Liga językowa- termin powstały w szkole praskiej (Trubencki i Jacobson) grupa spokrewnionych (niekoniecznie blisko) języków, które z powodu oddziaływania wzajemnego na siebie, bliskich kontaktów, czynników geograficznych, społecznych historycznych w ich genezie, rozwoju i ich funkcjonowaniu można dostrzec podobne cechy systemowe. Ligę charakteryzuje się po ustaleniu składu poprzez wyliczenie ich cech.
Geograficzna klasyfikacja języków europy:
Liga bałkańska (oprac. Dessiego/Decsy)
1 Liga wielkich języków europy:
Ang. Franc. Niem.Włos.Ros.
Cechy: *analityczny sposób ekspresji, *uproszczona odmiana przez przypadki z przymiotnikami, *prefiksacje czasownikowe, *wielka ilość odpowiedników słownikowych z łaciny. Kolebka tych języków jest zlatynizowana Europa Zach. 50 mln użytkowników danego języka.
2 Liga wikingijska:
Duński, norw. Szkocki, bretoński, walijski, szwedzki, fiński, skarelski, islandzki, wepski.
Cechy: *obecność spółgłosek międzyzębowych- szczelinowych, *duże obciążenie połączeń międzywyrazowych, *akcent na 1 sylabę, *uproszczona odmiana przez przypadki, *redukcja fleksji w fińskim i lapońskim, * zanika gram. Kat. Rodzaju w rzeczownikach, *w koniugacji zanik wykładników osoby, *słabo rozwinięta prefiksacja czasowników, *struktura semantyczna stałych form czasownikowych, *analityczny sposób ekspresji, *znacząca funkcja porządku wyrazów w zdaniu, *wpływ łaciny, *faworyzowanie rzeczowników i przysłówków odczasownikowych, czasownikowych form złożonych.
3 Liga pobrzeżna (litoralna):frygijski, holenderski, baskijski, hiszpański, portugalski, maltański.
4 Liga Pejpusa: estoński łotewski, włoski. Cechy: *akcent inicjalny, *duże bogactwo duftonów, *brak spółgł. Szczelinowych, *korelacja iloczasowa prozodyczna, *skłonność do palatalizacji, *rozbudowany paradygmat rzeczowników, *wspólne zapożyczenie leksykalne z j. szwedzkiego, ros. Niem., *ograniczony inwentarz spółgł. Wygłosowych.
5 Liga rokytnicka: polski, litewski, białoruski ukraiński kaszubski,
Cechy: *brak korelacji iloczasowej, *akcent ruchomy(wyjątek pl), *brak dyftongów, *rozbudowany system szczelinowych, *liczne wymiany spółgł. i samogł., alternacje, *nierozpowszechnione otwarte e, *wokalizacja twardego ł w wygłosie, które realizuje się w u niezgłoskotwórcze, *rozbudowana palatalizacja, *żywotny system rodzajów czynności, *bezosobowe konstrukcje imiesłowowe, *duża ilość wspólneg, oryginalnego słownictwa.
6 Liga dunajska: czeski, słowacki, węgierski, słoweński, serbsko-chorwacki.
Cechy: *akcent na 1 sylabę, *korelacja iloczasowo-samogłoskowa, nieznaczna rola dyftongów, *brak redukcji samogłosek nieakcentowanych, *tendencje do połączeń międzywyrazowych w j. mówionym, *występowanie niemego h w czes. i słow. utrata samo głos. tylko w wygłosie, *silne rozwinięta prefiksacja, *brak syntetycznych form czasu przyszłego.
7 Liga bałkańska: rumuński, mołdawski, bułgarski, macedoński, albański, grecki, turecki.
Cechy: *brak bezokolicznika, *prosto pozycyjny rodzajnik, *ruchomy akcent, *ubogi system wokaliczny przy bogatym systemie konsomatycznym, *silnie rozbudowana koniugacja, *duża ilość wspólnego, oryginalnego słownictwa, *ograniczenie przypadków.
8 Liga kamska: malijski, tatarski, baszkirski, wotiacki. Tworzą tylne podgórze językowe europy.
KARL BUHLER sformułował teorię DWUKLASOWOŚCI.
Język stanowi dwuklasowy system znaków:
1klasa- wyrazy czyli słownik
2klasa- zdania zbudowane wg reguł gramatyki, czyli ze znaków klasy 1.
Komunikacja języka= znaki 1i2 klasy+ reguły łączenia 1 w znaki 2.
Język = słownik +gramatyka. Czyli ze znaków oraz reguł ich łączenia możemy stworzyć nieskończony zbiór wyrazów czyli zdania i komunikaty językowe. System jęz. jest elastyczny i otwarty.
4 typy jęz. wg Humolta:
1 Izolujące- pozycja nieodmiennego wyrazu niosąca informację leksykalną w stosunku do innych nieodmiennych wyrazów, które również niosą inf. leksykalną oraz są tu także luźne morfemy czy inaczej wyrazy posiłkowe. Tu są one polifoniczne, niosą przeważnie złączenie gramatyczne.
2 aglutynacyjny- Każda funkcja znaczeniowa związana jest z odrębnym jego morfemem, który spełnia tylko jedną funkcję.
3fleksyjny- dominującym rodzajem wykładnika są afiksy (prefiksy, sufiksy, infiksy).
4 alternacyjny- dominujący typ. Funkcja leksykalna związana związana jest ze strukturą spółgł. a znaczenia gramatyczne mają być amplifikowane alternacjami w tej strukturze spółgłoskowej.
Szkoła Młodogramatyczna. (W.Scherer, J.Schmidt, B.Delbruck, Jan Baudouin de Courtenay, K.Brugmann, H.Paul, Wundt) A.Leskien Chodzi mu o zróżnicowanie chronologiczne wzajemnych kontaktów między jęz. Za ewolucję języka odpowiedzialne są dwa czynniki: 1)wewnątrzjęzykowe, jako rezultat stykania się ze sobą elementów językowych w tekście 2) pozajęzykowe, jako wynik właściwości psychofizjologicznych jedn i grupy (+ interferencje języków). Ścisłość metod historyczno – porównawczych. B.Delbruck dochodzi do wniosku, że metoda historyczno-porównawcza jest bardzo ograniczonym narzędziem. Bezwyjątkowość praw głosowych – prawo jęz.(przyczyna powst. Teorii – odkrycia praw fonologicznych, zastępujących stare, od których było dużo wyjątków) Bezwyjątkowość praw fonetycznych – to teza stanowiąca jądro programu naukowego szkoły młodogram. Podporządkowanie językoznawstwa naukom przyrodniczym uzasadnia teoretyczne równouprawnienie wyjątków fonetycznych jako „sporadycznych” zmian głosowych, które są również z punktu widzenia przyrodniczego przejawem praw natury podobnie jak zjawiska regularne. W ten sposób prawa i wyjątki w fonetyce zostały zjawiskami równouprawnionymi, z którymi trzeba się pogodzić, bo reprezentują naturalny stan rzeczy. Zasada analogii - Dopełnienie prawa językowego. To zjawisko polegające na niewłaściwym z punktu widzenia językoznawczego skojarzenia psychicznego, czyli błędnej ze stanowiska historycznego proporcji wśród formacji morfologicznych , co stwarza warunki do powstawania wyrównań niezgodnych z obowiązującymi prawami fonetycznymi. W ten sposób przyczyną powstawania analogii jest psychika mówiących, a właściwą domeną ich działania jest morfologia
ETNOLINGWISTYKA-lingwistyka antropologiczna; przedmiotem tej dziedziny są wzajemne związki między jęz. , myśleniem, zachowaniem się człowieka i rzeczywistością, tzn. między formalną strukturą języka resztą kultury społeczności.
Grupy rodziny indoeuropejskiej:
1.GRUPA INDYJSKA 2.GRUPA IRAŃSKA 3.WYMARŁE W VIII W. N. E. JEZYKI TOCHARSKIE 4.dziś wymarła GRUPA ANATOLIJSKA, 5.GRUPA TRACKO - ORMIAŃSKA 6.JĘZYK GRECKI 7.JĘZYK ALBAŃSKI 8.dialekty Ilirów i Mesapiów w rejonie Adriatyku 9. JĘZYKI ITALSKIE 10.JĘZYKI CELTYCKIE, 11.JĘZYKI GERMAŃSKIE 12.JĘZYKI SŁOWIAŃSKIE 13.JĘZYKI BAŁTYCKIE
Kajko_87