v PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA OGÓLNEGO DLA SZKÓŁ PODSTAWOWYCH
(Fragmenty załącznika nr 2 rozporządzenia)
Kształcenie ogólne w szkole podstawowej tworzy fundament wykształcenia– szkoła łagodnie wpro wadza uczniów w świat wiedzy, dbając o ich harmonijny rozwój intelektualny, etyczny, emocjonalny, społeczny i fizyczny.
Kształcenie to dzieli się na dwa etapy edukacyjne:
1) I etap edukacyjny, obejmujący klasy I–III szkoły podstawowej – edukacja wczesno szkolna;
2) II etap edukacyjny, obej mujący klasy IV–VI szkoły podstawowej.
Celem kształcenia ogólnego w szkole podstawowej jest:
1) przyswojenie przez uczniów podstawowego zasobu wiadomości na temat faktów, za sad, teorii i praktyki, dotyczących przede wszystkim tematów i zjawisk bliskich doś wiad czeniom uczniów;
2) zdobycie przez uczniów umiejętności wykorzystywania posiadanych wiadomości pod czas wyko ny wania zadań i rozwiązywania problemów;
3) kształtowanie u uczniów postaw warunkujących sprawne i odpowiedzialne funkcjonowanie we współczesnym świecie.
Do najważniejszych umiejętności zdobywanych przez ucznia w trakcie kształcenia ogólnego w szkole podstawowej należą:
1) czytanie – rozumiane zarówno jako prosta czynność, jako umiejętność rozumienia, wykorzystywania i przetwarzania tekstów w zakresie umożliwiającym zdobywanie wiedzy, rozwój emocjonalny, intelektualny i moralny oraz uczestnictwo w życiu społeczeństwa;
2) myślenie matematyczne – umiejętność korzystania z podstawowych narzędzi matematyki w życiu codziennym oraz prowadzenia elementarnych rozumowań matematycz nych;
3) myślenie naukowe – umiejętność formułowania wniosków opartych na obserwacjach empirycznych dotyczących przyrody i społeczeństwa;
4) umiejętność komunikowania się w języku ojczystym i w języku obcym, zarówno w mowie, jak i w piśmie;
5) umiejętność posługiwania się nowoczesnymi technologiami informacyjno-komu nikacyjnymi, w tym także dla wyszukiwania i korzystania z informacji;
6) umiejętność uczenia się jako sposób zaspokajania naturalnej ciekawości świata, odkrywania swoich zainteresowań i przygotowania do dalszej edukacji;
7) umiejętność pracy zespołowej.
Jednym z najważniejszych zadań szkoły podstawowej jest kształ cenie umiejętności posługiwania się językiem polskim, w tym dbałość o wzbogacanie zasobu słownictwa uczniów. Wypełnianie tego zadania należy do obowiązków każdego nauczyciela. Ważnym zadaniem szkoły podstawowej jest przygotowanie uczniów do życia w społeczeństwie informacyjnym. Nauczyciele powinni stwarzać uczniom
warunki do nabywania umie jętności wyszukiwania, porządkowania i wykorzystywania informacji z różnych źródeł, z za sto sowaniem technologii informacyjno-
komunikacyjnych, na zajęciach z różnych przed miotów.
Realizację powyższych celów powinna wspomagać dobrze wyposażona biblioteka szkolna, dysponująca aktualnymi zbiorami, zarówno w postaci księgozbioru, jak i w postaci zasobów multi medialnych. Nauczyciele wszystkich
przedmiotów powinni odwoływać się do za sobów biblioteki szkolnej i współpracować z nauczycielami bibliotekarzami w celu wszech stron nego przygotowania uczniów do samokształcenia i świado me go wyszukiwania, selekcjonowania i wykorzystywania informacji.
Ponieważ środki społecznego przekazu odgrywają coraz większą rolę zarówno w życiu społecznym, jak i
indywidualnym, każdy nauczyciel powinien poświęcić dużo uwagi edukacji medialnej, czyli wychowaniu uczniów do
właściwego odbioru i wykorzy stania mediów.
Ważnym zadaniem szkoły podstawowej jest także edukacja zdrowotna, której celem jest kształtowanie u uczniów nawyku dbałości o zdrowie własne i innych ludzi oraz umiejętności tworzenia środowiska sprzyja jącego zdrowiu.
W procesie kształcenia ogólnego szkoła podstawowa kształtuje u uczniów postawy sprzyjające ich dalsze mu rozwojowi indywidualnemu i społecznemu, takie jak: uczciwość, wiarygodność, odpowiedzialność, wytrwałość,
poczucie własnej wartości, szacunek dla in nych ludzi, ciekawość poznawcza, kreatywność, przedsiębiorczość, kultura osobista, gotowość do uczestnictwa w kulturze, podejmowania inicjatyw oraz do pracy zespołowej.
W rozwoju społecznym bardzo ważne jest kształ towanie postawy obywatelskiej, postawy poszanowania tradycji i kultury własnego narodu, a tak że postawy poszanowania dla innych kultur i tradycji. Szkoła podejmuje odpowiednie
kroki w celu zapobiegania wszelkiej dyskryminacji.
Wiadomości i umiejętności, które uczeń zdobywa w szkole podstawowej opisane są, zgodnie z ideą europejskich ram kwalifi kacji, w języku efektów kształcenia1. Cele kształcenia sformułowane są w języku wymagań ogólnych,
a treści naucza nia oraz oczekiwa ne umiejęt ności uczniów sformułowane są w języku wymagań szczegółowych.
1 Zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie ustanowienia
europejskich ram kwalifi kacji dla uczenia się przez całe życie (2008/C111/01).
Działalność edukacyjna szkoły jest określona przez:
1) szkolny zestaw programów nauczania, który uwzględniając wymiar wychowawczy, obejmuje całą działalność szkoły z punktu widzenia dydaktycznego;
2) program wychowawczy szkoły obejmujący wszystkie treści i działania o charakterze wychowawczym;
3) program profi laktyki dostosowany do potrzeb rozwojowych uczniów oraz potrzeb danego środowiska, obejmujący wszystkie treści i działania o charakterze profi laktycznym.
Szkolny zestaw programów nauczania, program wychowawczy szkoły oraz program profilaktyki tworzą spójną całość i muszą uwzględniać wszystkie wymagania opisane w podstawie programowej. Ich przygotowanie i realizacja są zadaniem zarówno całej szkoły, jak i każdego nauczyciela.
Obok zadań wychowawczych i profi laktycznych nauczyciele wykonują również działania opiekuńcze odpowiednio do istniejących potrzeb.
Szkoła oraz poszczególni nau czy ciele podejmują działania mające na celu zindywidualizowane wspomaganie rozwoju każdego ucznia, stosownie do jego potrzeb i możliwości. Uczniom z niepełnosprawnościami, w tym uczniom
z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim, nauczanie dostosowuje się ponadto do ich możliwości psychofizycznych oraz tempa uczenia się.
Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla szkół
podstawowych dzieli się na dwa etapy edukacyjne:
I etap edukacyjny obejmujący klasy I–III szkoły podstawowej – edukacja wczesnoszkolna realizowana w formie kształcenia zintegrowanego
II etap edukacyjny, obejmujący klasy IV–VI szkoły podstawowej, podczas którego realizowane są następujące przedmioty:
1) język polski;
2) język obcy nowożytny;
3) muzyka;
4) plastyka;
5) historia i społeczeństwo;
6) przyroda;
7) matematyka;
8) zajęcia komputerowe;
9) zajęcia techniczne;
10) wychowanie fi zyczne;
11) wychowanie do życia w rodzinie2;
2 Sposób nauczania przedmiotu wychowanie do życia w rodzinie określa rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 sierpnia 1999 r. w sprawie sposobu nauczania
12) etyka;
13) język mniejszości narodowej lub etnicznej3;
14) język regionalny – język kaszubski3.
szkolnego oraz zakresu treści dotyczących wiedzy o życiu seksualnym człowieka, o zasadach świadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o wartości rodziny, życia w fazie prenatalnej oraz metodach i środkach świadomej prokreacji zawartych w podstawie
programowej kształcenia ogólnego (Dz. U. Nr 67, poz. 756, z 2001 r. Nr 79, poz. 845 oraz z 2002 r. Nr 121, poz. 1037).
3 Przedmiot język mniejszości narodowej lub etnicznej oraz przedmiot język regionalny – język kaszubski jest realizowany w szkołach (oddziałach) z nauczaniem języka mniejszości
narodowych lub etnicznych oraz języka regionalnego – języka kaszubskiego, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 listopada 2007 r. w sprawie warunków i sposobu wykonywania przez przedszkola, szkoły i placówki publiczne zadań umożliwiających podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i językowej uczniów należących do mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności
posługującej się językiem regionalnym (Dz. U. Nr 214, poz. 1579).
v I etap edukacyjny: klasy I–III
Edukacja wczesnoszkolna ma stopniowo i możliwie łagodnie przeprowadzić dziecko z kształcenia zintegrowanego do nauczania przedmiotowego w klasach IV–VI szkoły podstawowej. Edukacja wczesnoszkolna opisana jest poprzez:
1) zestaw celów kształcenia i wynikających z nich ogólnych zadań szkoły;
2) wykaz wiadomości i umiejętności ucznia kończącego klasę I i ucznia kończącego
klasę III szkoły podstawowej.
Powodem wyodrębnienia klasy I szkoły podstawowej jest podkreślenie ciągłości
procesu edukacji rozpoczętego w przedszkolu i kontynuowanego
w szkole podstawowej. Chodzi też o uwzględnienie możli wości rozwojowych
ucznia klasy I, a także o właściwe rozmieszczenie treści nauczania w ramach
I etapu edukacyjnego. Edukacja wczesnoszkolna jest procesem rozłożonym
na 3 lata nauki szkolnej. Oznacza to, że wiadomości i umiejętności
zdobywane przez ucznia w klasie I będą powta rzane, pogłębiane i rozszerzane
w klasie II i III.
Zakres wiadomości i umiejętności, jakimi ma dysponować uczeń kończący
klasę III szkoły podstawowej, ustalono tak, by nauczyciel mógł je zrealizować
z uczniami o prze ciętnych możliwościach. Jest to waż ne założenie, gdyż
wia do mości i umiejętności ukształ to wa ne w kla sach I–III szkoły podstawowej
stanowią bazę i punkt wyjścia do nauki w kla sach IV–VI szkoły podstawowej.
W sprzyjających warunkach edukacyjnych można kształcenie zorgani zo wać
tak, by ucznio wie w ciągu I etapu edukacyjnego nauczyli się znacznie więcej.
Z drugiej strony, niektórym ucz niom trzeba udzielić pomocy psychologiczno-
pedagogicznej, żeby mogli sprostać wymaganiom określonym w podstawie
programowej kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych w zakresie
I etapu edukacyjnego.
Celem edukacji wczesnoszkolnej jest wspomaganie dziecka w rozwoju
intelektu alnym, emocjonalnym, społecznym, etycznym, fi zycznym i estetycznym.
Ważne jest również takie wychowanie, aby dziecko w miarę swoich możliwości było przygotowane do życia w zgodzie z samym sobą, ludźmi i przyrodą. Należy zadbać o to, aby dziecko odróżniało dobro od zła, było świadome przynależności społecznej (do rodziny, grupy rówieśniczej
i wspólnoty narodowej) oraz rozumiało konieczność dbania o przyrodę. Jednocześnie dąży się do ukształtowania systemu wiadomości i umiejętności potrzebnych dziecku do poznawania i rozumienia świata, radzenia sobie
w codziennych sytuacjach oraz do kontynuowania nauki w klasach
IV–VI szkoły pod stawowej.
v Cele kształcenia– wymagania ogólne
Zadaniem szkoły jest:
1) realizowanie programu nauczania skoncentrowanego na dziecku, na
jego indy wi du al nym tempie rozwoju i możliwościach uczenia się;
2) respektowanie trójpodmiotowości oddziaływań wychowawczych i kształcących:
uczeń-szkoła-dom rodzinny;
3) rozwijanie predyspozycji i zdol ności poznaw czych dziecka;
4) kształtowanie u dziecka pozytywnego stosunku do nauki oraz rozwijanie
ciekawości w po znawaniu otaczającego świata i w dążeniu do prawdy;
5) poszanowanie godności dziecka; zapewnienie dziecku przyjaznych, bezpiecznych
i zdrowych warunków do nauki i za ba wy, działania indywidualnego
i zespołowego, rozwijania samodzielności oraz odpo wie dzialności
za siebie i najbliższe otoczenie, ekspresji plastycznej, muzycz nej
i ru cho wej, aktywności badawczej, a także dzia łal ności twórczej;
6) wyposażenie dziecka w umiejętność czytania i pisania, w wiadomości
i sprawności matematyczne potrzebne w sytu acjach życiowych i szkolnych
oraz przy rozwiązy waniu problemów;
7) dbałość o to, aby dziecko mogło nabywać wiedzę i umiejętności potrzebne
do rozu mie nia świata, w tym zagwarantowanie mu dostępu do różnych
źródeł informacji i możli wości korzystania z nich;
8) sprzyjanie rozwojowi cech osobowości dziecka koniecznych do aktywnego
i etycz nego uczestnictwa w życiu społecznym.
1. Edukacja polonistyczna. Wspomaganie rozwoju umysłowego w zakresie
wypowiadania się. Dbałość o kulturę języka. Początkowa nauka czytania
i pisania. Kształtowanie umie jęt ności wypowiadania się w małych formach
teatralnych. Uczeń kończący klasę I:
1) w zakresie umiejętności społecznych warunkujących porozumiewanie
się i kul turę języka:
a) obdarza uwagą dzieci i dorosłych, słucha ich wypowiedzi i chce
zrozu mieć, co przekazują; komunikuje w jasny sposób swoje spostrzeżenia,
po trze by, odczucia,
b) w kulturalny sposób zwraca się do rozmówcy, mówi na temat, zadaje
py ta nia i odpowiada na pytania innych osób, dosto sowuje ton
głosu do sytuacji, np. nie mówi zbyt głośno,
c) uczestniczy w rozmowie na tematy związane z życiem rodzinnym
i szkol nym, także inspirowane literaturą;
2) w zakresie umiejętności czytania i pisania:
a) rozumie sens kodowania oraz dekodowania informacji; odczytuje
uprosz czone rysun ki, piktogramy, znaki informacyjne i napisy,
b) zna wszystkie litery alfabetu, czyta i rozumie proste, krótkie teksty,
v Treści nauczania– klasa I szkoły podstawowej
c) pisze proste, krótkie zdania: przepisuje, pisze z pamięci; dba o estetykę
i pop raw ność grafi czną pisma (przestrzega zasad kaligrafi i),
d) posługuje się ze zrozumieniem określeniami: wyraz, głoska, litera,
sylaba, zdanie,
e) interesuje się książką i czytaniem; słucha w skupieniu czytanych
utworów (np. baśni, opowiadań, wierszy), w miarę swoich możliwości
czyta lektury wskazane przez nauczyciela,
f) korzysta z pakietów edukacyjnych (np. zeszytów ćwiczeń i innych
pomocy dydaktycznych) pod kierunkiem nauczyciela;
3) w zakresie umiejętności wypowiadania się w małych formach teatralnych:
a) uczestniczy w zabawie teatralnej, ilustruje mimiką, gestem, ruchem
zacho wa nia bohatera literackiego lub wymyślonego,
b) rozumie umowne znaczenie rekwizytu i umie posłużyć się nim
w odgry wanej scence,
c) odtwarza z pamięci teksty dla dzieci, np. wiersze, piosenki, fragmenty
prozy.
2. Język obcy nowożytny. Wspomaganie dzieci w porozumiewaniu się
z osobami, które mówią innym językiem. Uczeń kończący klasę I:
1) rozumie proste polecenia i właściwie na nie reaguje;
2) nazywa obiekty w najbliższym otoczeniu;
3) recytuje wierszyki i rymowanki, śpiewa piosenki z repertuaru dziecięcego;
4) rozumie sens opowiedzianych historyjek, gdy są wspierane obrazkami,
...
czarna82