30.03.2009

Wykład 7

Dojrzewanie płciowe u dziewcząt

Przełomowym etapem pokwitania jest monarche:

Ø      U dziewcząt polskich ok. 13 r. ż.

Ø      Zróżnicowanie środowiskowe (wcześniej środowiska miejskie, później środowiska wiejskie, do 1-1,5 roku różnicy)

Ø      Sezonowość monarche:

-          Dziewczęta miejskie – miesiące letnie

-          Dziewczęta wiejskie – miesiące zimowe

Ø      Wiek kostny 13-14 lat

Ø      Stadium M3-M4

Brak miesiączki u dziewcząt powyżej 14-15 lat – sugeruje permanentny brak miesiączki.

Pierwsze miesiączki są bezowulacyjne, pednofenowe, często nieregularne i bolesne.

Rozwój płciowy dziewcząt zależy od stężenia estrogenów.

3 różne tory rozwojowe:

Ø      Wcześnie dojrzewające – zwykle o endomorficznym typie budowy ciała, najniższe w chwili monarche, najsłabsze motorycznie

Ø      Przeciętnie dojrzewające

Ø      Późno dojrzewające – ektomorficzny typ budowy ciała, krótszy przedział czasowy, M2 – monarche

U dziewcząt proces wzrastania kończy się ok. 16 r.ż.:

Ø      Ostateczna wysokość – skorelowana z somatotypem

Ø      Ektomorficzny typ budowy ciała – późniejsze dojrzewanie płciowe i szybszy wzrost.

To czas zmniejszonego zainteresowania aktywnością ruchową.

Dojrzewanie płciowe chłopców

Okres dojrzewania trwa 9-6 lat. Dwufazowość tego okresu trudniej zróżnicować niż u dziewcząt.

9-13 r. ż. – wiek pierwszej polucji

Punkt graniczny – szczyt przyrostu wysokości ciała.

Pierwsze objawy – wynikiem gwałtownej aktywności gonad (testosteron)

Początek rozwoju narządów płciowych – niezauważalny dla otoczenia:

Ø      Rozwój jąder – trwa ok. 6 lat (przyspieszenie 13-14 lat)

Ø      Powiększenie worka mosznowego

Ø      Rozwój prącia – od ok. 13 r. ż., trwa 2 lata – uzależnione od stężenia testosteronu, wielkość – zmienność indywidualna.

Ø      Pierwsza polucja nie jest równoznaczna z możliwością zapłodnienia. Spermatogeneza jest kontrolowana przez testosteron oraz PMS.

Ø      Większy niż u dziewcząt skok wysokości ciała, trwa kilka lat. Szczyt – 13,5-14 lat. Wzrastanie stopy poprzedza wydłużenie ud i nóg.

Ø      Powiększenie szerokości bioder i tkanki piersiowej (androgeny)

Ø      Przyrost masy ciała (ok. 10 kg)

Ø      Wysokość ciała – roczny przyrost może przekroczyć 12 cm (testosteron, hGH)

Owłosienie łonowe:

Ø      2 lata po rozpoczęciu rozwoju jąder

Ø      1,5 roku po pojawieniu się owłosienia pachowego.

Pełny rozwój owłosienia łonowego to 15-16 rok życia.

Zarost twarzy: 13-14 rok

Szybki wzrost kostki tarczowej krtani i wydłużenia strun głosowych – zmiana barwy głosu tzw. mutacja (między 13 a 15 r. ż.

Trądzik młodzieńczy.

Duże zróżnicowanie wieku rozwojowego u chłopców.

W klasie VI – VII można spotkać wszystkie stadia dojrzewania płciowego.

Odrębności okresu pokwitania u chłopców:

Ø      Zwiększenie intensywności procesu wzrastania i dojrzewania, zwłaszcza większy pokwitaniowy skok wysokości ciała

Ø      Odmienny rytm wzrastania – późniejszy szczyt szybkości wzrostu

Ø      Częste odchylenie sekwencji i chronologii objawów pokwitania

Ø      Odmienna dynamika zmian komponentów ciała – większy przyrost masy mięśniowej i tkanki kostnej, mniejszy tkanki tłuszczowej

Ø      Większy zakres zmienności w występowaniu cech dojrzewania płciowego.

Ø      Częste występowanie dysmorfofobii, szczególnie u późno dojrzewających chłopców

Okres dojrzewania to czas integracji impulsów seksualnych:

Ø      Czas zdobywania samodzielności i poszukiwania swojego miejsca w społeczeństwie

Ø      Okres przekształcenia psychiki wewnętrznej w sferze emocjonalno-motywacyjnej, jak i poznawczej oraz funkcjonowania społecznego

Występujące w tym okresie trudności dotyczą m. in. nadawania sensu własnemu życiu.

Czas kształtowania się potrzeb:

Ø      Biologicznych

Ø      Psychicznych

A wśród nich:

Ø      Poznawczych

Ø      Kontaktu emocjonalnego

Ø      Sensu życia

Ø      Autonomii

Ø      Seksualnych

Potrzeba seksualna wyraża się potrzebą więzi i rozładowania napięcia. Pierwsza dominacja u dziewcząt. Druga zajmuje pierwszoplanową rolę u chłopców.

Im wcześniejsze jest pokwitanie, tym większe napięcie seksualne.

Wybór rozładowania napięcia nie zawsze jest świadomy.

Rola i znaczenie, środowiska, rodziców, wychowawców, wzorców zachowań.

Napięcie seksualne jest jedną z przemian procesu pokwitania.

Najczęściej podawanym motywem podjęcia pierwszego stosunku seksualnego jest:

Ø      U chłopców – ciekawość lub oczekiwanie sprostania „dorosłości”

Ø      U dziewcząt – uczucie (miłość)

Zawsze po stosunku trwały ślad w psychice.

Okres młodzieńczy

Uzyskanie dojrzałości płciowej jest równoznaczne z wkroczeniem w okres młodzieńczy:

Ø      Kończą się procesy zróżnicowania większości tkanek

Ø      Ustalają się proporcje ciała

Ø      Pułap rozwoju osiągają czynności biologiczne i fizjologiczne

Ø      Ustala się ostateczna wysokość ciała

Ø      Rozwija się jeszcze siła

Ø      Stabilizacja większości cech somatycznych

Ø      Równowaga procesów anabolicznych i katabolicznych

Członek przygotowany jest do najważniejszej biologicznej funkcji – do rozrodu.

Wkracza w najbardziej wydatny okres działalności zawodowej.

W ontogenezie stabilne są cechy morfologiczne, bardziej labilne – cechy funkcjonalne.

Elementy rozwoju psychoruchowego dziecka:

Wśród procesów psychicznych wyróżnia się procesy:

Ø      Poznawcze

Ø      Emocjonalne

Ø      Motywacyjne

Wśród właściwości psychicznych wymienia się:

Ø      Temperament

Ø      Charakter

Ø      Zdolności

Ø      Zainteresowania

Ø      Skłonności

Wśród procesów poznawczych wyróżnia się:

Ø      Procesy integracyjne

Ø      Pamięć

Ø      Wyobraźnię

Ø      Myślenie

Ø      Mowę

Wszystkie te elementy decydują o poziomie rozwoju intelektualnego dziecka.

Harmonijny rozwój dziecka charakteryzującego się równomiernym nabywaniem umiejętności typowych dla danego okresu rozwojowego na wszystkich sferach rozwoju psychicznego.

Stymulacja rozwoju będzie skuteczna wtedy, gdy kategoria bodźców będzie dobrana prawidłowo do stadium rozwoju dziecka.

Dla kształtowania prawidłowego rozwoju psychicznego dziecka dotychczas nie znaleziono lepszego od rodzinnego środowiska wychowawczego.