Ewangelia według Tomasza.pdf

Ewangelia według Tomasza

T łumaczenie powstało w Zakładzie Egiptologii Uniwersytetu Warszawskiego z

koptyjskiego oryginału: Evangelium nach Thomas. Wyd. A.Guillaumont, H.Ch.Puech,

G.Quispel, W.Till, Yassah abd al. Masih. Leiden 1959. Publikowane w: Apokryfy Nowego

Testamentu t.1 red. M.Starowiejski. TN KUL Lublin 1986. Str.123-133

To są tajemne słowa, które wypowiedział Jezus żywy, a zapisał je Didymus Juda

Tomasz.

1 I rzekł: „Kto odnajdzie znaczenie tych słów, nie zakosztuje śmierci".

2 Rzekł Jezus: „Niech ten, który szuka, nie ustaje w poszukiwaniu aż znajdzie. I gdy

znajdzie, zadrży, a jeśli zadrży, będzie się dziwił i będzie panował nad Pełnią".

3 Rzekł Jezus: „Gdy wasi przywódcy powiedzą wam: ’to królestwo jest w niebie, wtedy

ptaki niebieskie będą pierwsze przed wami'. Gdy powiedzą wam, że ono jest w morzu,

wtedy ryby będą pierwsze przed wami. Ale królestwo jest tym, co jest w was i tym, co

jest poza wami. Skoro poznacie samych siebie, wtedy będziecie poznani i będziecie

wiedzieć, że jesteście synami Ojca żywego. Jeśli zaś nie poznacie siebie, wtedy

istniejecie w nędzy i sami jesteście nędzą".

4 Rzekł Jezus: „Starzec w swych dniach nie będzie się wahał pytać małego,

siedmiodniowego chłopca o miejsce życia i będzie żył. Wielu pierwszych będzie

ostatnimi i staną się jednością".

5 Rzekł Jezus: „Poznaj to, co jest przed twoim obliczem, a to, co ukryte przed tobą,

wyjawi się tobie. Nie ma bowiem niczego ukrytego, co nie zostanie odkryte".

6 Zapytali Go uczniowie Jego: „Czy chcesz, abyśmy pościli? W jaki sposób mamy

modlić się, dawać jałmużnę i przestrzegać przepisów odnośnie do jedzenia?" Rzekł

Jezus: „Nie kłamcie, nie czyńcie tego, czego nienawidzicie — wszystko jest jawne w

obecności nieba. Nie ma bowiem niczego ukrytego, co nie zostanie odkryte i niczego

tajnego, co nie może być ujawnione".

7 Rzekł Jezus: „Szczęśliwy lew, którego zje człowiek. I lew stanie się człowiekiem.

Przeklęty człowiek, którego zje lew. I człowiek stanie się lwem".

8 I rzekł: „Człowiek jest podobny do rozumnego rybaka. Ten, gdy wrzucił swą sieć do

morza, wyciągnął ją z morza pełną małych ryb. Wśród nich rozumny rybak znalazł

dużą, ładną rybę. Wyrzucił wszystkie małe ryby do morza, a bez trudu wybrał dużą

rybę. Kto ma uszy do słuchania, niech słucha":

9 Rzekł Jezus: „Oto wyszedł siewca, napełnił swą rękę i rzucił. Kilka (ziaren) padło na

drogę, Przyleciały ptaki i zebrały je. Inne padły na skałę i nie wypuściły korzenia w

głąb ziemi, nie wydały kłosów ku niebu. Inne padły między ciernie, a te przydusiły je i

robak je zjadł. A inne padły na ziemię dobrą. I wydała ona piękny owoc ku niebu,

przyniosła sześćdziesiąt miar i sto dwadzieścia miar".

10 Rzekł Jezus: „Przyniosłem ogień na świat i oto podtrzymuję go, aż zapłonie".

11 Rzekł Jezus: „Oto niebo przeminie i tamto, które jest nad nim przeminie i zmarli

nie ożyją, a żywi nie będą umierać. W dniach, w których zjedliście coś śmiertelnego,

uczynicie to żywym. Jeśli będziecie istnieć w światłości, co uczynicie? W dniu, w

którym jesteście jednym, staliście się dwoma. Jeśli zaś staliście się dwoma, co

uczynicie?"

12 Spytali uczniowie Jezusa: „Wiemy, że odejdziesz od nas; kto będzie naszym

przełożonym?" Rzekł im Jezus: „Dokąd poszliście, pójdziecie do Jakuba

Sprawiedliwego; niebo i ziemia powstały z jego powodu".

13 Rzekł Jezus uczniom swoim: „Porównajcie i powiedzcie mi, kogo przypominam?"

Powiedział Mu Szymon Piotr: „Jesteś podobny do sprawiedliwego anioła". Powiedział

Mu Mateusz: „Jesteś podobny do człowieka, który miłuje wiedzę i jest rozumny".

Powiedział Mu Tomasz: „Nauczycielu, moje usta nie ujmą zupełnie tego, aby

Racjonalista.pl

Strona 1 z 8

powiedzieć, do kogo jesteś podobny". Rzekł Jezus: „Ja nie jestem twoim

nauczycielem, ponieważ wypiłeś i napoiłeś się ze źródła kipiącego, które ja

odmierzyłem". I wziął go i odwrócił się, i powiedział mu trzy słowa. Gdy zaś Tomasz

przyszedł do swych przyjaciół, zapytali go: „Co ci Jezus powiedział?" Rzekł im Tomasz:

„Jeśli wam powiem jedno ze słów, które mi powiedział, podniesiecie kamienie, aby

rzucić we mnie, a ogień wyjdzie z kamieni, aby was spalić".

14 Rzekł im Jezus: „Jeśli pościcie, tworzycie sobie grzechy, a jeśli się modlicie,

będziecie skazani. Jeśli dajecie jałmużnę, wyrządzicie krzywdę swoim duchom. Jeśli

wychodzicie do jakiejkolwiek prowincji, i jeśli wędrujecie po wioskach, i jeśli was

przyjmują, to jedzcie, co przed wami położą, uzdrawiajcie chorych, którzy są wśród

nich. Bowiem to, co wejdzie do waszych ust, nie zanieczyści was, ale to, co wychodzi z

waszych ust, jest tym, co was zanieczyści".

15 Rzekł Jezus: „Jeśli ujrzycie takiego, którego nie zrodziła kobieta, padnijcie na

wasze twarze, uczcijcie go - ten jest waszym ojcem".

16 Rzekł Jezus: „Ludzie może myślą, że przyszedłem, aby przynieść pokój na świat, a

nie wiedzą, że przyszedłem, aby przynieść rozdarcia, ogień, miecz, walkę. Gdy

bowiem pięciu będzie w domu, trzech powstanie przeciw dwom, a dwu przeciwko

trzem, ojciec przeciw synowi, a syn przeciwko ojcu. I staną się wobec siebie samotni".

17 Rzekł Jezus: „Dam wam to, czego oko nie widziało i czego ucho nie słyszało, i

czego ręka nie dotknęła, i co nie weszło do serca człowieka".

18 Rzekli uczniowie do Jezusa: „Powiedz nam, w jaki sposób nastanie nasz koniec?"

Odrzekł Jezus: „Odkryliście już początek, aby poszukać końca; tam bowiem, gdzie jest

początek, tam będzie i koniec. Błogosławiony, kto stanie na początku - pozna koniec i

nie zakosztuje śmierci".

19 Rzekł Jezus: „Błogosławiony ten, który istniał zanim się stał. Gdy będziecie moimi

uczniami i będziecie słuchać słów moich, te kamienie będą wam służyły. Pięć drzew

bowiem macie w raju. Nie poruszają się latem ani zimą, a liście ich nie spadają. Kto je

pozna, ten nie zakosztuje śmierci".

20 Rzekli uczniowie do Jezusa: „Powiedz nam, do czego podobne jest królestwo

niebieskie?" Rzekł im: „Podobne jest do ziarna gorczycy, najmniejszego ze wszystkich

nasion. Jeśli padnie na ziemię, którą się uprawia, wydaje w górę ogromną gałąź, aby

stać się osłoną dla ptaków niebieskich".

21a Rzekła Mariham do Jezusa: „Do kogo podobni są twoi uczniowie?" Odrzekł:

„Podobni są do małych dzieci przebywających na polu, które do nich nie należy. Jeśli

przyjdą właściciele tego pola, powiedzą: ’Zostawcie nam nasze pola!' Oni staną nadzy

przed nimi, aby im je zostawili, aby dali swe pole".

21b „Dlatego mówię: "Jeśli pan domu wie, że przychodzi złodziej, będzie czuwał aż on

przyjdzie i nie pozwoli mu, aby podkopał się do wnętrza jego domu, jego królestwa,

aby zabrać jego rzeczy. Wy zaś czuwajcie od początku świata. Opaszcie się razem,

silnie w biodrach, aby rozbójnicy nie znaleźli drogi, aby wejść do was, gdyż znajdą oni

korzyść, której wy oczekujecie. Niech wśród was zjawi się rozumny człowiek, aby, gdy

owoc dojrzeje, przyszedł szybko i mając sierp w ręku ściął go. Kto ma uszy do

słuchania, niech słucha".

22 Jezus zobaczył malców pijących mleko. Rzekł do swych uczniów: „Te maleństwa

pijące mleko podobne są do tych, którzy weszli do królestwa". Spytali Go: „Jeśli

staniemy się małymi, wejdziemy do królestwa?" Odrzekł im Jezus: „Wejdziecie, jeśli

macie zwyczaj czynić dwa jednością i stronę wewnętrzną czynić tak, jak stronę

zewnętrzną, a stronę zewnętrzną tak, jak wewnętrzną, stronę górną jak stronę dolną,

i jeśli macie zwyczaj czynić to, co męskie i żeńskie jednością, aby to, co jest męskie

nie było męskim, a to, co jest żeńskie nie było żeńskim; jeśli będziecie mieli zwyczaj

czynić oczy jednym okiem, a jedną rękę dacie w miejsce ręki i nogę w miejsce nogi, i

obraz w miejsce obrazu — wtedy wejdziecie do królestwa".

23 Rzekł Jezus: „Wybiorę was jednego z tysiąca i dwu z dziesięciu tysięcy; pozostaną

jedną jednością".

24 Rzekli Mu uczniowie Jego: „Poucz nas o miejscu, w którym ty jesteś, ponieważ

trzeba nam, abyśmy go szukali". Rzekł im: „Kto ma uszy, niech słucha. Istnieje

światłość w człowieku światłości — on oświetla cały świat. Gdy nie oświetla, jest

ciemność".

25 Rzekł Jezus: „Kochaj swego brata jak swą duszę, strzeż go, jak źrenicę swego

oka".

26 Rzekł Jezus: „Widzisz drzazgę, która jest w oku twego brata, zaś belki, która jest w

twoim oku nie dostrzegasz. Jeśli wyrzucisz belkę z twego oka, wtedy przejrzysz, aby

wyciągnąć drzazgę z oka twego brata".

27 Rzekł Jezus: „Jeśli nie będziecie pościć na świecie, nie znajdziecie się przed

królestwem. Jeśli nie uczynicie szabatu szabatem, nie zobaczycie Ojca".

28 Rzekł Jezus: „Stanąłem w środku świata i objawiłem się im w ciele. Znalazłem ich

wszystkich pijanych. Nie znalazłem nikogo wśród nich spragnionego, a dusza moja

bolała nad synami ludzkimi, gdyż są ślepi w swych sercach i nie przejrzą, że puści

przyszli na świat i starają się wyjść z tego świata puści. Teraz jednak są pijani. Gdy

odrzucą swoje wino, wtedy będą pokutować".

29 Rzekł Jezus: „Jeśli ciało powstało z powodu ducha, to cud; jeśli duch dla ciała, to

jest cud cudów. Ale dziwię się temu: jak tak wielkie bogactwo zamieszkało w tej

nędzy".

30 Rzekł Jezus: „W miejscu, w którym jest trzech bogów, tam są bogowie. Miejsce,

gdzie dwu lub jeden jest, ja jestem z nim".

31 Rzekł Jezus: „Nie bywa prorok uznany w swej własnej wiosce, lekarz zwykle nie

leczy tych, którzy go znają".

32 Rzekł Jezus: „Miasto zbudowane na wysokiej górze jest umocnione. Nie może

upaść, ani nie będzie się mogło ukryć".

33 Rzekł Jezus: „To, co słyszysz jednym uchem i drugim uchem, głoś na waszych

dachach. Nikt bowiem nie zapala lampy i nie stawia jej pod korcem, ani nie stawia jej

w miejscu ukrytym, lecz zwykle stawia ją na świeczniku, aby każdy wchodzący i

wychodzący widział jej światło".

34 Rzekł Jezus: „Jeśli ślepiec prowadzi ślepego, zazwyczaj obaj wpadają do dołu".

35 Rzekł Jezus: „Niemożliwe, aby ktoś wszedł do domu siłacza, pochwycił go

przemocą, jeśli wpierw nie zwiąże jego rąk. Wtedy wywróci jego dom".

36 Rzekł Jezus: „Nie troszczcie się od rana do wieczora i od wieczora do rana, co

włożycie na siebie".

37 Spytali uczniowie Jego: „Którego dnia objawisz się nam i którego dnia ujrzymy

ciebie?" Odrzekł Jezus: „Jeśli będziecie mieli zwyczaj ukazywać nie wstydząc się te

części ciała, które godzi się zakrywać, i będziecie brać szaty wasze i rzucać je pod

wasze stopy, jak małe dzieci, i będziecie je deptać, wówczas ujrzycie Syna żywego i

nie będziecie się bać".

38 Rzekł Jezus: „Wielekroć pragnęliście usłyszeć te słowa, które wam mówię i nie

macie nikogo, od kogo byście je słuchali. Nadejdą dni, kiedy szukać mnie będziecie, a

nie znajdziecie mnie".

39 Rzekł Jezus: „Faryzeusze i uczeni w Piśmie wzięli klucze poznania i ukryli je; nie

weszli do środka i nie pozwolili wejść tym, którzy chcieli. Wy zaś stańcie się

przebiegłymi, jak węże i czystymi, jak gołębie".

40 Rzekł Jezus: „Krzew winny zasadzono poza Ojcem, a ponieważ nie jest mocny,

wyrwą go z korzeniami i zniszczeje".

41 Rzekł Jezus: „Temu, który coś ma w ręku, dodadzą, a temu, który nic nie posiada,

i tę drobnostkę, którą ma, zabiorą".

42 Rzekł Jezus: „Bądźcie tymi, którzy przechodzą mimo!"

43 Rzekli Mu uczniowie Jego: „Kim jesteś, który nam to mówisz?" "W tym, co wam

mówię, nie znajdujecie, kim jestem? Lecz staliście się jak Żydzi: lubią drzewo i

nienawidzą jego owocu, i lubią owoc, a nienawidzą drzewa".

Racjonalista.pl

Strona 3 z 8

44 Rzekł Jezus: „Temu, kto bluźni przeciw Ojcu, będzie wybaczone, i temu, kto bluźni

przeciw Synowi, będzie wybaczone. Temu zaś, kto bluźni przeciw Duchowi Świętemu,

nie będzie wybaczone ani na ziemi, ani w niebie".

45 Rzekł Jezus: „Nie zbiera się winogron z cierni ani nie zbiera się fig z ostu. Nie dają

one bowiem owocu. Dobry człowiek zwykle przynosi dobro ze swego skarbca, zły

człowiek zwykle przynosi zło ze swego skarbca, który jest w jego sercu, i mówi zło,

bowiem z obfitości serca przynosi zło"

46 Rzekł Jezus: „Od Adama aż do Jana Chrzciciela wśród zrodzonych z kobiet nie

powstał wywyższony nad Jana Chrzciciela tak, aby jego oczy się nie łamały.

Powiedziałem jednak: ten z was, który stanie się maluczkim, pozna królestwo i

zostanie wywyższony nad Jana Chrzciciela".

47 Rzekł Jezus: „Niemożliwe, aby człowiek dosiadał dwu koni, aby napinał dwa łuki i

niemożliwe, żeby sługa służył dwom panom: jednego będzie szanował, a drugiego

będzie krzywdził. Człowiek zwykle nie pije starego wina i natychmiast nie pragnie pić

wina młodego; zazwyczaj nie wlewa się młodego wina do starego bukłaka, by go nie

zniszczyć. Nie przyszywa się starej łaty do nowej szaty, ponieważ powstanie

rozdarcie".

48 Rzekł Jezus: „Jeśli dwaj zawrą pokój między sobą w tym samym domu, to

powiedzą górze: ’Posuń się!', i ona się posunie".

49 Rzekł Jezus: „Błogosławieni samotni i wybrani — wy znajdziecie królestwo,

ponieważ pochodząc z niego, ponownie tam wejdziecie".

50 Rzekł Jezus: "Jeśli pytają was, skąd jesteście, odpowiedzcie im: ’Przybyliśmy ze

światłości, z miejsca, które jest światłością samą z siebie, która powstała i objawiła się

w swych obrazach'. Jeśli będą wam mówili, kim jesteście, odpowiedzcie: 'Jesteśmy

Jego synami i wybrańcami Ojca żywego'. Jeśli spytają was, jaki jest mak waszego

Ojca w was, odpowiedzcie im: ’To jest ruch i odpocznienie'".

51 Spytali Go uczniowie Jego: „W którym dniu nastanie odpocznienie zmarłych i

którego dnia nastanie nowy świat?" Odrzekł im: „To, czego wyczekujecie, nadeszło,

ale wy tego nie wiecie".

52 Spytali Go uczniowie Jego: „Dwudziestu czterech proroków nauczało w Izraelu i

wszyscy mówili o tobie". Odrzekł im: „Pozostawiliście tego, który żyje wśród was, a

mówiliście o zmarłych".

53 Spytali Go uczniowie Jego: „Obrzezanie jest pożyteczne czy nie?" Odrzekł im:

„Gdyby było potrzebne, ojcowie płodziliby obrzezanych w ich matkach, ale obrzezanie

w Duchu znalazło prawdziwie pełny pożytek".

54 Rzekł Jezus : „Błogosławieni ubodzy, wasze jest królestwo niebieskie".

55 Rzekł Jezus: „Kto nie znienawidził swego ojca i swej matki, nie będzie moim

uczniem; i kto nie znienawidził swych braci i swych sióstr, nie dźwiga swego krzyża

tak, jak ja, nie będzie mnie godnym".

56 Rzekł Jezus: „Kto poznał świat, znalazł trupa, a kto znalazł trupa, świat nie jest go

wart".

57 Rzekł Jezus: "Królestwo Ojca podobne jest do człowieka, który ma dobre ziarno.

Nieprzyjaciel jego przyszedł nocą i wrzucił kąkol do dobrego ziarna. Człowiek nie

pozwolił wyrwać kąkolu i powiedział im: ’Abyście przychodząc wyrwać kąkol, nie

wyrwali z nim i pszenicy. W dniu bowiem żniw, gdy ukaże się kąkol, zbierze się go [i]

spali'".

58 Rzekł Jezus: „Błogosławiony człowiek, który cierpiał — znalazł życie".

59 Rzekł Jezus: „Przypatrzcie się temu, który żyje, dopóki żyjecie, abyście nie umarli,

a nie starajcie się go widzieć nie mogąc się mu przypatrzeć".

60 O Samarytaninie, który niósł jagnię i szedł do Judei, rzekł do swych uczniów: „Ten

z jagnięciem?" Odrzekli Mu: „Aby je zabić i zjeść". Rzekł im: „Jak długo ono żyje, on

nie zje go, lecz jeśli je zabije, stanie się trupem". Powiedzieli Mu: „Inaczej tego nie

może zrobić". Rzekł im: „Wy sami szukajcie dla siebie miejsca spokojnego, abyście nie

stali się trupami i nie zjedzono was".

61 Rzekł Jezus: „Dwaj będą spoczywać na łożu: jeden umrze, drugi będzie żył".

Rzekła Salome: „Ktoś ty, człowiecze? Czyjś? Wszedłeś na moje łoże i zjadłeś z mego

stołu". Rzekł jej Jezus: „Ja jestem tym, który powstał z równego sobie: Dano mi to, co

należy do mego Ojca". „Jestem twoją uczennicą". „Dlatego mówię: jeśli ktoś jest

równy, wypełni się światłością, gdy się oddzieli, napełni się ciemnością".

62 Rzekł Jezus: „Tajemnice moje mówię godnym moich tajemnic. Co czyni twoja

prawica, niech nie wie twoja lewica".

63 Rzekł Jezus: „Był człowiek zamożny, który miał wiele majętności. Powiedział: ’Będę

używał moich majętności: siał, żął, sadził, napełniał swój skarbiec owocami, abym nie

cierpiał niedostatku'. O tym właśnie myślał w swym sercu. I jednej nocy zmarł. Kto

ma uszy, niech słucha".

64 Rzekł Jezus: "Pewien człowiek miał gości i gdy przygotował wieczerzę, posłał swego

sługę, aby sprosił gości. Ten poszedł do pierwszego i powiedział mu: ’Pan mój

zaprasza ciebie'. Odrzekł: ’Mam pieniądze u kupców, oni przyjdą do mnie wieczorem;

pójdę, aby wydać im polecenia. Wymawiam się od wieczerzy'. Poszedł do drugiego i

powiedział mu: ’Pan mój zaprosił ciebie'. Odrzekł mu: ’Kupiłem dom i proszą mnie na

jeden dzień. Nie będę miał czasu'. Poszedł do innego i powiedział mu: ’Pan mój

zaprasza ciebie'. Odrzekł mu: ’Mój przyjaciel będzie się żenił, a ja będę wydawał

ucztę. Nie będę mógł przyjść. Usprawiedliwiam się od wieczerzy'. Poszedł do innego i

powiedział mu: 'Pan mój zaprasza ciebie'. Odpowiedział mu: ’Kupiłem wieś, jestem w

drodze, aby odebrać czynsz; nie będę mógł przyjść. Wymawiam się'. Sługa przyszedł,

powiedział swemu panu: ’Ci, których zaprosiłeś na ucztę, wymówili się'. Rzekł pan do

swego sługi: ’Wyjdź na drogi i tych, których znajdziesz, prowadź, aby wieczerzali;

kupcy i handlarze nie wejdą do miejsca mego Ojca"".

65 Rzekł Jezus: „Pewien szlachetny człowiek miał winnicę i wynajął ją rolnikom, aby

mu ją uprawiali i aby otrzymywał swój owoc od nich. Wysłał swego sługę, aby rolnicy

dali mu owoc z winnicy. Oni pochwycili jego sługę, zbili go i o mało nie zabili. Sługa

wrócił i powiedział to swemu panu. Rzekł pan: ’Może nie poznałeś ich'. Wysłał innego

sługę do rolników winnicy. Zbili również tego drugiego. Wtedy pan wysłał swego syna i

rzekł: ’Może będą mieli respekt dla mego syna'. Gdy rolnicy dowiedzieli się, że on jest

dziedzicem winnicy, pochwycili go i zabili. Kto ma uszy, niech słucha".

66 Rzekł Jezus: „Pokażcie mi kamień, który odrzucili budujący. To jest kamień

węgielny".

67 Rzekł Jezus: „Kto zna Pełnię będąc pozbawionym siebie, cierpi z braku Pełni".

68 Rzekł Jezus: „Błogosławieni jesteście, jeśli znienawidzą was i prześladują was, bo

nie znajdą żadnego miejsca tam, gdzie was prześladowano".

69 Rzekł Jezus: „Błogosławieni, którzy znienawidzili siebie w swych sercach. Oni są

tymi, którzy poznali Ojca w prawdzie. Błogosławieni głodni, aby nasycili żołądek tego,

który pragnie".

70 Rzekł Jezus: „Gdy pozwolicie powstać tamtemu, co jest w was, wtedy to, co macie,

uratuje was. Jeśli nie istnieje tamto, co jest w was, wtedy to, czego nie macie w sobie,

uśmierci was".

71 Rzekł Jezus: „Zniszczę ten dom i nikt go nie odbuduje".

72 Rzekł jakiś człowiek do Niego: „Powiedz mym braciom, by podzielili się ze mną

dobrami mego ojca". Odrzekł mu: „O człowiecze, kto mnie uczynił tym, który dzieli?"

Zwrócił się do swych uczniów mówiąc im: „Czy jestem tym, który dzieli?"

73 Rzekł Jezus: „Oto obfite żniwo, robotników zaś niewielu. Proście Pana, aby wysłał

robotników do żniwa".

74 Rzekł: „Panie, wielu jest wokół studni, a w studni nie ma nikogo".

75 Rzekł Jezus: „Wielu stoi przed drzwiami, ale nieliczni wejdą na gody".

76 Rzekł Jezus: „Królestwo mego Ojca podobne jest do kupca posiadającego towary,

który znalazł perłę. Ów kupiec był mądry: sprzedał towary i kupił sobie za nie samą

perłę. Wy sami szukajcie jego skarbca, który nie ustaje, który trwa; miejsca, do

Racjonalista.pl

Strona 5 z 8

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: