350-lecie obrony Jasnej Góry.pdf

Monety emisji 2005

Narodowy Bank Polski

Monety

Ð 350-lecie obrony

Jasnej Gry Ð

nomina¸

20 z¸

nomina¸

2 z¸

metal

925/1000 Ag

metal

stop CuAl5Zn5Sn1

stempel

lustrzany

stempel

zwyk¸y

ærednica

38,61 mm

ærednica

27,00 mm

masa

28,28 g

masa

8,15 g

wielkoæ emisji (nak¸ad)

69.000 szt.

wielkoæ emisji (nak¸ad)

1.000.000 szt.

Awers: Z prawej strony wizerunek or¸a ustalony dla god¸a

Rzeczypospolitej Polskiej, z lewej strony p¸kolem napis:

RZECZPOSPOLITA POLSKA oraz oznaczenie roku emisji: 2005.

Z prawej strony or¸a napis: 20/Zü. Na tle stylizowanego fragmentu

Klasztoru Ojcw Paulinw na Jasnej Grze w Cz«stochowie napis:

ãTutaj zawsze byliæmy wolniÓ / JAN PAWEü II. Pod lew ¸ap or¸a

znak mennicy: .

Awers: Wizerunek or¸a ustalony dla god¸a Rzeczypospolitej

Polskiej, po bokach or¸a oznaczenie roku emisji: 20-05, pod

or¸em napis: Zü 2 Zü, w otoku napis: RZECZPOSPOLITA POLSKA

poprzedzony oraz zakoÄczony szeæcioma pere¸kami. Pod lew

¸ap or¸a znak mennicy: .

Ð w

Rewers: Na tle stylizowanego fragmentu sztychu Johanesa

Bensheimera ãObl«ýenie Jasnej Gry przez Szwedw w 1655 r.Ó,

z prawej strony stylizowany wizerunek Ojca Augustyna

Kordeckiego z obrazu z koÄca XVII wieku. U gry p¸kolem

napis: 350-LECIE OBRONY JASNEJ GîRY, pod nim oznaczenie

roku: 1655.

Rewers: Na tle stylizowanego fragmentu sztychu Johanesa

Bensheimera ãObl«ýenie Jasnej Gry przez Szwedw w 1655 r.Ó

z prawej strony stylizowany wizerunek Ojca Augustyna

Kordeckiego z obrazu z koÄca XVII wieku. U gry p¸kolem napis:

350-LECIE OBRONY JASNEJ GîRY.

Na boku: Oæmiokrotnie powtrzony napis: NBP, co drugi

odwrcony o 180 stopni, rozdzielony gwiazdkami.

Na boku: Trzykrotnie powtrzony napis: CZ¢STOCHOWA 2005,

rozdzielony gwiazdkami.

24 sierpnia 2005 r. Narodowy Bank

Polski wprowadza do obiegu monety,

upami«tniajce 350-lecie obrony

Jasnej Gry, o nast«pujcych nomi-

na¸ach:

i grudniu 1655 roku, naleýy do naj-

bardziej donios¸ych wydarzeÄ w pol-

skiej historii. Obl«ýenie by¸o jednym

ze znaczcych epizodw wojny, ktr

w lipcu 1655 roku rozpocz¸ przeciw

Polsce krl Szwecji Karol X Gustaw.

¥ 20 z¸ Ð wykonan stemplem lustrza-

nym w srebrze;

¥ 2 z¸ Ð wykonan stemplem zwy-

k¸ym w stopie Nordic Gold.

Projektant monet: Ewa Tyc-KarpiÄska

Wojn« polsko-szwedzk 1655-1656,

w polskiej tradycji zwan ãpoto-

pemÓ, rozpocz«¸o wkroczenie w lip-

cu 1655 roku do Polski i na Litw«

trzech szwedzkich armii, liczcych

oko¸o 55 tysi«cy ludzi. Polska by¸a

os¸abiona konfliktami zbrojnymi

Monety zosta¸y wyprodukowane w Mennicy Polskiej SA

w Warszawie.

Obrona Jasnej Gry w Cz«stochowie

przed wojskami szwedzkimi, oble-

gajcymi sanktuarium w listopadzie

Sk¸ad i druk: Drukarnia NBP

Ð w

Monety emisji 2005

z Kozakami i Rosj, a morale polskiej szlachty by¸o niskie. Szwedzi

szybko zyskali przewag« militarn, a szlachta w wi«kszoæci

dobrowolnie sk¸ada¸a przysi«g« wiernoæci krlowi Karolowi

Gustawowi. Jeszcze w lipcu zosta¸ zaj«ty PoznaÄ, w pocztkach

wrzeænia Warszawa, a w padzierniku Krakw. Krl Polski Jan

Kazimierz schroni¸ si« na ålsku i wydawa¸o si«, ýe losy wojny

zosta¸y przesdzone na korzyæ Szwedw.

Burchard Mller, widzc, ýe wojska szwedzkie ponosz powaýne

straty, zdecydowa¸ si« zwin obl«ýenie, co nastpi¸o w nocy

z 26 na 27 grudnia 1655 roku. Jasna Gra by¸a uratowana.

ãPani Jasnogrska! Od szeæciu stuleci wesz¸aæ w nasz histori«

i pomagasz nam j tworzy, pomagasz nam zachowa cig¸oæ

i toýsamoæÓ.

Obrona klasztoru jasnogrskiego przed Szwedami by¸a jednym

z prze¸omowych momentw wojny, jeæli nie w sensie czysto

militarnym, to na pewno psychologicznym. Dla Polakw

targni«cie si« na Jasn Gr« by¸o rwnoznaczne z targni«ciem

si« na Matk« Boý, na religi« katolick i tym samym na istot«

polskoæci. Powodzenie obroÄcw by¸o zaæ widomym znakiem

opieki Boýej nad polskim narodem. Wojna trwa¸a jeszcze d¸ugo

i zakoÄczy¸a si« ostatecznie podpisaniem pokoju w Oliwie

w 1660 r., jednak jej losy rozstrzygn«¸y si« wraz z bohatersk

obron narodowego sanktuarium.

Obrona Jasnej Gry w 1655 roku szybko wesz¸a do polskiej

tradycji, mi«dzy innymi dzi«ki opublikowaniu w 1657 roku

przez o. Augustyna Kordeckiego dzie¸a o nazwie ãNowa

Gigantomachia", opisujcego obl«ýenie. W pniejszych

wiekach historia tego wielkiego czynu sta¸a si« inspiracj dla

wielu dzie¸ literatury i sztuk plastycznych. Obecna, 350.

rocznica obrony Jasnej Gry staje si« okazj do prawdziwej

lekcji tak potrzebnego nam wszystkim patriotyzmu.

Jedn z twierdz na pograniczu Polski i ålska, ktra nie zosta¸a

od razu zaj«ta przez wojska szwedzkie, by¸a Jasna Gra.

Od æredniowiecza sanktuarium na Jasnej Grze mia¸o rang«

oglnonarodow i znajdowa¸o si« pod opiek polskich monar-

chw, ktrzy cz«sto tu pielgrzymowali. Po 1620 roku, z woli

Zygmunta III Wazy, budynki sanktuarium znalaz¸y si« w obr«bie

regularnej twierdzy z czterema bastionami na naroýach. Dzi«ki

temu, a takýe dzi«ki za¸odze wojskowej, znacznej liczbie

dobrych dzia¸ i systematycznie uzupe¸nianemu arsena¸owi

Jasna Gra by¸a dobrze przygotowana do obrony. Przeorem

i komendantem twierdzy by¸ w tym czasie wybitny duchowny

i zarazem znakomity organizator, obdarzony przy tym zdolno-

æciami dyplomatycznymi, o. Augustyn Kordecki (1609-1673).

W¸adze zakonu paulinw starannie przygotowa¸y klasztor

do obrony. Paulini zdecydowali si« teý na akcj« dyplomatyczn

i w koÄcu padziernika 1655 roku zwrcili si« do szwedzkiego

feldmarsza¸ka polnego Arvida Wittenberga z proæb o gwarancj«

bezpieczeÄstwa dla klasztoru. Podj«li takýe decyzj« o wywie-

zieniu na ålsk, w obawie przed profanacj, cudownego obrazu

Matki Boýej. Jednak staranie zakonnikw nie zapobieg¸o

militarnej prbie zdobycia klasztoru przez Szwedw.

O. Jan Golonka OSPPE (Zakon æw. Paw¸a Pierwszego Pustelnika)

Kurator Zbiorw Sztuki Wotywnej

na Jasnej Grze

Klasztor paulinw na Jasnej Grze w Cz«stochowie ufundowa¸

ksiý« W¸adys¸aw Opolczyk w 1382 roku. Z¸oýony w darze przez

owego ksi«cia cudowny obraz Matki Boýej z Dziecitkiem,

przywieziony z Be¸za na Rusi Halickiej w 1382 r., przyciga¸

rzesze ptnikw. Obraz namalowano technik temperow

na pod¸oýu z trzech desek lipowych oklejonych p¸tnem. Jego

wymiary wynosz 121,5 x 81,5 cm.

W zwizku z obchodzonym w 2005 roku jubileuszem 350-lecia

obrony Jasnej Gry w Cz«stochowie przed najazdem szwedzkim

realizowanych jest szereg przedsi«wzi« artystycznych i nauko-

wych, ktrych celem jest kultywowanie wartoæci narodowych

i patriotycznych. W realizacj« tych wydarzeÄ zaangaýowani s

szczeglnie uczniowie cz«stochowskich szk¸, instytucje kultury,

artyæci. Projekt jest skierowany zw¸aszcza do m¸odych ludzi,

ktrzy poznaj histori« Polski i Szwecji przez liczne wystawy,

konkursy, prelekcje, a takýe filmy i Internet. Powo¸any komitet

honorowy Jubileuszu sk¸ada si« z przedstawicieli najwyýszych

w¸adz koæcielnych, paÄstwowych, dyplomacji RP i Szwecji oraz

naukowcw, ludzi mediw.

Nie ma pewnoæci co do czasu powstania oraz autorstwa wizerunku.

Najnowsze badania pozwoli¸y na stwierdzenie, ýe obraz pochodzi

z XIII wieku i pierwotnie znajdowa¸ si« w ikonostasie ba¸kaÄskim.

Pod obecnym malowid¸em s ælady wczeæniejszej ikony, wykonanej

zgodnie z kanonami sztuki wschodniej.

W 1430 roku, podczas napadu rabunkowego dokonano æwi«-

tokradztwa. åwiadcz o tym blizny, pozostawione podczas

XV-wiecznej renowacji. W 1717 roku, za pontyfikatu papieýa

Klemensa XI, odby¸a si« uroczysta koronacja obrazu. Od

najdawniejszych czasw obraz Bogurodzicy przybierano klej-

notami Ð wotami, z¸otymi blachami, insygniami krlewskimi:

koronami, sukienkami. Najstarsze wzmianki pochodz

z XV-wiecznego r«kopiæmiennego odpisu ãTranslacio tabu-

laeÓ; trzykrotnie teý wspomina o nim wybitny polski dziejopis

Jan D¸ugosz.

Obl«ýenie Jasnej Gry rozpocz«¸o si« 18 listopada 1655 roku.

Szwedzi dysponowali w sumie korpusem liczcym 2250 ýo¸nierzy,

ale ich dzia¸a nie mia¸y zbyt wielkiej mocy. Za¸og« twierdzy

klasztornej stanowi¸o 160 ýo¸nierzy piechoty, 70 mnichw,

20 rodzin szlacheckich ze s¸uýb oraz 50 puszkarzy, za to oblegani

mieli co najmniej 24 dzia¸a, w tym 12 ci«ýkich. Klasztor by¸

ponadto osadzony na litej skale, co praktycznie uniemoýliwia¸o

podkop. Na kronik« obl«ýenia sk¸ada¸y si« na przemian krtkie

okresy ataku Szwedw i czas pertraktacji. Pocztkowo najedcy

chcieli przekona obroÄcw o swoich dobrych intencjach

i proponowali kapitulacj« na honorowych warunkach. Na szcz«-

æcie paulini byli æwiadomi, ýe wejæcie Szwedw do klasztoru

b«dzie oznacza jego profanacj« i rabunek. O. Kordecki wysy¸a¸

wi«c kolejne delegacje i pisma, grajc na zw¸ok« i opniajc

decyzj« o poddaniu si«. Potem bardziej otwarcie zacz¸ si«

przeciwstawia szwedzkim ýdaniom. Ataki na klasztor by¸y

pocztkowo ma¸o grone, z czasem Ð po sprowadzeniu ci«ýkich

dzia¸ Ð sta¸y si« naprawd« uciýliwe. Szwedzi rozpocz«li teý

roboty minerskie. ObroÄcy klasztoru nie tylko odpierali szturmy

i atakowali obz szwedzki z dzia¸, ale teý przeprowadzali akcje

zaczepne. Za¸oga klasztoru przeýywa¸a chwile zwtpienia,

jednak do ich pokonania nieoceniona okaza¸a si« niez¸omna

postawa przeora o. Augustyna Kordeckiego. Najci«ýsze chwile

przeýyli paulini w ostatnich dniach obl«ýenia Ð w czasie æwit

Boýego Narodzenia 1655 roku. Jednak wkrtce potem genera¸

Od listopada 2004 r. do koÄca 2005 r., kaýdego 18. dnia miesica

podczas uroczystych nieszporw i procesji eucharystycznej

na Jasnej Grze niesiona jest zabytkowa monstrancja Ð dar krla

Zygmunta Starego z 1542 r., ktr O. Augustyn Kordecki

b¸ogos¸awi¸ walczcych w obronie klasztoru. Odbywaj si«

rwnieý koncerty muzyki dawnej w Bazylice Jasnogrskiej oraz

oglnopolskie sympozja naukowe.

11 wrzeænia 2005 r. odb«dzie si« wielkie widowisko muzyczno-

-teatralne na wa¸ach jasnogrskich, z udzia¸em wybitnych

aktorw i muzykw.

Skuteczna obrona Jasnej Gry bezpoærednio przyczyni¸a si«

do niespotykanego wzrostu kultu maryjnego w Polsce

i zwizania go na sta¸e z polsk paÄstwowoæci. Krl Jan

Kazimierz 1 kwietnia 1656 roku w katedrze lwowskiej obra¸

Matk« Boý za swoj patronk« i uzna¸ j za Krlow Korony

Polskiej. Wkrtce tytu¸ ten zosta¸ powizany z Maryj

Jasnogrsk, ktrej obraz w 1717 roku zosta¸ Ð jako pierwszy

poza W¸ochami Ð koronowany papieskimi koronami. Dla

Polakw, aý do dzisiaj, poboýnoæ maryjna i traktowanie Jasnej

Gry jako narodowego sanktuarium to jedne z najwaýniejszych

elementw narodowej toýsamoæci.

Prezydent Miasta Cz«stochowy,

Tadeusz Wrona

Przeor Klasztoru O.O. Paulinw na Jasnej Grze,

O. Bogdan Waliczek

W obrazie jasnogrskim polski nard czci Najæwi«tsz Maryj«

Pann« jako swoj Matk« i Krlow. Ojciec åwi«ty Jan Pawe¸ II ude-

korowa¸ go najwyýsz watykaÄsk dystynkcj Ð Z¸ot Rý

(1979) oraz z¸otymi koronami (2005). W 1982 roku powiedzia¸:

Wszystkie monety emitowane przez NBP s prawnym

ærodkiem p¸atniczym w Polsce.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: