•                   Chód – jest to seria cyklicznych, zmiennych ruchów kończyn i tułowia, powodujących w rezultacie przesuwanie się środka ciężkości ciała w przestrzeni

•                   Chód – jest to skrajnie złożony proces, podczas którego włączają się kolejno poszczególne części ciała w sposób automatyczny i zgrany

•                   Chód – jest to rytmiczne gubienie i odzyskiwanie równowagi w zmieniających się na przemian fazach wykroku i podporu

•                   CYKL  CHODU - czynności i ruchy wykonywane przez idącego pomiędzy kontaktem pięty z podłożem jednej kończyny dolnej i powtórnym jej zetknięciem z podłożem. W cyklu chodu występuje – 1 faza podporu i 1 faza przeniesienia

•                   FAZY  CHODU

1 – faza podporu – zaczyna się w momencie zetknięcia pięty z podłożem, a kończy w chwili oderwania palucha od podłoża, tej samej kończyny. Dzieli się na składowe :

     -  kontakt pięty z podłożem

     -  stopa płasko

     -  pełne obciążenie

     -  propulsja , czyli przetaczanie

2 – faza przenoszenia – zaczyna się w momencie oderwania palucha od podłoża, a kończy w chwili zetknięcia pięty z podłożem, tej samej kończyny

   Składa się z podfaz:

       - przyśpieszenia

       - przenoszenia właściwego

       - hamowania

3 – faza podwójnego podporu lub faza lotu podczas biegu

   Podczas normalnego chodu ( ok. 90 kroków /min.) sytuacja wygląda następująco :

     - faza podporu zajmuje 60 % czasu

     - faza przenoszenia zajmuje 40 % czasu całego cyklu chodu

•                     I wyznacznik – skręt miednicy w płaszczyźnie poziomej – w chwili wysunięcia się nogi wykrocznej do przodu miednica podąża za tym ruchem i wysuwa swą wykroczną stronę nieco do przodu. Wykonuje ona zatem w płaszczyźnie poziomej skręt ok. 4* do przodu i ok. 4* do tyłu, czyli razem 8*. Ruch odbywa się w obu biodrach. Wskutek ruchu miednicy udo nogi wykrocznej ustawia się w rotacji na zewnątrz względem miednicy, udo nogi podpierającej w rotacji do wewnątrz. Skręcenie się miednicy wydłuża krok.

•                     II wyznacznik – pochylenie miednicy w płaszczyźnie czołowej – równocześnie z uniesieniem nogi w chwili rozpoczęcia wykroku miednica po stronie wykrocznej nieco się obniża, na skutek czego po stronie podporu powstaje względne przywiedzenie , a po stronie wykroku względne odwiedzenie uda. Opadanie miednicy po stronie wykrocznej zmusza kolano do zgięcia, aby uchronić stopę przed zaczepieniem palcami o podłogę. Dzięki pochyleniu miednicy, unoszenie się środka ciężkości zostaje zredukowane o połowę

•                    III  wyznacznik – zgięcie w kolanie w fazie podporu. W fazie podporu, gdy stopa styka się z podłogą, kolano jest wyprostowane. Zaraz potem zgina się ono do kąta 15*, aż stopa przyłoży się podeszwą do podłogi, po czym zaraz po okresie pełnego obciążenia stopy następuje znów jego całkowity wyprost. Zgięcie kolana, w chwili gdy masa ciała przenosi się do przodu ponad nogą podpierającą, redukuje wysokość unoszenia środka ciężkości ciała. Wygładza to linię przebiegu środka ciężkości

•                    IV  wyznacznik – ruchy stopy i stawu skokowo-goleniowego. Gdy pięta nogi wykrocznej styka się z podłogą, stopa jest uniesiona grzbietowo. Zaraz potem zgina się podeszwowo, przykłada do podłogi i ustala. Goleń wraz z kostkami zakreśla łuk ponad piętą. Następuje moment pełnego obciążenia stopy, pod koniec którego zaczyna unosić się pięta. Ruch odbywa się wokół osi obrotu, mieszczącej się w przodostopiu

•                   V wyznacznik – ruch kolana. Kolano zgina się zaraz po styku pięty z podłogą, gdy kostki unoszą się, zakreślając łuk ponad stępem, oraz po raz drugi, gdy pięta zaczyna unosić się, a stopa przygotowuje się do odbicia. Inaczej mówiąc, kolano zgina się zawsze wtedy, gdy funkcjonalna długość kończyny zwiększa się wskutek unoszenia kostek. Ruchy kolana i stopy są sprzężone. Zgięcie kolana amortyzuje funkcjonalne wydłużenie, które spowodowałoby niekorzystne zwiększenie amplitudy ruchu środka ciężkości w górę i w dół

•                   VI wyznacznik – ruchy boczne miednicy – naprzemienne przekładanie masy ciała z jednej nogi na drugą powoduje naprzemienne przesuwanie się miednicy na boki w płaszczyźnie poziomej. Ten boczny ruch miednicy łączy się z poprzednimi ruchami

•                     Określa wartości zakresu ruchu w stawach w cyklu chodu w poszczególnych jego fazach i podfazach

•                     Określa wzajemne położenie poszczególnych części kończyn dolnych względem siebie, niezależnie od sił, które to ustawienie powodują

•                     Dotyczy sytuacji, w której kończyny dolne przemieszczają się w płaszczyźnie strzałkowej podczas marszu człowieka zdrowego

•                     Określa zaangażowanie poszczególnych grup mięśni w cyklu chodu w poszczególnych jego fazach i podfazach

Najczęstsze przyczyny chodu patologicznego to :

- ból

- zmniejszenie siły mięśni

- zaburzenia napięcia mięśniowego

- ograniczenia ruchomości w stawach

- skrócenia kończyn

- zaburzenia koordynacji

- zaburzenia równowagi

- inne

Rodzaje chodu patologicznego :

•                   Przesady fizjologiczne                                        - kołyszący, nadmierne lecz w granicach fizjologii kołysanie biodrami, występuje najczęściej u kobiet

                                                                          -  marynarski, charakterystyczny z uwagi na szeroko rozstawiane stopy, chód na szerokiej podstawie       

                                                                          - majestatyczny, ze spowolnionym cyklem chodu z uwagi na fizjologicznie mniejszy tonus mięśniowy 

                                                                          - sztywny, przy zwiększonym fizjologicznie tonusie mięśniowym   

                                                                          -  drobnym krokiem, zazwyczaj u osób z krótszymi kończynami dolnymi        

•                    Patologie :

   -  koszący – u osób po udarach mózgu z porażeniem nerwu strzałkowego ( opadająca stopa ) oraz niepełnym zgięciem w stawie kolanowym, chory przenosi kończynę dolną porażoną ruchem obwodzenia

  -  móżdżkowy – inaczej chód „człowieka pijanego” , na skutek uszkodzenia robaka móżdżku; trudności z utrzymaniem chodu prostoliniowego i równowagi

  -  tylnosznurowy – synonim „tylnopowrózkowy”, przy uszkodzeniu sznurów tylnych rdzenia kręgowego, odpowiedzialnych m.in. za przewodnictwo czucia głębokiego tj. czucia ruchu. Pacjent nie czuje czy wykonał ruch kończynami dolnymi i musi stale kontrolować wzrokiem umiejscowienie i ruch swoich kończyn dolnych

- królewski – występujący przy porażeniu lub osłabieniu siły mięśni prostujących stawy biodrowe, w związku z tym rzut środka ciężkości ciała musi być przeniesiony do tyłu , poza oś stawów biodrowych, ażeby nie dopuścić do niekontrolowanego się ich zgięcia

- parkinsonowski – ściśle związany z chorobą Parkinsona, objawiający się m.in. starczą, zgarbioną sylwetką – chory chodzi na lekko ugiętych w stawach kolanowych i biodrowych kończynach dolnych, nie odrywa stóp od podłoża przesuwając je po nim, chodzi drobnym , niepewnym kroczkiem

  - brodzący – przy opadającej stopie, kiedy podczas chodu trzeba kompensacyjnie wysoko unosić kolana ażeby nie zaczepiać stopą o podłoże; postawienie tej stopy na podłożu odbywa się „z palców” zamiast „ z pięty” , tak jak podczas brodzenia w płytkiej wodzie

- spastyczny – charakterystyczny u osób z występującym porażeniem typu spastycznego kończyn dolnych

- kaczkowaty – przy porażeniu mięśni pośladkowych ( głównie średnich ) gdzie podczas fazy przenoszenia miednica nadmiernie opada po tej stronie. Określa się to mianem objawu Trendelenburga; następuje jednocześnie samoistna kompensacja, poprzez pochylenie tułowia w stronę przeciwna do opadającej miednicy ( objaw szkodliwy dla kręgosłupa ), nosząca miano objawu Duchenne,a.

•                   Pionizacja  - jest pierwszym elementem przygotowującym pacjenta do nauki chodzenia , szczególnie po długotrwałym przebywaniu w pozycji leżącej.                                      Pionizację dzielimy na :                                      - w łóżku ( bierna i czynna )                                - przyłóżkową                                                                        - na stole pionizacyjnym

•                   Ćwiczenia równoważne                                      - właściwą naukę chodzenia zaczyna się od ćwiczeń równoważnych w barierkach – stwarzają one pacjentowi poczucie bezpieczeństwa i komfortu psychicznego                                        

W pierwszym etapie są to ćwiczenia równoważne , sterowane :
- dołem – oparte głównie o balans miednicy oraz wymachy i przenosy kończyn dolnych
- górą – oparte na balansie tułowia oraz na wymachach i przenosach kończyn górnych
- elementem stwierdzającym uzyskanie właściwej równowagi koniecznej przy chodzeniu, jest test wagowy

•                    Chód w barierkach

- prowadzi się go najbardziej optymalnym dla danego pacjenta sposobem, jednak zawsze powinien to być prawidłowy stereotyp chodu

- najwłaściwszym stereotypem jest chód czterotaktowy naprzemienny – wysunięciu lewej kończyny dolnej w przód towarzyszy wysunięcie prawej kończyny górnej, dalej przesuwa się prawa kończyna dolna a na końcu lewa kończyna górna

•                   Po opuszczeniu barierek można wprowadzić element pośredni – podpórki, balkoniki

•                   Dalsza nauka chodzenia to już tylko wprowadzanie nowych, trudniejszych elementów, takich jak :                             - wydłużanie dystansów do pokonania                 - podłoże o zmiennej twardości                           - pokonywanie różnicy poziomów                        - pokonywanie schodów w górę i w dół – podczas wchodzenia obowiązuje zasada rozpoczynania kończyną dolna zdrową, bądź lepszą funkcjonalnie, podczas gdy druga kończyna dolna może być tylko dostawiana. Podczas schodzenia – odwrotnie.

•                    Asekuracja

  - chory podczas nauki chodzenia zawsze powinien być asekurowany:

    * czynnie, bezpośredni kontakt z chorym polegający na ciągłym podtrzymywaniu go podczas nauki chodzenia

    * biernie, asekurujący porusza się za chorym, lekko z tyłu od strony słabszej funkcjonalnie, kontakt bezpośredni następuje w razie potrzeby

   Podczas wchodzenia po schodach asekurujący znajduje się z tyłu , poniżej chorego; podczas schodzenia – poniżej i z przodu

- nauka padania – prowadzona tylko u osób młodszych, trwale niepełnosprawnych, mogących amortyzować upadek za pomocą kończyn górnych

Nauka padania :

•                   Opad o prostym tułowiu na ścianę, na kończyny górne, z niewielkim początkowo odchyleniem od pionu – stopniowo kąt odchylenia zwiększa się odsuwając pacjenta od ściany przy której ćwiczy

•                   Upadek na kilka warstw materacy gimnastycznych na kończyny górne

•                   Upadek w przód na pojedynczy materac

•                   Upadek w przód na twarde podłoże

•                   Upadki ze zmianą kierunku ciała w trakcie wykonywania tej czynności

•                   Upadki z wyborem momentu utraty równowagi  przez fizjoterapeutę w wiadomym kierunku

•                   Upadki niespodziewane w niewiadomym kierunku

1