.'; -4ga^Funtlacja Studiöw Mi^dzynarodowych
| VfsT -Foundationof International Studies
Józef Kukułka
HISTORIA WSPółCZESNA
STOSóNKóW MIęDZYNARODOWYCH
1945 -1996
Wydanie n, poprawione i rozszerzone
Wydawnictwo Naukowe
SCHOLAR
Warszawa 1996
IL
Fundacja Studiów Międzynarodowych
- Foundation of International Studies
HISTORIA WSPÓŁCZESNA
STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH
1945-1996
Redaktor: Ludwik Krasucki
Korekta: zespół
Projekt okładki: Andrzej Kalinowski
Biblioteka WDiNP UW
1098006866
© Copyright by Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR
and Fundacja Studiów Międzynarodowych
- Foundation of Intemational Studies, 1996
ISBN 83-85838-78-3
BIBLiOifcKA
Wydziału Dziennikarstwa i Nauk Folftycznyflti
Uniwersytetu Warszawskiego
ul. Nowy Świat 69,00-046 Warszaw
tel. 620-03-81 w. 295, 296
Tytuł dotowany przez Ministerstwo Edukacji Narodowej
Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR
Warszawa 00-103, ul. Królewska 47/29
tel./fax 620 52 07
Wyd. II, poprawione i rozszerzone
objętość 68 ark. wyd., 45,5 ark. druk.
Skład i łamanie: WN SCHOLAR
Spis treści
Przedmowa ...•..—...................................................................„„ ........ 13
CZĘŚĆ PIERWSZA
KSZTAŁTOWANIE SIĘ
POWOJENNEGO ŁADU MIĘDZYNARODOWEGO
Rozdział I ^^
ROZPAD WIELKIEJ KOALICJI W EUROPIE (1945-1947) L^P
1. Rozbieżności w obliczu zwycięstwa..................................................................................... 17
2. Dwa nurty realizacji postanowień układu poczdamskiego w stosunku do Niemiec ............ 2Ś
3. Dwa nurty polityki wobec byłych sojuszników Niemiec hitlerowskich w Europie............. 34
Rozdziali!
PODZIAŁ EUROPY (1947-1949)
1. Polistrategia USA wobec Europy ............................................ ...................................... 39
2. Podział Niemiec ....................................................................... ......................................... 45
3. Narodziny bloku wschodniego ................................................. ...................................... 50
Rozdział ni
KRYZYS POWOJENNYCH STOSUNKÓW W AZJI (1945-1949)
1. Zakończenie wojny z Japonią i jej konsekwencje ....................;........................................... 54
2. Problem koreański ................................................................................................................ 59
3. Zwycięstwo rewolucji chińskiej i podział Chin.................................................................... 62
4. Początki dekolonizacji w Azji .................................................. ......................................... 65
Rozdział IV
SZCZYT I PRZESILENIE „ZIMNEJ WOJNY" W EUROPIE (1949-1955)
1. Remilitaryzacja Niemiec. ......................................................^...„......................................... 77
2. Problem traktatu pokoju z jednolitymi Niemcami.................... ........................................ 80
3. Polityka bloku wschodniego w sprawie bezpieczeństwa europejskiego.............................. 84
4. Geneza dialogu Wschód - Zachód ....................................................................................... 86
RozdzialV
PRZEBUDZENIE SIĘ AZJI (1949-1955)
1. Zwycięstwo Wietnamczyków nad Francuzami.................................................................... 90
2. Wojna i pokój w Korei.......................................................................................................... 94
3. Dwa nurty polityki wobec Japonii........................................................................................ 99
4. Geneza neutralizmu ............................................................................................................ 102
5. Konflikty i przemiany na Bliskim i Środkowym Wschodzie ............................................. 105
Rozdział VI
PROCESY WYZWOLEŃCZE
W AFRYCE I AMERYCE ŁACIŃSKIEJ (1945-1955)
1. Miejsce arabskiej Afryki w planach imperialistycznych.................................................... 109
2. Zagrożenie imperiów kolonialnych w Czarnej Afryce.....................-.......:......................... 113
3. Neokolonialna geneza systemu międzyamerykańskiego.................................................... 117
4. Dominacja USA w systemie międzyamerykańskim........................................................... 119
CZĘŚĆ DRUGA
POD ZNAKIEM
KONFRONTACJI MIĘDZYBLOKOWEJ (1955-1969)
Rozdział VH
KSZTAŁTOWANIE PODSTAW RÓWNOWAGI SIŁ
MIĘDZY WSCHODEM A ZACHODEM (1955-1962)
1. Napięcia wokół problemów niemieckich ........................................................................... 121
2. Dylematy wyścigu zbrojeń ................................................................................................. 124
3. Utrwalanie struktur subkontynentalnych............................................................................ 127
4. Trudności dialogu Wschód-Zachód ................................................................................... 131
Rozdział VIII
PRZEBUDZENIE SIĘ AFRYKI (1955-1963)
1. Wojna o niepodległość Algierii.......................................................................................... 134
2. Przełom w procesie dekolonizacji Czarnej Afryki............................................................. 137
3. Kryzys kongijski................................................................................................................. 142
4. Współpraca międzynarodowa państw afrykańskich........................................................... 144
Rozdział IX
POCZĄTEK ODPRĘŻENIA
W STOSUNKACH WSCHÓD-ZACHÓD (1962-1969)
1. Uzgodnienia hamujące wyścig zbrojeń ....................................................
2. Rozwój rzeczowej współpracy między państwami Wschodu i Zachodu
3. Przesilenie w bloku atlantyckim ..............................................................
4. Problemy bloku wschodniego ..................................................................
Rozdział X
PRZEWARTOŚCIOWANIA W STOSUNKACH
MIĘDZYAMERYKAŃSKICH (1955-1969)
1. Przełom w systemie międzyamerykańskim ..............
2. Kontrowersje wokół rewolucji kubańskiej ...............
3. Interwencja USA w Republice Dominikańskiej ......
4. Walka o dekolonizację strefy Kanału Panamskiego.
Rozdział XI
NOWA ROLA AFRYKI (1963-1969)170
1. Walka OJA o pełną dekolonizację kontynentu............
2. Grupa państw afrykańskich na forum ONZ.................
3. Rozwiązywanie konfliktów i kryzysów afrykańskich.
Rozdział XII
WSTRZĄSY I NAPIĘCIA W AZJI (1955-1969)
1. Przeszkody w normalizacji stosunków na Dalekim Wschodzie.
2. Konflikty na subkontynencie indyjskim .....................................
3. Wojna wietnamska .........................................:.:..........................
4. Konflikty w Azji Południowo-Zachodniej .................................
CZĘŚĆ TRZECIA
INSTYTUCJONALIZACJA
NEGOCJACJI I ODPRĘŻENIA (1969-1990)
Rozdział XIII
DIALOG RADZIECKO-AMERYKAŃSKI (1969-1979)
l. Przesłanki dialogu,
2< SALT I.................
3. SALT H.............................................................................................................................. 201
4. Dialog i rywalizacja............................................................................................................ 204
Rozdział XIV
NORMALIZACJA STOSUNKÓW W EUROPIE (1969-1975)
1. Ewolucja dwóch bloków..................................................................................................... 207
2. Normalizacja stosunków RFN z państwami Układu Warszawskiego................................ 211
3. Uregulowanie problemu Berlina Zachodniego................................................................... 214
4. Powodzenie KBWE ............................................................................................................ 215
5. Początek rokowań wiedeńskich.......................................................................................... 219
Rozdział XV
PRZESŁANKI SYSTEMU
BEZPIECZEŃSTWA I WSPÓŁPRACY W EUROPIE (1975-1979)
1. Torowanie dróg ogólnoeuropejskiej współpracy gospodarczej ......................................... 222
2. Pozaekonomiczna współpraca ogólnoeuropejska............................................................... 225
3. Weryfikacja KBWE ............................................................................................................ 227
4. Próby rozciągnięcia odprężenia między blokami na sferę wojskową ................................ 230
Rozdział XVI
TRUDNE OSIĄGANIE POKOJU W AZJI (1969-1979)
1. Wojny i przemiany indochińskie ........................................................................................ 234
2. Konsekwencje wojny bengalskiej....................................................................................... 239
3. Rywalizacja wielkich mocarstw na Dalekim Wschodzie ................................................... 242
4. Nowe etapy kryzysu bliskowschodniego............................................................................ 247
5. Konflikty na Środkowym Wschodzie.
Rozdział XVII
DĄŻENIA DO NORMALIZACJI
STOSUNKÓW NA KONTYNENCIE AMERYKAŃSKIM (1969-1979)
1. Walka Ameryki Łacińskiej o uniezależnienie się od USA................................................. 258
2. Umacnianie się orientacji prosocjalistycznej w Ameryce Łacińskiej................................. 262
3. Wzrost pozycji amerykańskich mocarstw regionalnych .................................................... 264
4. Próby zrównoważenia systemu międzyamerykańskiego.................................................... 267
Rozdział XVIII
WYSIŁKI NA RZECZ
UNOWOCZEŚNIENIA STOSUNKÓW W AFRYCE (1969-1979)
l. Walka przeciwko resztkom systemu kolonialnego............................................................. 271
2. Rozwiązywanie konfliktów afrykańskich..................................
3. Wzmożona aktywność międzynarodowa państw afrykańskich
Rozdział XIX
WZROST NAPIĘĆ W STOSUNKACH GLOBALNYCH (1979-1985)
1. Międzyblokowy wyścig zbrojeń .............................
2. Dyplomacja i propaganda antyzbrojeniowa ZSRR
3. Ideologizacja stosunków gospodarczych................
Rozdział XX
UTRWALANIE PODZIAŁU EUROPY (1979-1985)
1. Wysiłki na rzecz konsolidacji NATO ....................................................
2. Rozszerzenie EWG ................................................................................
3. Propozycje Układu Warszawskiego w sprawie odprężenia w Europie.
4. Próby integrowania gospodarek planowych ..........................................
Rozdział XXI
NOWE NAPIĘCIA
W STOSUNKACH OGÓLNOEUROPEJSKICH (1980-1985)
1. Utrwalenie procesu KBWE......................................
2. Dwie tendencje w rokowaniach wiedeńskich..........
3. Ożywienie idei stref bez broni masowego rażenia ..
4. Nowy etap kontaktów między EWG a RWPG ........
5. Ponowne stawianie „otwartej kwestii niemieckiej".
Rozdział XXII
TRUDNE PROBLEMY W STREFIE AZJI I PACYFIKU (1979-1985)
1. Utrwalenie wrogości między państwami koreańskimi ...................................
2. Międzynarodowe konsekwencje chińskiej polityki modernizacji i otwarcia.
3. Nowe problemy strefy Pacyfiku .....................................................................
4. Zabiegi o stabilizację sytuacji na Półwyspie Indochińskim ...........................
5. Problemy współpracy państw Azji Południowej............................................
6. Ścieranie się dążeń wojennych i pokojowych w Azji Środkowej ..................
7. Nowy etap walk o rozwiązanie kryzysu bliskowschodniego .........................
Rozdział XXIII
NOWE NAPIĘCIA W STOSUNKACH
MIĘDZYAMERYKAŃSKICH (1979-1985)
l. Napięcia w stosunkach gospodarczych
2. Spory wokół rewolucji nikaraguańskiej ............................................................................. 383
3. Węzeł konfliktów w Ameryce Środkowej.......................................................................... 388
4. Konflikty w regionie karaibskim ........................................................................................ 393
5. Waszyngton wobec samodzielnych dążeń mocarstw latynoamerykańskich...................... 394
Rozdział XXIV
PROBLEMY UTRUDNIAJĄCE
STABILIZACJĘ STOSUNKÓW W AFRYCE (1979-1985)
1. Konflikt podtrzymywany przez Republikę Południowej Afryki........................................ 398
2. Spory wokół Sahary Zachodniej......................................................................................... 405
3. Ogniska konfliktów afrykańsko-arabskich........................................................................ 410
4. Myślenie o bezpieczeństwie afrykańskim .......................................................................... 413
5. Kontynentalne i subregionalne problemy rozwoju Afryki................................................. 415
Rozdział XXV
PRZESŁANKI NOWEGO ŁADU EUROPEJSKIEGO (1985-1990)
...
Malkond