Kryminalizacja jako metoda kontroli społecznej.PDF

(1030 KB) Pobierz
Kryminalizacja jako metoda kontroli społecznej. Przykład prawnokarnej regulacji narkotyków i piractwa komputerowego.
Uniwersytet Warszawski
Wydział Prawa i Administracji
Grzegorz Borek
Kryminalizacja jako metoda kontroli
społecznej.
Przykład prawnokarnej regulacji
narkotyków i piractwa komputerowego.
Praca magisterska
na kierunku prawo
Praca wykonana pod kierunkiem
dr hab. Moniki Płatek
Wydział Prawa i Administracji UW
Warszawa, maj 2008
Streszczenie
Praca przedstawia efekty prawnokarnej regulacji narkotyków oraz piractwa komputerowego w
stosunku do założonych przez ustawodawcę celów. Pokazane są także potencjalne rzeczywiste
cele kryminalizacji takich działań – ułatwianie wykonywania kontroli społecznej nad dużymi
grupami ludności, których takie regulacje dotykają. Analizowane są rozwiązania polskie oraz
amerykańskie.
Słowa kluczowe
kryminalizacja, narkotyk, piractwo, prawo autorskie, kontrola społeczna, Internet,
Panopticon
2
Spis treści
1 Wstęp..........................................................................................................................................5
2 Historia kryminalizacji narkotyków i piractwa komputerowego...............................................7
2.1 Niegdyś – podejście utylitarne.............................................................................................7
2.1.1 Narkotyki......................................................................................................................7
2.1.2 Piractwo........................................................................................................................9
2.2 Stan pośredni – podejście moralistyczne.............................................................................9
2.2.1 Narkotyki......................................................................................................................9
2.2.2 Piractwo......................................................................................................................11
2.3 Stan obecny – podejście utylitarno-moralistyczne.............................................................13
2.3.1 Narkotyki....................................................................................................................13
2.3.2 Piractwo......................................................................................................................16
3 Ocena realizacji założonych celów...........................................................................................20
3.1 Nieskuteczność...................................................................................................................20
3.1.1 Brak empirycznych sukcesów....................................................................................20
3.1.1.1 Narkotyki............................................................................................................20
3.1.1.2 Piractwo..............................................................................................................21
3.1.2 Nieefektywna struktura skazanych.............................................................................23
3.1.2.1 Narkotyki............................................................................................................23
3.1.2.2 Piractwo..............................................................................................................26
3.1.3 Możliwe alternatywy..................................................................................................29
3.2 Negatywne efekty kryminalizacji......................................................................................31
3.2.1 Negatywne efekty kryminalizacji dla społeczeństwa.................................................32
3.2.1.1 Wsparcie finansowe dla przestępczości zorganizowanej...................................32
3.2.1.2 Niszczenie więzi społecznych............................................................................37
3.2.1.3 Wpychanie obywateli do środowisk kryminogennych.......................................39
3.2.1.4 Zmiany w kulturze i stracone szanse..................................................................42
3.2.2 Negatywne efekty kryminalizacji dla użytkowników................................................47
3.2.3 Negatywne efekty kryminalizacji dla systemu prawa................................................50
3.2.3.1 Konieczne pro-aktywne metody policyjne.........................................................50
3.2.3.2 Psucie prawa.......................................................................................................52
4 Kontrola społeczna – rzeczywisty cel kryminalizacji..............................................................56
3
4.1 Trzy Panopticony...............................................................................................................57
4.1.1 Panopticon Benthama.................................................................................................57
4.1.2 Panopticon Foucaulta.................................................................................................57
4.1.3 Panopticon Baumana..................................................................................................58
4.2 Utrata prywatności.............................................................................................................61
4.3 Wszyscy podejrzani – wszyscy zastraszeni – niektórzy skazani.......................................66
4.3.1 Dobieranie przestępców.............................................................................................67
4.3.2 Tresowanie do strachu................................................................................................69
4.3.3 Odcinanie od wiedzy..................................................................................................73
4.3.4 Obchodzenie zabezpieczeń.........................................................................................74
4.4 Prywatyzacja władzy..........................................................................................................76
4.4.1 Kompleks więzienno-przemysłowy...........................................................................76
4.4.2 Prawnokarne wykorzystanie prawa cywilnego..........................................................77
4.4.3 Współpraca, szkolenia, nagrody.................................................................................81
4.5 Umacnianie się organów władzy.......................................................................................83
4.5.1 Straszenie przestępcami.............................................................................................83
4.5.2 Niezależność finansowa.............................................................................................86
4.6 Kontrola rozrywki..............................................................................................................88
5 Zakończenie..............................................................................................................................90
6 Bibliografia...............................................................................................................................92
6.1 Książki i artykuły naukowe................................................................................................92
6.2 Ustawy i sprawy sądowe....................................................................................................96
6.3 Strony internetowe i artykuły prasowe..............................................................................97
4
1 Wstęp
Celem niniejszej pracy jest analiza w duchu kryminologii antynaturalistycznej prawnokarnych
regulacji dotyczących narkotyków oraz piractwa komputerowego 1 , to znaczy rozważenie jaki jest
prawdziwy sens coraz szerszej kryminalizacji tych dwóch dziedzin.
Pozornie wybrane zagadnienia mogą się wydać zupełnie ze sobą niezwiązane, jednakże
wykazane zostanie ich daleko idące podobieństwo – zarówno ze względu na cel regulacji, jej
metody jak i skuteczność. Na analogie te zwrócił uwagę David Israelite, członek Grupy Specjalnej
ds. Własności Intelektualnej przy amerykańskim Departamencie Sprawiedliwości 2 , porównując
zwalczanie piractwa komputerowego z „war on drugs”, gdzie nie ma nadziei na zlikwidowanie
zjawiska, a można jedynie je minimalizować 3 .
Prawnokarna regulacja narkotyków oraz naruszeń praw autorskich wywodzi się z
międzynarodowych traktatów, na których wprowadzanie duży wpływ miał nacisk Stanów
Zjednoczonych. To tam kształtowały się założenia oraz uzasadnienia obu tych polityk. Dlatego
omówione zostaną rozwiązania prawne przyjęte w USA i w Polsce – w obu interesujących mnie
dziedzinach (polityka antynarkotykowa i ochrona prawa autorskich) widoczne jest
„promieniowanie” 4 rozwiązań amerykańskich i coraz częściej podejmowane są próby kształtowania
naszego prawa na kształt tego zza Atlantyku.
W niniejszej pracy najpierw omówię historyczny rozwój prawa w obu dziedzinach, wraz z
celami, jakim miało służyć wprowadzanie nowych przepisów. Następnie postaram się opisać
skuteczność przyjętych regulacji, jeśli chodzi o realizację założonych celów. Przedstawione będą
także skutki uboczne obecnych przepisów, czyli szkody, jakie mogą one powodować.
Wreszcie, dokonawszy bilansu zysków i strat stosowania regulacji prawnokarnych
dotyczących piractwa komputerowego i narkotyków, pokazane zostanie, że metody stosowane w
tych dziedzinach nie służą powszechnie przywoływanym celom, lecz mogą służyć obejmowaniu
kontrolą społeczną szerokich grup ludności. Wykonywanie takiej kontroli umożliwiają tworzące się
1 W niniejszej pracy terminem „piractwo komputerowe” bez dodatkowych przymiotników będę określał jedynie
naruszenia praw autorskich przez osoby fizyczne nie zamierzające czerpać z tego korzyści majątkowych. Uprości
to terminologię, gdyż właśnie ten rodzaj naruszeń jest przedmiotem niniejszej pracy. Zresztą w potocznym języku
„piractwo” zaczęło już odpowiadać właśnie takiemu zachowaniu.
2 Chair of the US Justice Department’s Intellectual Property Task Force.
3 „There are a lot of similarities with the drug war. You never really are going to eliminate the problem, but what
you hope to do is stop its growth”. ze strony http://addict3d.org/index.php?
page=viewarticle&type=news&ID=4660, cytat za G. B. Rodman, C. Vanderdonckt, Music for nothing, or I want
my MP3. The regulation and recirculation of affect , Cultural Studies Vol. 20, 2006, 2/3, s. 246.
4 Mechanizm ten dostrzegli M. Cavadino i J. Dignan, Penal policy and political economy , Criminology and
Criminal Justice, 2006/6, s. 437.
5
Zgłoś jeśli naruszono regulamin