Wykład V.doc

WYKŁAD V

1. ISTOTA POLITYKI PIENIĘŻNEJ (MONETARNEJ)

Polityka pieniężna to działalność banku centralnego polegająca na wpływaniu na kreację pieniądza i regulowaniu jego obiegu w gospodarce. Celem polit.pieniężnej jest zapewnienie stabilności finansowej państwa, w szczególności stabilizacji ogólnego poziomu cen („walka z inflacją") oraz utrzymywania pożądanej relacji waluty krajowej do walut obcych.

2. BC W SYSTEMIE POLIT.MONETARNEJ

Bank centralny jest głównym podmiotem rynku pieniężnego i polityki monetarnej każdego państwa. Realizuje cele pieniężne państwa, które dzielimy na:

*   Cele finalne – stabilizacja pieniądza krajowego poprzez ograniczenie inflacji, dążenie do ukształtowania odpowiednich relacji między walutą krajową i walutami innych krajów, zapewnienie bezpiecznych i stabilnych warunków funkcjonowania sektora bankowego, tworzenie odpowiednich warunków do zapewnienia płynności rozliczeń pieniężnych w gospodarce.

*   Cele pośrednie – kontrola stóp %, kontrola podaży pieniądza, stabilizowanie poziomu kursu walutowego

*   Cele operacyjne – kształtowanie masy pieniądza rezerwowanego w BC, czyli sumy rezerw obowiązkowych banków komercyjnych, poziomu stóp %, tworzenie warunków do redyskontowania weksli pod transakcje eksportowe, tworzenie odpowiednich warunków do zwiększenia skłonności do oszczędzania.

Bank centralny pełni szereg funkcji w systemie finansowym. Są nimi:

•              Funkcja banku emisyjnego państwa - emisja znaków pieniężnych i centralnego pieniądza rezerwowego,

•              Funkcja banku banków - banki komercyjne mają swoje rachunki w banku centralnym, zaciągają w nim kredyty,
BC jest dla nich bankiem rezerwowym, BC nadzoruje funkcjonowanie sektora bankowego,

•              Funkcja banku państwa - prowadzi działalność dewizową państwa, dba o zachowanie równowagi
bilansu płatniczego, obsługuje dług publiczny, prowadzi rachunki jednostek budżetowych.

Bank centralny jest niezależną państwową instytucją finansową. Świadczą o tym następujące cechy:

•               niepodleganie instrukcjom rządu,

•               zakaz bezpośredniego finansowania sektora publicznego,

•               suwerenność w zakresie prowadzenia polityki kursu walutowego,

•               osobista niezależność członków zarządu i rady banku,

•               konstytucyjna ranga statusu banku centralnego.

3. RADA POLITYKI PIENIĘŻNEJ (RPP)

W Polsce została utworzona w lutym 1998 r. i jest niezależna od rządu, prezydenta i Sejmu. Składa się z prezesa NBP i 9 członków, będących specjalistami z dziedziny finansów, powoływanych na okres 6 lat, w równej liczbie przez prezydenta, Sejm i Senat. Członkiem Rady można być tylko przez jedną kadencję, w czasie kadencji nie można należeć do partii i związków zawodowych.

Zadania RPP:

*   Ustalanie wysokości stóp procentowych NBP,

*   Ustalanie zasad i stóp rezerwy obowiązkowej banku,

*   Określanie górnych granic zobowiązań wynikających z zaciągania przez NBP pożyczek i kredytów w zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych,

*   Zatwierdzanie planu finansowego NBP oraz sprawozdań z jego działalności,

*   Ustalanie zasad operacji otwartego rynku.

4. INNE ORGANY WŁADZY BC:

Prezes - powoływany przez Sejm na wniosek prezydenta na okres 6 lat; funkcja kadencyjna (max. 2 kadencje); prezes NBP jest jednocześnie szefem RPP, Komisji Nadzoru Bankowego oraz reprezentuje NBP na zewnątrz,

Zarząd - prezes NBP i od 6 do 8 członków, w tym 2 wiceprezesów; zarząd powołuje prezydent na wniosek prezesa NBP; nie mogą oni zajmować żadnych innych stanowisk i podejmować działalności zarobkowej poza pracą naukowo-dydaktyczną lub twórczością autorską.

5. NIEZALEŻNOŚĆ BC:

*   Niezależność instytucjonalna – niezależne organy władzy BC

*   Niezależność funkcjonalna – samodzielność podejmowanych decyzji w zakresie polit.monetarnej, bez ulegania presji ze strony władz państwowych, osąd publiczny polit.monetarnej

*   Niezależność finansowa – samodzielny podział śr.finansowych, nie finansowanie sektora publicznego, samodzielność w zakupach bonów skarbowych w ramach operacji otwartego rynku.

6. PODZIA INSTRUMENTÓW POLI.MONETARNEJ (BC):

*   Instrumenty kontroli ogólnej – (oddziałują na cały sektor bankowy), np.: polit.rezerw obowiązkowych, operacje otwartego rynku, polityka stopy dyskontowej BC

*   Instrumenty kontroli selektywnej – odnoszące się do poszczególnych instytucji finansowych

*   Instrumenty oddziaływania przez perswazję – przekazywanie bankom nieobowiązujących sugestii co do pożądanych kierunków ich polityki

Inny podział:

*   Instrum. ilościowej kontroli kredytu - np.: wszystkie stopy % i system rezerw obowiązkowych oraz oper.otwartego rynku

*   Instrum. jakościowej i selektywnej kontroli kredytu – np.: określanie terminów spłat kredytów, formy zabezpieczenia kredytów, ustalenie % stosunku kredytów do kapitału własnego banku, określenie minimalnych rezerw gotówki banku

Inny podział:

*   Instrumenty klasyczne (pośrednie) – oper.otwartego rynku i stopa dyskontowa BC
* Instrumenty bezpośrednie – rezerwy obowiązkowe, wymagania co do płynności i struktury majątkowo – kapitałowej banków, licencjonowanie banków

Podział ze względu na długość przewidywanego okresu oddziaływania:

*   Instrum. ogólnego sterowania – ukierunkowane na ukształtowanie docelowego stopnia płynności sektora bankowego i poziomu stopy % na rynku pieniężnym (rezerwy obowiązkowe, oper.otwartego rynku, kontyngenty redyskonta)

*   Instrum. sterowania precyzyjnego – wyrównanie przejściowych wahań płynności sektora bankowego, sterowanie podażą i popytem na pieniądz (głównie oper.otwartego rynku).

OPERACJE OTWARTEGO RYNKU polegają na warunkowym zakupie (operacje typu REPO) i sprzedaży przez BC (operacje typu REVERSE REPO) papierów wartościowych dopuszczonych do tych operacji. Są to:

• bony pieniężne NBP,

• bony skarbowe.

Operacje typu REPO - transakcje warunkowego zakupu przez BC pap.wart. Polegają na zakupie bonów skarbowych przez NBP o banków komercyjnych, z zobowiązaniem ich odkupienia przez te banki w uzgodnionym w umowie terminie, po uzgodnionej cenie. Transakcje REPO umożliwiają zwiększenie płynności sektora bankowego, bo zasilają go śr.pieniężne. Należą do transakcji lokacyjno – depozytowych.

Operacje REVERSE REPO – transakcje warunkowej sprzedaży bankom komercyjnym przez BC dłużnych pap.wart. (bonów pieniężnych, bonów skarbowych) z zobowiązaniem ich odkupienia przez NBP w uzgodnionym terminie, po uzgodnionej cenie. Operacje te ograniczają płynność banków komercyjnych, bo BC ściąga z sys.bankowego wolne śr.pieniężne. Operacje te należą do transakcji lokacyjno – dewizowych.

POLITYKA REFINANSOWA (REDYSKONTOWA) polega na finansowaniu banków komercyjnych przez BC poprzez udzielanie im kredytów:

ü    refinansowego - jest udzielany bankom posiadającym zdolność kredytową oraz tym, w których został ustanowiony zarząd komisaryczny. Jest udzielany na podstawie umowy określającej:

*     wysokość kredytu

*     oprocentowanie i prowizję

*     termin spłaty

*     prawne zabezpieczenie spłaty kredytu

ü    redyskontowego – polega on na wykupie przez NBP weksli zdyskontowanych pierwotnie przez banki komercyjne lub udzieleniu kredytu dyskontowego pod zastaw weksli obcych. Zdyskontowane weksle muszą spełniać wszystkie wymogi prawa wekslowego.

ü    lombardowego – jest on udzielany przez NBP bankom komercyjnym pod zastaw pap.wart. emitowanych przez:

*           Skarb Państwa

*           NBP

*           banki komercyjne o wysokich kapitałach własnych, np.: PKO BP, Pekao S.A.

Wysokość kredytu jest niższa niż wart.nomianalna pap.wart. będących przedmiotem zastawu i waha się 75–90% tej wartości. Kredyt jest udzielany na okres 12 m-cy. Aktualna (od 01,0902005) stopa kredytu lombardowego wynosi 6% w skali rocznej.

REZERWY OBOWIĄZKOWE.

NBP gromadzi na nieoprocentowanym rachunku rezerwy obowiązkowe banków komercyjnych w celu:

•              Oddziaływania na wielkość podaży pieniądza odpowiednio do zmian w gospodarce,

•              Tworzenia rezerwy płynności banków komercyjnych,

•              Przejęcia części zysków banków komercyjnych.

Rezerwy odprowadzane są jako ustalony procent od depozytów a vista, depozytów terminowych złotowych i depozytów terminowych walutowych.

Stopa rezerw obowiązkowych:

*   od wkładów złotowych płatnych na każde żądanie: 3,5% (obow.od 31,10,2003)

*   od terminowych wkładów złotowych:

LOKATY OPROCENTOWANE: Dodatkowo w ramach realizacji polityki pieniężnej banki komercyjne mogą lokować środki pieniężne w BC na oprocentowanym rachunku. Od 01,09,2005 stopa oprocentownia lokat pieniężnych banków komercyjnych komercyjnych NBP wynosi 3% w skali rocznej.