HODOWLA KONI.docx

HODOWLA KONI

1. Pochodzenie konia, rola, udomowienie

Przodek konia: Eohippus- wysokość w kłębie ok.35 cm, wypukła linia grzbietu, cztery palce na kończynie przedniej, trzy na tylnej, palce zakończone opuszkami rogowymi, ważył ok. 5-6 kg, krótkokoronowe zęby przystosowane do rozdrabniania pokarmu roślinnego, żyły ok.35-40 mln lat temu. Zostały wyparte przez Mesohippusa.

Mesohippus – wysokość ok.45 cm, trzy palce – środkowy najlepiej rozwinięty, pojawiają się zaczątki zębów przedtrzonowych i siecznych. Wyparty przez Miohippusa.

Miohippus – bardziej zaawansowany, żył ok. 30 mln lat temu, trzy palce, zęby sieczne stają się większe, ok.60 cm wysokości. Wyparty przez kolejną formę – Meryhippusa.

Meryhippus – 90 cm wysokości, szczątkowa forma palców bocznych, wyraźnie ukształtowany palec środkowy. Zęby sieczne przystosowane do gryzienia trawy, są wyraźnie wykształcone.

Kolejna forma to Pliohippus.

Pliohippus wyst. ok. 6 mln lat temu, wyraźne cechy konia jednopalczastego, ok.122 cm wysokości, pełne uzębienie do pobierania pokarmu z pastwiska - pierwsza jednopalczasta forma „konia”.

Wykształcenie się konia odbywało się na kontynencie amerykańskim. Formy konia wzajemnie się przenikały.

Dwie teorie pochodzenia konia:

1. polifiletyczna – koń domowy pochodzi od kilku przodków – koń w plejstocenie miał od 3 do 8 form, z których ukształtował się koń współczesny. Wymienia się tu konia Przewalskiego, tarpana, konia leśnego, który jest uważany za przodka koni zimnokrwistych
2. monofiletyczna – jest tylko jeden przodek ale zgodności nie ma bo jedni głoszą że jest to koń Przewalskiego a inni że jest to tarpan.

Koń Przewalskiego to jedyna forma konia dzikiego zachowana do dziś. Został odkryty w okolicach pustyni Gobi w 1879 roku. Zostały odkryte przez Mikołaja Przewalskiego. Konie Przewalskiego żyją na swobodzie w Azji Środkowej. Koń Przewalskiego ma 66 chromosomów a koń domowy 64.Ma kasztany na wszystkich kończynach tak jak koń domowy. Żaden inny przodek nie. Koń Przewalskiego ma 120 – 140 cm w kłębie, brak grzywki, masywna głowa, ogon z krótszym włosem na górze, kończyny cienkokostne, umaszczenie dzikie( z pręgowaniem na grzbiecie).

Tarpan - konik polski poprzez krzyżowanie wsteczne został odtworzony i uznany za potomka tarpana. Tarpany wyginęły w XIX wieku.

Tarpany pierwszy raz opisał niemiecki naukowiec, który w 1768 roku schwytał je jako dzikie konie. Dzięki Tadeuszowi Wetulani doszło do rekonstrukcji konika polskiego. Prof. Wetulani wyróżnił tarpana leśnego. W 1884 roku został złapany ostatni dziki tarpan. W Polsce żyły w okolicy Białowieży.

Głowa bardziej szlachetna, ogon obfity, wysokość w kłębie ok.135 cm, umaszczenie dzikie, myszowate, z pręgowaniem, kasztany tylko na kończynach przednich.

Systematyka koni

gromada – ssaki

rząd – nieparzystokopytne

rodzina – koniowate

rodzaj – koń

gatunek – koń domowy

gatunek – koń Przewalskiego

gatunek – konie paskowane (zebry)

gatunek – osły

gatunek – półosły (kiangi, kułany, onagr)

Uważa się że głównym motorem ewolucji konia były migracje i zwiększanie szybkości konia ( ucieczka przed zagrożeniem).

Gatunek osły – pochodzi z Afryki pn.

Osioł domowy  - pochodzi od →dziki osioł somalijski: kończyny cienkie, kasztany na przednich kończynach, umaszczenie od szarego do czarnego, stojąca grzywa, nieowłosiony ogon u góry, brak grzywki, uszy długie.

Onager – „dziki osioł” z czasów biblijnych, do dziś jest spotykany na Bliskim Wschodzie i Azji – brak grzywki, umaszczenie bułane, bogato owłosiony ogon na dole.

Kułan mongolski – dżigetaj – uszy dłuższe od pozostałych półosłów, ok.122 cm w kłębie, bardzo rozwinięte nozdrza.

Gharkar – nieliczna populacja bardzo szybkiego (60-70 km/h), wytrzymałego indyjskiego onagera.

Gatunek zebry

Zebra Grevy’ego

Zebra górska – szersze paski, większe odstępy

Zebra „walentynka” – głowa ciężka, brak grzywki, kasztany na kończynach przednich

Udomowienie

Samo udomowienie i praca hodowlana doprowadziły do wykształcenia się różnych rodzajów, typów użytkowych i ras konia. Koń jest jednym z później udomowionych zwierząt – ok.5-6 tys.lat p.n.e. Uważa się, że najbardziej prawdopodobna teoria udomowienia konia to teoria politopiczna, najprawdopodobniej w rejonie Eurazji w granicach Morza Kaspijskiego. Późne udomowienie konia ma wiele powodów – dziki koń nie miał dużego wzrostu, trudny charakter, były inne przydatniejsze zwierzęta, człowiek częściej wykorzystywał renifera do jazdy niż konia.

Pierwszy traktat o użytkowaniu koni został napisany ok.1360 roku p.n.e. przez Tikkuli.

Pierwsze siodło stworzyli Scytowie.

Rolę w udomowieniu odegrali również Chińczycy. Udoskonalili oni uprząż, pojawiły się strzemiona – nauczyli się ich używać od Hunów. Dzięki koniom powstało imperium mongolskie.

Rola konia w rozwoju cywilizacji nie sprowadzała się tylko do używania konia w wojsku. Wykorzystywany jest także w pracy, koń dostarcza mleka, mięsa, skóry.

Koń kiedyś nie nadawał się do pracy na roli, bo był mizernej postury, był krnąbrny, był drogim zwierzęciem. Rozwój w XVIII wieku kultury rolniczej powodował konieczność wyhodowania konia do tych celów, ponieważ wół był za wolny.

W połowie XIX wieku zaczęto produkować maszyny do zaprzęgu konnego. Były wykorzystywane w gospodarstwach wielkotowarowych w USA.

Wzrost pogłowia w USA od 1860r. do 1914r. – z 7 do 12 mln sztuk.

Koń w rolnictwie wykorzystywany jest w różny sposób: nie tylko pociągowo, ale także do młócenia ziarna.

Koń był wykorzystywany w kolei – był tańszy i bardziej mobilny od maszyny parowej.

1803r. – pierwsza linia kolejowa obsługiwana przez konie.

1825r. – pierwsza linia kolejowa obsługiwana przez parowóz.

1957r. – ostatnia kolej obsługiwana przez konia w Irlandii.

W Ameryce dużą liczbę koni wykorzystywano przy wyrębie lasów do transportu drzewa.

W Anglii w kopalniach pracowały kuce. Działo się tak aż do 1994r.

Wraz z rozwojem miast konie były wykorzystywane jako tramwaj. Omnibus – wagonik tramwaju ciągnięty przez konia. Praca ta była tak ciężka, że konie dożywały 4 lat od jej rozpoczęcia.

1666r. – pierwsza firma używająca omnibusy.

1828r. – linia omnibusów w Paryżu (pierwsza regularna). Rok później powstała w Londynie.

Konie były wykorzystywane do ciągnięcia barek po kanałach czy rzekach.

W USA konie używano do ok.1860r. do rozwożenia poczty na dystansie 3164 km. Była to linia kurierska Pony Express.

Konie wykorzystywano do transportu publicznego.

Konie używane są w policji. W 1758r. powstał pierwszy patrol konny w policji w Londynie. Do dziś najbardziej znana jest Kanadyjska Królewska Policja Konna umundurowana w czerwone kurtki.

2. Pogłowie koni

ŚWIAT

1910r. – 94,4 mln szt.

2001r. – 58,2 mln szt.

Po II wojnie światowej nastąpił duży spadek pogłowia koni – z 95 mln do ok.75 mln sztuk.

43 mln osłów i 13 mln mułów jest wykorzystywanych do pracy.

Najwięcej koni jest w Chinach – 8,7 mln, następnie w Meksyku – 6,25 mln, Brazylii – 5,8 mln, USA – 5,3 mln.

Tam gdzie koń był wykorzystywany rekreacyjnie to pogłowie pozostaje bez dużych zmian, a tam gdzie był używany do pracy to maleje.

EUROPA

7 mln koni, 262 tys.mułów, 783 tys. osłów

Belgia i Luxemburg – 75 tys. koni

Francja – 350 tys .koni

Pogłowie w 2002r.

1.Rosja – 1.750.000

2.Rumunia – 858.000

3.Ukraina – 675.000

4. Polska – 550.000

5.Niemcy – 520.000

6.Francja – 349.086

7.Włochy – 285.000

8.Hiszpania – 248.000

9.Białoruś – 221.000

10.Anglia – 184.000

Struktura ras ogierów w latach 1975 – 1995 (Francja)

PS – pełna krew angielska

TF – kłusak francuski

AR – czysta krew arabska

AA – angloarab

SF – francuski koń wierzchowy

P – pony

Pogłowie koni wyścigowych spada.

AMERYKA PÓŁNOCNA I ŚRODKOWA

Konie – 14,1 mln

Muły – 3,8 mln

Osły – 3,8 mln

USA – 5,3 mln koni, 28 tys.mułów, 52 tys.osłów

Meksyk  - 6,3 mln koni, 3,3mln mułów, 3,3 mln osłów

AMERYKA POŁUDNIOWA

Konie – 15,7 mln

Muły – 2,8 mln

Osły – 4 mln

Brazylia – 5,9 mln koni, 1,4 mln mułów, 1,2 mln osłów

Kolumbia – 2,6 mln koni, 622 tys. mułów, 595 tys.osłów

AFRYKA

Konie – 4,9 mln

Muły – 1,3 mln

Osły – 15,5 mln

Etiopia – 2,7 mln koni

AZJA

Konie – 5,5 mln

Muły – 5,1 mln

Osły – 8,4 mln

Chiny – 8,3 mln koni, 4,4 mln mułów, 8,8 mln osłów

Indie – 800 tys.koni, 200 tys. mułów, 1 mln osłów

Mongolia – 2,7 mln koni

OCEANIA

Konie – 382 tys.

Osły – 9 tys.

Australia – 220 tys.koni

Brumby – dzikie konie australijskie

Konie pełnej krwi angielskiej

1.USA – 100 tys.

2.Australia – 40 tys.

3.Argentyna – 20 tys.

Konie czystej krwi arabskiej

1.Ameryka – 300 tys.sztuk

2.Europa – 26 tys.sztuk

Pogłowie koni w Polsce

1939r. – 3,92 mln sztuk

1945r. – ok.1,4 mln sztuk

1950r. – ok.2,85 mln sztuk

2002r. – 0,5mln sztuk

W Polsce maleje pogłowie masowe, ale wzrasta liczba koni zarodowych

Klacze zarodowe

1988r. – 16,123   1,53%

1998r. – 26,042   4,64%

Ogiery zarodowe

1988r. – 3,541     0,34%

1998r. – 4,145     0,74%

Największa liczba koni jest w województwie mazowieckim – 102559 szt. i lubelskim.

Najmniejsza liczba koni – opolskie – 3845 szt. i lubuskie – 4726szt.

W województwie zachodniopomorskim jest ok. 7500 szt. koni.

Do dziś około ponad połowa pogłowia w Polsce to konie zimnokrwiste.

Przed transformacją – hodowla zarodowa w Polsce to około 31 stadnin i 10 – 11 stad ogierów. Była to baza genetyczna dla oddziałów terenowych.

Obecnie cała hodowla koni podlega Polskiemu Związkowi Hodowców Koni.

Klacze wpisane do ksiąg półkrwi (2003r.):

- rasa wielkopolska – 5263

- konie zimnokrwiste – 7900

- rasa małopolska – 2732

- konie śląskie – 1663

Związek Hodowców Koni nie prowadzi spisu koni czystej krwi angielskiej i arabskiej. Prowadzi to Polski Klub Jeździecki.

PZHK jest krajowa federacją wojewódzkich / okręgowych związków hodowców koni oraz Związków i Sekcji Rasowych i Użytkowych o zasięgu krajowym.