NATURA CZY ŚRODOWISKO

CZYNNIKI

I

MECHANIZMY ROZWOJU.

CO WIEMY O GENOTYPACH? REPETYTORIUM

l                   Każde z rodziców przekazuje swojemu dziecku połowę swoich genów.

l                   Jeżeli geny uzyskane od matki i ojca są podobne, wówczas dziecko jest homozygotą pod względem cechy tymi genami zdeterminowanej, jeżeli są  odmienne – jest heterozygotą.

CO WIEMY O GENOTYPIE? REPETYTORIUM

l                   Genotyp to wyposażenie dziedziczne organizmu. To kod genetyczny cechy.

l                   To całokształt wszystkich odziedziczonych genów i bezpośrednio od nich zależnych cech.

l                   W zasadzie nie ulega zmianom od chwili zapłodnienia do śmierci.

l                   Tylko w bardzo nielicznych przypadkach dochodzi do mutacji i segregacji w genach na skutek anomalii dotyczących składu i podziału chromosomów.

CO WIEMY O GENACH? REPETYTORIUM

l                   Geny dyktują to, jakie właściwości rozwiniemy, oraz to, kiedy to nastąpi.

l                   Geny strukturalne kierują wytwarzaniem białek w cytoplazmie za pomocą kwasu rybonukleinowego RNA.

l                   Geny regulujące kierują aktywnością genów strukturalnych, pobudzając lub blokując ich aktywność zgodnie z potrzebami.

l                   Większość cech ludzkich ma charakter poligenetyczny, tzn. zależą one od kombinacji genów.

CO WIEMY O DZIEDZICZNOŚCI?
REPETYTORIUM

l                   Koncepcja genów dominujących (wystarczy ich obecność) i recesywnych (konieczna jest obecność podobnych genów).

l                   Wpływy środowiska pobudzają lub hamują realizację programu genetycznego.

l                   Rola tych wpływów zależy od ich siły działających bodźców, ale także od wrażliwości organizmu na nie.

CECHY BIOLOGICZNE stanowiące podłoże psychiki można podzielić na:

l                    Dziedziczne – dający się określić udział rodziców / genopatie/

l                    Wrodzone - nagłe zmiany strukturalne w cechach dziedzicznych nieprzewidywalne na podstawie genów rodzicielskich, mutacje i segregacje w genach /chromosomopatie/

l                    Płodowe – uszkodzenia powstałe na skutek działania negatywnych czynników na zarodek (embriopatie) i na płód (fetopatie).

l                    Konstytucjonalne – uszkodzenia powstałe w efekcie pojawienia się czynników patogennych w czasie porodu i  po urodzeniu dziecka.

Człowiek – jakiż to kawał roboty

l                   zdolność przyswajania sobie wiedzy przekazywanej z generacji na generację za pośrednictwem symboli, głównie poprzez mowę.

l                   środowisko społeczne i kulturę, czyli ogół materialnych i niematerialnych wytworów ludzkiej działalności, ogół wartości i uznanych sposobów postępowania.

Co powoduje zmiany rozwojowe i co je podtrzymuje?

l                   mechanizm rozwoju – proces teoretyczny umożliwiający zrozumienie i wyjaśnienie zjawiska rozwoju;

l                   czynnik rozwoju – stan poprzedzający, przyczyna, wszystko, co wywiera określony wpływ na zjawisko rozwoju.

CZYNNIKI ROZWOJU

l                   Dziedziczność;

l                   Środowisko;

l                   Interakcja tych czynników.

Są dwa podstawowe mechanizmy rozwoju:
DOJRZEWANIE
UCZENIE SIĘ

l                   Dojrzewanie – aktualizacja zawartego w genach ogólnego programu rozwoju. Efektem dojrzewania są funkcje filogenetyczne, czyli wspólne dla całego rodzaju ludzkiego. Ćwiczenie jako takie nie odgrywa istotnej roli w ich pojawieniu się.

l                   Uczenie się – względnie trwała zmiana zachowania pod wpływem doświadczenia. To proces gromadzenia indywidualnych doświadczeń

MATURACJONIZM

l                   Na wagę dojrzewania zwrócił uwagę Arnold Gessell (1880-1961), twórca maturacjonizmu, teorii podkreślającej kluczową rolę dojrzewania.

l                   Gessell stworzył pojęcie „gotowości uwarunkowanej dojrzewaniem” (maturational readiness).

EPIGENEZA

l                   Proces rozwoju ujmowany jako ciąg przekształceń zachodzących w ciągu życia zarówno na poziomie psychicznym,  jak i na poziomie zachowania, pod wpływem działania wielu czynników. 

PREFORMIZM (PREFORMACJONIZM)

l                   Wszystkie właściwości organizmu są w nim obecne od samego początku, tj. od momentu poczęcia, a rozwój polega tylko na ich wzrastaniu.

Zasada epigenezy ma 2 interpretacje:

l                   Predeterministyczną;

l                   Probabilistyczną.

2 rodzaje wpływów otoczenia wg Schaffera:

l                   Specyficzne;

l                   Niespecyficzne.

DOJRZEWANIE  A  UCZENIE SIĘ
 

l                   STANOWISKO I. Są to procesy rozłączne. Uczenie to prpces, który dostosowuje się do uczenia i nic w nim nie zmienia.

l                   STANOWISKO II. Istnieje tożsamość rozwoju i uczenia się. Uczenie się jest właśnie rozwojem. Tak rozumował Locke. Główny czynnik inicjujący zmianę rozwojową to uczenie się.

l                   STANOWISKO III. Są to procesy wzajemnie się przenikające.

SKUTKI INTERAKCJI DOJRZEWANIA I UCZENIA SIĘ

l                    Przebieg rozwoju jest zróżnicowany.

l                    Dojrzewanie ogranicza rozwój, wyznacza jego granice.

l                    Kres dojrzewania jest rzadko osiągany /to tylko zastój/

l                    Pozbawienie możliwości uczenia się ogranicza rozwój.

l                    Stymulacja jest istotna dla pełnego rozwoju.

l                    Efektywność uczenia się zależy od właściwego  dlań czasu /problem gotowości do uczenia się, okresów sensytywnych i krytycznych/.

Warto zapamiętać!

l                   Okres krytyczny: odcinek czasu, w którym pojawienie się lub brak pewnego rodzaju doświadczeń ma szczególne znaczenie dla organizmu. To samo doświadczenie mające miejsce przed lub po tym momencie będzie miało niewielki wpływ lub żaden.

l                   Okres sensytywny: to okres szczególnej wrażliwości, okres przejściowy do następnej fazy.