Zagłada Zofiówki
Zofiówka – wyludniona wieś w Małopolsce Wschodniej, w obwodzie wołyńskim, w rejonie kiwercowskim; do 1945 w Polsce, w województwie wołyńskim, w powiecie łuckim, w gminie Silno; pomnik.
W lipcu 1942 ukraińscy policjanci z Schuma dokonali w Zofiówce masowego mordu na miejscowej ludności żydowskiej i polskiej.
Zofiówka położona była w północnej części Wołynia, blisko granicy z Polesiem, ok. 10 km na wschód od Trościańca, 50 km na północny wschód od Łucka.
Wieś była lokowana przez władze carskie w roku 1835, jako kolonia rolnicza o charakterze małomiasteczkowym. W roku 1889 osada liczyła 1200 osób (235 rodzin), natomiast w roku 1897 liczba mieszkańców wzrosła do 1580 osób. Do 1918 w guberni wołyńskiej.
W okresie międzywojennym i później – do lata 1942, najliczniejszą grupę ludności stanowili Żydzi, którzy nazywali Zofiówkę – Trochimbrodem (hebr. טרוכנברוד, ukr. Трохимбрід). Ten sztetl zamieszkany był również przez niewielka społeczność polską. W okresie I wojny światowej przez tereny wsi przechodziła linia frontu, co zmusiło część jej mieszkańców do ucieczki przed nacierającymi wojskami austriackimi, które w sierpniu 1915 zajęły wioskę. W roku następnym Austriacy zbudowali w Zofiówce cmentarz żołnierski i kaplicę katolicką. Po wojnie, w roku 1921, zbudowano duży drewniany kościół katolicki, obsługujący szereg okolicznych miejscowości. W roku 1929 Zofiówka liczyła ogółem 1549 mieszkańców. Obecnie wieś, podobnie jak i kościół, nie istnieje. 17 września 1939 wieś jak i cały region dostała się pod okupację ZSRR, a po czerwcu 1941 po okupację Niemiec hitlerowskich. W Zofiówce do 1942 znajdowała się siedmioklasowa szkoła powszechna, której kierownikiem był Polak, Franciszek Walas. W szkole, do roku 1941, byli zatrudnieni głównie nauczyciele pochodzenia żydowskiego oraz polskiego i ukraińskiego, m.in. Żydówki Bejmel i Traukman. Do szkoły uczęszczała zarówno młodzież polska jak i ukraińska, żydowska i niemiecka
W sierpniu 1942 ukraińscy policjanci z Schutzmannschaftsbataillone zamordowali na miejscu ponad 5 tysięcy Żydów, a pozostawione po nich domy i majątek zniszczyli. Kościół spaliło UPA 1 lipca 1943. Pod koniec lipca 1943 Zofiówka była już niezamieszkana. 30 sierpnia 1943 zgliszcza Zofiówki stały się miejscem wypadowym band UPA przed największym atakiem w sile 10 tys. banderowców na Przebraże.
Parafia Świętej Zofii i Matki Boskiej Dobrej Rady w Zofiówce – parafia rzymskokatolicka diecezji łuckiej erygowana w roku 1921 w dekanacie kołkowskim. Do parafii należały wsie: Zofiówka, Bagna, Berezyna, Cegielnia, Chmielówka, Cukry, Czuczapy, Dermanka, Dobra, Domaszów, Dużylas, Dworzyszcze, Glinne, Gliniak, Grabinka, Hermanówka, Hynin, Horodyczyn, Horodyszcze, Huta Zofiówka, Ignatówka Silneńska, Ignatówka Trościańska, Jamskie, Jaromel, Jaromelskie Budki, Jeziorski Majdan, Józefin, Kłobuczyn, Koleso, Łąka, Łopateń, Łyczki, Łysa Góra, Majdan Marianówka, Myków, Nowa Ziemia, Ogniszcze, Ostrów, Paniów, Pasieka, Popowiny, Puszny Bór, Silno, Smolarnia, Trościaniec, Zaburie, Zacisze, Zagajnik, Żurawicze. W roku 1938 cała parafia liczyła 3890 wiernych. Kościół parafialny został spalony przez ukraińskich nacjonalistów w dniu 1 lipca 1943.
Bibliografia
· Henryk Cybulski. Czerwone noce ["O powstaniu i przetrwaniu organizacji samoobrony ludności polskiej we wsi Przebraże na Wołyniu w latach 1943-1944"]. Wyd. MON, Warszawa 1969 r., wyd. I. stron 377 (kolejne wydania: II, III, IV, V) Wołyń – Przebraże i okolice, pow. Łucki i Horochowski (Kisielin)
· Jonathan Safran Foer. Wszystko jest iluminacją. Wydawnictwo WAB. Warszawa 2003 (beletrystyka). Na kanwie powieści powstał film Lieva Schreibera o tym samym tytule.
· Władysław Siemaszko, Ewa Siemaszko, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939-1945, Wydane przy pomocy finansowej Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2000, stron 1433, ilustrowana, źródła: Zofiówka, m-ko, gm. Silno, pow. Łuck. strony: 558, 618, 621, 629, 653, 1193. ISBN 83-87689-34-3.
http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XIV/658
w_karol