pomocnicze
· Zachowanie tajemnicy własnych planów
· Poznanie planów przeciwnika
· Dostosowanie rodzajów działań do przeciwnika
· Urządzanie zasadzek
· Systematyczne uzupełnianie zaopatrzenia
· Dążenie do rozpraszania sił przeciwnika
· Oddziaływanie moralne na wojska własne
Zasady oblegania i zdobywania twierdz
· Zakończenie
· Wprowadzenie w błąd obleganych co do własnych zamiarów
· Usiłowanie doprowadzenia do zdrady w szeregach przeciwnika
· Utrudnianie zaopatrzenia i napływu posiłków
· Odcięcie od źródeł wody
· Obniżenie morale obrońców
· Pozorne działania
Wegecjusz (Rzym) – Podział wojsk: jazda, piechota, flota. Flota ma się składać z okrętów liniowych i okrętów rozpoznawczych. Zalecał noszenie ubioru ochronnego o barwach maskujących. Zauważył zmniejszającą się role piechoty, a wzrastającą jazdy. Piechotę dzielił na legiony i oddziały posiłkowe. „Legion miał przy sobie i woził wszystko, co uważa za niezbędne w każdym rodzaju wojny.” Szyki bojowe i taktyka. Szyk bojowy to wojsko uszykowane do bitwy, którego front zwrócony jest w kierunku przeciwnika. Dużą role widział w odwodzie. Opowiadał się za głębokim uszykowaniem wojsk. Główne zasady sztuki wojennej: szybkość działań, swoboda działań, podporządkowanie woli przeciwnika własnej woli. Doceniał role terenu. Postulował sporządzenie kartograficznego planu rejonu działań. Rozpoznanie prowadzić przez wyszkoloną jazdę. Opracował metody obrony i zdobywania twierdz. Sukces najczęściej przynosi bezpośredni szturm. W walce morskiej najlepsze efekty daje taranowanie lub abordaż.
Strategikon (to jest dzieło, autor nieznany) (Bizancjum) – zdecydowany rzecznik jazdy, piechota nie nadaje się do prowadzenia manewrowych form działań bojowych oraz może prowadzić walkę tylko w terenie pociętym i zakrytym. Charakter terenu oraz cechy szczególne armii powinny wyznaczać strukturę własnej armii. Wojsko to 18-20 tys. Z nadwyżki zrobić odwód. Szkolenie bojowe: indywidualne poszczególnych wojowników, pododdziałów oraz wojska jako całości. Promowanie ćwiczeń w formowaniu szyku bojowego. Proponował podział armii na: zwiadowców, wojowników, wojowników nacierających w szyku rozproszonym, wojowników nacierających w szyku zwartym, dwa szyki linii bojowych i służby pomocnicze. Skrupulatne rozpoznanie przeciwnika i staranne ugrupowanie własnych wojsk. Czynnik zaskoczenia ważny. Zasadzki zależą od wyboru czasu i miejsca napadu. Sukces w wojnie zależy od umiejętności dowódczych wodza.
Sprawy którymi ma zajmować się wódz:
· Zabiegi o zgromadzenie wystarczającej ilości broni i innego uzbrojenia
· Rozważenie spraw związanych z dowodzeniem
· Zapoznanie się z terenem, na którym prowadzona będzie wojna i toczenie bitwy
· Rozpoznanie silnych i słabych stron przeciwnika
· Uczynienie tegoż w odniesieniu do wojsk własnych
Jeden z najważniejszych elementów sztuki wojennej to kontrofensywa. Sporo pisał o nocnych działaniach bojowych.
Egidius Romanus (Włochy, średniowiecze) – żołnierz powinien posiadać: ambicję, pomysłowość, przezorność, mądrość i przebiegłość. Zalety, którymi powinien charakteryzować się wódz: trzeźwość, przezorność i pomysłowość. Wódz musi zwracać uwagę na: liczebność wojska, ćwiczenia wojskowe, odporność na trudy wojenne, męstwo, przebiegłość, pomysłowość i odwagę.
Christine de Pisan (średniowiecze) – wychowanie żołnierzy w duchu wojennym, sztuki rycerskiej należy uczyć szlachtę gdyż lud prosty strzela z łuku i rzuca kamieniami. Dominująca rola jazdy rycerskiej w boju, piechota wg niej miała małą wagę. Dużą wagę przywiązywała do problemów moralnych. Przeciwniczka brutalizmowi w obchodzeniu się z rannymi lub pokonanymi przeciwnikami. Nie można dobijać przeciwników lub potajemnie mordować jeńców.
Niccolo Machiavelli (Włochy, XV-XVI w.) – Podzielił wojny na narodowe, najemne, posiłkowe, mieszane. Wojska najemne i posiłkowe są bezużyteczne (bo nie można opierać bezpieczeństwa na wojskach za kasę), zdecydowany zwolennik wojska narodowego. Przeciwnik wojen koalicyjnych. Zwolennik reform politycznych i wojskowych. Zamiast wojsk najemnych ogólnonarodowa milicja. Zawodowy wojskowy nie może być dobrym człowiekiem. Przeciwnik przyjmowania do wojska narodowego obcokrajowców. Nie doceniał broni palnej. Gdyż ona obniża morale. Dużo dymu mało efektu. Trafnie zauważył zmniejszającą się role jazdy, zwolennik piechoty jako podstawy. Nie przywiązywał znaczenia do fortyfikacji, opowiadał się za staczaniem bitew na terenie otwartym.
Remy Rousseau (Francja, XVI w.) – sukces w działaniach może być odniesiony głównie dzięki fortelom i niespodziankom. Dobry dowódca musi brać wszystko pod uwagę. Przeciwnika należy pokonać sztuką i przebiegłością niż siłą używaną w bitwie.
Guillaume de Bellay (Francja) – rozważał problemy rekrutacji wojska, jego organizacji, uzbrojenia i wyszkolenia. Proponował uwzględnienie podziału administracyjnego kraju na biskupstwa i okręgi. W każdym okręgu powinien być wyznaczony kapitan, przewidywany na wojskowego dowódcę danego okręgu. Rzecznik współdziałania wszystkich wojsk w trakcie prowadzenia walki. Trzeba zabezpieczyć wojska przed zaskoczeniem przez np. odpowiednie przygotowanie terenu do obrony. Zalecał odpowiednie rozmieszenie piechoty uszykowanej w tyralierę przed siłami głównymi. Po rozpoczęciu walki piechota wycofuje się na tyły. Poruszał treści organizowania zasadzek i stosowania forteli oraz zagadnienia dyscypliny wojska.
Paweł Włodkowic (Polska) – podzielił wojny na sprawiedliwe i niesprawiedliwe. Każdy naród ma prawo do wojny obronnej.
Jan Ostroróg (Polska) – dostrzegł złe uzbrojenie wojska, głęboki kryzys jakie przechodzi pospolite ruszenie, występował z projektem gruntownej reformy zakładającej powszechny obowiązek służby wojskowej. Proponował opodatkowanie kleru, miast oraz zwiększenie dochodów z myt i ceł.
Stanisław Łaski (Polska) – odwoływał się do: dorobku starożytnej myśli wojskowej (zwłaszcza Wegecjusz), spostrzeżenia płynące ze współczesnej i zachodnioeuropejskiej myśl wojskowej, rodzinne doświadczenia. Widział konieczność uwzględnienia topografii terenu, postulował by hetmani używali map. Od Wegecjusza przejął sposoby przepraw rzek itd. Z zachodnioeuropejskiej myśli przejął sposoby obrony zamków oraz użycia artylerii. Rozróżniał indywidualną naukę władania bronią oraz ćwiczenia zbiorowe. Dużą wagę przywiązywał fizycznego i psychicznego szkolenia żołnierzy. Kazał organizować zajęcia w obozie, żeby żołnierze nie siedzieli bezczynnie. Zalecał wybranie odpowiedniego terenu do walki. Teren i sytuacja miały wpływ na wybór szyku bojowego. Doceniał rolę sprytu, forteli, przebiegłości i doświadczenia wodza. Dużo pisał o obronie i zdobywali twierdz i o roli artylerii. Warunki skutecznej obrony twierdz: położenie obronne, wyposażenie załogi w żywność i broń, możliwość odsieczy, oraz liczna i wyszkolona załoga. Opowiadał się za zapewnieniem jednolitego dowodzenia artylerią. Był autorem pierwszego traktatu teoretycznego.
Jan Tarnowski (Polska) – był hetmanem. Dostrzegał wielkie zagrożenie ze strony Turków dlatego też zalecał:
· Zabezpieczenie wschodniej i południowo- wschodniej granicy Polski
· Osłonę za pomocą specjalnie wykonanych pasów fortyfikacji stolicy państwa – Krakowa
· Utworzenie silnej i stałej armii polskiej odpowiednio zorganizowanej, wyszkolonej oraz wyposażonej
· Przyjęcie przez wojsko polskie odpowiedniej taktyki walki z Turkami i Tatarami
Zdawał sobie sprawę z niskiej wartości bojowej pospolitego ruszenia, jego nieprzydatności w walce z Turkami i Tatarami. Kazał znieść pospolite ruszenie, ale w zamian opodatkować szlachtę. Chciał stworzyć wojsko zaciężne. Podkreślał potrzebę równomiernego rozwoju wszystkich rodzajów wojsk, szczególnie opowiadał się za utworzeniem silnej piechoty. Armia powinna się składać z lekkiej i ciężkiej jazdy, piechoty artylerii i tzw. szancknechtów. Naczelne dowództwo nad wojskami powinien sprawować hetman, nad artylerią powinien czuwać hetman polny. Ewenement na skale światową to utworzenie sztabu. Skład: pisarz polny jako podskarbi, oboźny, szancmajster, kwatermistrz, szpitalny, profos (szef żandarmerii) i kaznodzieja. Dużą wagę przywiązywał do wyszkolenie żołnierzy. Przedstawił sposób prowadzenia walki ogniowej przez wyposażoną w bron piechotę. (tzn. walili rzędami, po oddaniu strzału rząd klękał, strzelał drugi, a ten klękający ładował broń). Proponował zakup dużej ilości broni i w razie wojny sprzedaż żołnierzom. Istotnym znaczeniem był transport i zaopatrzenie wojska w żywność. Dużą wagę przywiązywał do logistyki. Przy przeprawach przez rzekę pierwszeństwo miała lekka jazda, piechota i lekkie działa, po nich reszta jazdy, wozy z amunicją i najcięższa artyleria. Przy zakładaniu obozu pierwszą rzeczą było wybranie odpowiedniego miejsca. Potem wytyczanie linii wozów taborowych. Obóz na kształt czworoboku, jedna lub dwie bramy. Walka z Turkami: strzelanie z pocisków zapalających do wielbłądów, i lekka jazda do walki z jazdą turecką. Walka z tatarami: atakowanie koszy prowadzone siłami rozczłonkowanymi zapobiegającymi ponoszeniu dużych strat. Atakowanie zagonów pomiędzy palącymi się wsiami, żeby nie mogły sobie pomagać.
Marcin Bielski (Polska) – opisał legiony Rzymskie, Falangę Macedońską, opisał organizacje wojska tureckiego, opisał średniowieczne machiny oblężnicze, sposoby zdobywania twierdz, opisał charakterystykę wojska Księstwa Moskiewskiego, które uważał za dobrze wyszkolone i uzbrojone. Podkreślał trudności na tamtych terenach wynikające z niekorzystnej rzeźby terenu, największe szanse miała tam piechota, gdy była uzbrojona w broń palną i artylerie. Dużo pisał o tatarskiej sztuce wojennej. Niespodziewane napady na tatarskie kosze zwłaszcza gdy wyjadą z nich zagony. Naszkicował szyk bojowy „stare urządzenie polskie”. Przedstawił opis sposobu sporządzania różnych gatunków prochu strzelniczego i pocisków zapalających. Omówił typy używanych wówczas dział artyleryjskich.
Stanisław Sarnicki (Polska) – kandydaci na stanowiska wojskowe powinni charakteryzować się: poczuciem godności, prawości i męstwem. Powinni mieć także odpowiednie wykształcenie. Opowiadał się za zwiększeniem piechoty. Był przeciwnikiem pospolitego ruszenia. Stwierdził, że pospolite ruszenie jest nieprzydatne i szukał finansowania armii zaciężnej. Przedstawił rysunki i opisy różnego rodzaju mostów, machin oblężniczych, opisy techniczne produkcji, pocisków, prochu strzelniczego i innego sprzętu wojennego. Duże znaczenie przywiązywał do technicznego wyposażenia wojsk. Popularyzował medycynę i higienę wojskową. Sposoby leczenia lekami. Popularyzował astronomie i kartografie dla potrzeb wojska. Dostrzegał i popularyzował role artylerii. Podkreślał znaczenie zaskoczenia przeciwnika, spowodowane uprzedzeniem go w otwarciu ognia. Proponował zasłony przed ogniem artyleryjskim. Postulował potrzebę obecności w wojsku dobrze wyszkolonych nurków. Przedstawił problematykę przygotowań wojennych państwa. Był zwolennikiem prowadzenia długofalowych przygotowań do wojny w dziedzinie wojskowości. Przy każdym województwie należy prowadzić szkołę jazdy. Postulował wszechstronne wyszkolenie żołnierzy zwłaszcza we władaniu bronią i nabywaniu tężyzny fizycznej. Żołnierzy trzeba uczyć pływać oraz ćwiczyć w pokonywaniu przeszkód wodnych. Kazał ćwiczyć wojsko w czasie pokoju do zadań wojennych. Hetman w czasie pokoju powinien troszczyć się o wojsko (stan bojowy, wyżywienie, umundurowanie, dyscyplina, wyszkolenie). Trzy sposoby zdobywania twierdz: wierzchem, środkiem, dołem. Zwiększenie ilości Kozaków rejestrowych. Przedstawił sposoby budowy mostów pływających.
Andrzej Frycz- Modrzewski (Polska) – badał wojnę jako zjawisko społeczne, podkreślał antyhumanitarny charakter i konieczność zapobiegania. Wojna pociąga za sobą olbrzymie straty całego społeczeństwa, był zwolennikiem pokojowego rozwiązywania wszelkich sporów. Planował budowę nowych oraz wzmocnienie istniejących zamków, a także ufortyfikowanie miast. Projekt stworzenia pasa pogranicznych osad, zamieszkałych przez ubogą szlachtę, które spełniać miały role pierwszej linii obrony. Postulował wykorzystanie kompleksów leśnych i sztucznych zwałów drzew do utrudniania posuwania się nieprzyjacielskich wojsk. Podzielił wojny na sprawiedliwe i niesprawiedliwe. Sprawiedliwe w obronie własnego kraju, niesprawiedliwe to zaborcze i wywołane przez chęć grabieży czy podbojów. Mówił o tym, że szlachta odwykła od wojen i nie prezentuje poziomu tężyzny fizycznej, postulował o podniesienie poziomu szkolnictwa wojskowego.
Szkolenie żołnierzy miało odbywać się:
· W specjalnie utworzonych szkołach
· Poprzez wcielanie żołnierzy do oddziałów pełniących służbę graniczną na kresach wschodnich
· Poprzez coroczne sprawdziany stopnia opanowania umiejętności żołnierskich
Duża wagę przywiązywał do szkolenia hetmanów. Mobilizacja powinna być ogłoszona trzykrotnie.
Albert Gentilius – definicja wojny – sprawiedliwa walka prowadzona przy pomocy publicznych sił zbrojnych. 4 czynniki wojny: walka, siły zbrojne, publiczny charakter i sprawiedliwość. Celem wojny jest pokój. Przyczyny wojen sprawiedliwych: boskie, naturalne i ludzkie.
Hugh de Groot – gdy nie da się uniknąć wojny należy ją prowadzić zgodnie z zasadami prawa humanitarnego. Wojny prowadzi się dla zawarcia pokoju. Nie wykluczał prowadzenia wojen kolonialnych. Dzielił wojny na: publiczne, prywatne, mieszane. A także na sprawiedliwe i niesprawiedliwe. Sprawiedliwe: samoobrona, odbieranie mienia i wymierzanie kary (nazywa te wojny wojnami szlachetnymi). Niesprawiedliwe: wojny zaborcze. Do wojen należy się uciekać w ostateczności. Zwolennik unikania konfliktów. Sugerował 3 sposoby zapobiegania wojnom: pertraktację, sąd polubowny lub los. Proponował utworzenie Związku Państw Chrześcijańskich (taki ONZ) gdzie sprawy byłyby rozstrzygane przez sądy rozjemcze.
Raimondo Montecuccoli – nauka wojskowa ma się przyczynić do podnoszenia wartości armii, monarcha powinien przejawiaj stałą troskę o systematyczne wzmacnianie oraz zaopatrywanie armii, by była gotowa do walki. Nie uznawał polityki pokojowej. O znaczeniu i prestiżu państwa zależy jego armia. Zwolennik stałej armii zawodowej. Dla utrzymania państwa potrzebni są żołnierze i rolnicy. O wyniku wojny decyduje siła armii, a nie liczebność narodu. Wojna jest działaniem dwóch różnymi sposobami walczących ze sobą armii, a zamiarem każdej z nich jest odniesienie zwycięstwa. Dużą wagę przywiązywał do systematycznego szkolenia żołnierzy. Szkolenia dzielił na pojedyncze i zespołowe. Wiele uwag poświęcił rozwojowi artylerii. Decydującym czynnikiem zwycięstwa jest walka zbrojna. 3 warunki zwycięstwa: podstawy materialne, dyspozycja oraz waleczność i umiejętność działania wojska. Zwolennik ostrożnego działania. Sporo uwagi poświęcił sprawie manewru jako formy działań bojowych. Jeżeli dysponujesz armią odpowiednio silną, należy dążyć do bitwy, jeżeli natomiast stosunek sił jest niekorzystny należy jej unikać.
Andrzej Maksymilian Fredro (Polska) – Przedstawił etapy przygotowania wojska oczekującego na wyprawę wojenną. ...
adamus028