REWALIDACJA INDYWIDUALNA W SZKOLE PODSTAWOWEJ SPECJALNEJ - WYKORZYSTANIE KOMPUTERA

1. Pojęcie, cele i kierunki rewalidacji indywidualnej w szkole podstawowej specjalnej

2. Zasady prowadzenia zajęć rewalidacyjnych z dzieckiem upośledzonym umysłowo w stopniu lekkim

3. Rola komputera w zajęciach rewalidacji indywidualnej

3.1. Klasyfikacja i kryteria oceny edukacyjnych programów komputerowych

1. Pojęcie, cele i kierunki rewalidacji indywidualnej w szkole podstawowej specjalnej

Rewalidacja i proces kształcenia osób niepełnosprawnych intelektualnie są ściśle ze sobą powiązane. Zadaniem kształcenia powinno być rozbudzanie, rozwijanie i utrwalanie w każdym dziecku uzdolnień, które posiada. Dodatkowo w przypadku dziecka niepełnosprawnego intelektualnie proces edukacji wymaga specjalnych środków oddziaływania, ponieważ nie może ono sprostać oczekiwaniom i wymaganiom otoczenia. Dlatego potrzebna jest pomoc korekcyjna, usprawniająca i kompensacyjna realizowana w ramach zajęć rewalidacji indywidualnej.

Rewalidacja indywidualna jest odrębnym przedmiotem w szkole specjalnej dla uczniów upośledzonych umysłowo. Stanowi ona integralną część edukacji dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Jest to blok zajęć wspomagających rozwój dziecka – korekcyjnych, kompensacyjnych i usprawniających.

Termin rewalidacja pochodzi od łacińskich słów: re – znów, validus – mocny, i oznacza oddziaływanie zmierzające do przywrócenia pełni sił osobom osłabionym poważną chorobą lub urazami.Celem oddziaływań rewalidacyjnych w szkole podstawowej specjalnej jest rozwój i aktywizowanie tych wszystkich właściwości intelektualnych i osobowości ucznia, które umożliwią mu pełne uczestnictwo w procesie dydaktyczno-wychowawczym realizowanym w szkole, a w dalszej kolejności przygotują go do dorosłego życia. Zarysowują się więc dwa aspekty pracy rewalidacyjnej:

·        Dydaktyczny – uzupełnienie luk w przyswojonym przez dziecko materiale nauczania

·        Terapeutyczny – wyrównanie defektów rozwojowych poprzez odpowiednie oddziaływanie leczniczo-wychowawcze, oraz kształtowanie akceptowanych społecznie właściwości osobowościowych

Aby osiągnąć tak postawiony cel należy zrealizować następujące zadania szczegółowe:

·        Wyrównanie niedoborów i zaburzeń rozwojowych

·        Doprowadzenie dziecka do poprawnego posługiwania się mową czytaną i pisaną oraz wyrównanie innych trudności w nauce szkolnej

·        Kształtowanie społeczno-emocjonalnej sfery rozwoju ucznia

·        Rozwijanie i doskonalenie zmysłów

·        Rozwijanie autoorientacji i orientacji przestrzennej

·        Ćwiczenie analizy i syntezy wzrokowej

·        Ćwiczenie analizy i syntezy słuchowej oraz słuchu fonematycznego

·        Rozwijanie koordynacji wzrokowo-słuchowej, słuchowo-ruchowej

·        Rozwijanie sprawności manualnej i motorycznej

·        Korekcja wad postawy

·        Rozwijanie samoobsługi i zaradności życiowej

·        Ćwiczenie pamięci mechanicznej i logicznej

·        Kształtowanie i rozwijanie różnych procesów poznawczych

·        Rozwijanie i doskonalenie mowy i innych systemów komunikowania

·        Rozwijanie procesów myślenia

·        Wydłużanie czasu koncentracji uwagi

·        Korygowanie niepożądanych społecznie zachowań poprzez udział
w zajęciach socjoterapeutycznych i programach stymulacyjno-terapeutycznych

·        Wspomaganie nauki czytania i pisania, liczenia, mierzenia

·        Inne, wynikające z potrzeb indywidualnych uczniów

Jak wynika z powyższego, zakres oddziaływań rewalidacyjnych praktycznie obejmuje wszystkie zakresy funkcjonowania osoby niepełnosprawnej intelektualnie zarówno w szkole, jak i w środowisku lokalnym. Należy też dodać, że również przed pedagogami specjalnymi są postawione ogólniejsze aktualne zadania edukacyjne, z których najważniejsze to:

·        Przygotowanie osób kształconych do cywilizacji, która nadejdzie

·        Przysposabianie młodzieży do wykonywania przyszłych zawodów

·        Wyposażanie uczniów w umiejętności posługiwania się narzędziem będącym środkiem do podnoszenia sprawności własnej i działania zbiorowego

·        Przygotowanie młodzieży do wykorzystania komputera jako środka umożliwiającego przeżycie przygody intelektualnej

W ramach rewalidacji indywidualnej w szkole podstawowej specjalnej organizuje się zespoły dydaktyczno-wyrównawcze oraz korekcyjno-kompensacyjne.  Zespoły korekcyjno-kompensacyjne skierowane są do uczniów, którzy mają opóźnienia w nauce spowodowane zaburzonym rozwojem różnych funkcji psychoruchowych, natomiast zespoły dydaktyczno-wyrównawcze obejmują dzieci, u których trudności w nauce są spowodowane dłuższą nieobecnością w szkole, złym stanem zdrowia, zaniedbaniami pedagogicznymi i domowymi. Na zajęciach dydaktyczno-wyrównawczych liczba uczniów powinna wynosić od 4 do 8, natomiast na zajęciach korekcyjno-kompensacyjnych od 2 do 5.Najprostszymi metodami diagnozy uczniów upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim mogą być:

·        Ocena poziomu rozwoju słuchu fonematycznego

·        Sprawdzian z języka polskiego obejmujący pisanie z pamięci i ze słuchu, a także przepisywanie

·        Próby odwzorowywania figur geometrycznych

·        Sprawdzenie orientacji w schemacie ciała i przestrzeni

Podejmując pracę rewalidacyjną należy mieć także na uwadze pewne czynniki utrudniające oddziaływania korekcyjne. Stosunkowo dużo dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim wywodzi się z rodzin o złych warunkach wychowawczych. W takich przypadkach należałoby udzielać również rodzicom porad dotyczących postępowania z dzieckiem. Wśród innych czynników, które utrudniają działania pracę rewalidacyjną możemy wyróżnić opóźniony czas rozpoczęcia pracy korekcyjnej i wyrównawczej oraz zaniedbania rodzinno-środowiskowe pogłębiające upośledzenie.

2. Zasady prowadzenia zajęć rewalidacyjnych z dzieckiem upośledzonym umysłowo w stopniu lekkim

Do pracy rewalidacyjnej z dzieckiem upośledzonym w stopniu lekkim niezbędna jest znajomość zasad, czyli podstawowych ogólnych norm postępowania, jakie powinny być przestrzegane w stosunku do każdego ucznia przejawiającego pewne odchylenia od normy. Zasady te są takie same w pracy z dziećmi w każdym stopniu upośledzenia umysłowego. Oczywiście nauczyciel zawsze ma prawo do wyboru szczególnych metod, środków dydaktycznych i form pracy, kierując się nadrzędną zasadą indywidualizacji, oraz przewidywaną skutecznością oddziaływań rewalidacyjnych. Nie może on też być biernym odtwórcą gotowych ćwiczeń, lecz musi je stosować z pełną świadomością celu swojego działania.

W pracy ortodydaktycznej obowiązują następujące zasady:

1. Zasada gruntownej znajomości dziecka i przychodzenia mu z racjonalną specjalistyczną pomocą

2. Zasada dostosowania poczynań pedagogicznych do możliwości
i potrzeb uczniów oraz warunków środowiskowych, w tym:

a)  Zasada indywidualizacji wymagań, metod, doboru środków dydaktycznych oraz organizacji i tempa pracy

b)  Zasada przystępności treści nauczania

c)  Zasada stopniowania trudności

3. Zasada aktywnego i świadomego udziału dziecka w procesie nauczania-uczenia się

4. Zasada wszechstronnej poglądowości i przykładu

5. Zasada zintegrowanego oddziaływania (spójności, korelacja wewnątrzprzedmiotowa i międzyprzedmiotowa, współdziałanie specjalistów)

6. Zasada trwałości osiągnięć, umiejętności korzystania z nich i dalszego ich doskonalenia, w tym:

a)  Zasada systematyczności (planowy i logiczny układ materiału nauczania)

b)  Zasada trwałości wiedzy (stałe utrwalanie nabytych wiadomości i umiejętności)

c)  Zasada wiązania teorii z praktyką (zastosowanie w życiu codziennym)

Z ogólnych zasad ortodydaktyki wynikają konkretne zasady rewalidacji indywidualnej. Ivar Lovaas określa je mianem „zasad podstawowych” i wyróżnia ich sześć:

1.  Wszyscy, którzy stale mają do czynienia z osobami niepełnosprawnymi, muszą nauczyć się być nauczycielami.

2.  Na początku stawiaj przed sobą małe cele tak, żebyście obydwoje – ty i twoje dziecko – byli nagradzani. Znajduj przyjemność w małych krokach.

3.  Przygotuj się na ciężką pracę. Zabezpiecz się przed wypaleniem tworząc „drużyny nauczycieli”.

4.  Spraw, aby dziecko pracowało na to, co chce osiągnąć: dziel z nim odpowiedzialność.

5.  Nie obawiaj się i nie czuj winny z powodu emocjonalnych wybuchów dziecka lub jego emocjonalnego wycofania.

6.  Zacznij od doprowadzenia dziecka do możliwie normalnego wyglądu.

W odmienny sposób zasady te są ujmowane przez M. Szurmiak:

1.  Zasada zindywidualizowanego doboru środków oddziaływania

2.  Zasady oddziaływania terapeutycznego:

·   Zasada kształcenia właściwego poziomu motywacji ucznia do nauki

·   Zasada organizacji sytuacji zapewniających dziecku sukces

·   Zasada ogólnej akceptacji ucznia

·   Zasada kształtowania realnej samooceny ucznia i nawyku samokontroli

·   Zasada kształtowania prawidłowego stosunku ucznia do rówieśników i dorosłych

·   Zasada wdrażania dziecka do uporządkowanego działania

·   Zasada kształtowania odporności ucznia na sytuacje trudne

3. Zasada polisensorycznych doświadczeń dziecka w procesie uczenia się i nauczania

4. Zasada wczesnego podejmowania pracy wyrównawczej

Zasady rewalidacji indywidualnej są najistotniejszym elementem procesu korekcyjno-kompensacyjnego, ponieważ dysponowanie wyłącznie dużym zestawem ćwiczeń jest niewystarczające, jeżeli nie zastosuje się ich
w odpowiedni sposób.
 

3. Rola komputera w zajęciach rewalidacji indywidualnej

W przeciągu dosłownie kilku ostatnich lat repertuar dostępnych edukacji specjalnej środków kształcenia został wzbogacony przez komputer, który stanowi całkowicie nową jakość w grupie pomocy dydaktycznych. Ze względu na nowość tego medium w edukacji specjalnej komputer stanowi w znacznej mierze jedynie potencjalną możliwość efektywnego wykorzystania go jako pomocy dydaktycznej, a to ze względu na skąpość lub wręcz brak wzorców oraz opracowań naukowych dotyczących metodyki wykorzystania komputera we wspomaganiu procesów edukacyjnych. Wiele osób uważa, iż praca z komputerem wiąże się ze szczególnymi wymogami jeśli chodzi o poziom sprawności intelektualnej, i z tego powodu jest ona zasadniczo niedostępna dla osób upośledzonych umysłowo. Jednak po kilkuletnich doświadczeniach w pracy z upośledzonymi umysłowo przy komputerach można stwierdzić, że osoby te szybko opanowują zasady obsługi prezentowanych im programów komputerowych.

W procesie edukacji osób upośledzonych umysłowo bardzo trudnym do przezwyciężenia jest fakt, iż mają one niechęć do uczenia się, a uruchomienie ich aktywności szkolnej wymaga od nauczyciela wielu specyficznych zabiegów motywacyjnych. Natomiast komputer poprzez swoją atrakcyjność techniczną sam wywołuje zainteresowanie i pozytywną motywację do pracy, podtrzymując aktywność własną ucznia.

Komputer może stanowić szczególnie wartościowe narzędzie edukacyjne w następujących zakresach działań kształceniowych szkolnictwa specjalnego:

1.  w przygotowaniu przez nauczyciela lekcji lub jednostki metodycznej realizowanej następnie bez użycia komputera

2.  w realizacji wyznaczonych programem kształcenia zajęć dydaktycznych (lekcje, ośrodki pracy) wspomaganych komputerowo

3.  w diagnozowaniu i kontrolowaniu postępów rozwojowych ucznia

4.  w realizacji zajęć reedukacyjnych i korekcyjno-wyrównawczych

5.   w utrwalaniu przyswojonej wiedzy i ćwiczeniu nabytych umiejętności i sprawności

6.   wzbogacając formy pozalekcyjnej pracy młodzieży

Bezpośrednie zastosowanie komputera w realizacji zajęć dydaktycznych może pełnić co najmniej dwojaką funkcję:

·  ...