PROGRAM LOGORYTMIKI.pdf

PROGRAM LOGORYTMIKI

Wstęp

Logopedia jest nauką o kształtowaniu prawidłowej mowy, usuwaniu jej wad oraz nauczaniu

mowy w wypadku jej braku lub utraty. oprócz stosowania sprawdzonych form terapii wciąż

trwają poszukiwania nowych możliwości terapeutycznych, a jedną z nich jest logorytmika.

Logorytmika to program (zbiór) ćwiczeń muzyczno-ruchowych, realizowanych z dziećmi

z zaburzeniami mowy, z zaburzeniami zachowania oraz z upośledzonym słuchem lub

wzrokiem, ściśle podporządkowanych terapii logopedycznej, zwłaszcza korekcji elementów

fonicznych wypowiedzi w obu płaszczyznach: segmentalnej i suprasegmentalnej.

Logorytmika jest więc swoistą formą połączenia rytmiki i terapii logopedycznej. Wykorzystuje

bowiem możliwość oddziaływania na sferę słuchową, słuchowo-ruchową i ruchową pacjenta

w ścisłym połączeniu z metodologią pracy logopedycznej.

Założenia programowe logorytmiki

Logorytmika wyrosła w dużej mierze z założeń rytmiki Emila Jaques-Dalcroze`a (1865-1950)

oraz metody Carla Orffa (1895-1982), który za podstawę swej koncepcji obrał syntezę słowa,

muzyki i ruchu.

Metodę Carla Orffa charakteryzuje synteza różnych rodzajów ekspresji, stąd zajęcia ruchowe

zaproponowane przez niego są ściśle związane z rytmizowanym mówieniem, śpiewem oraz grą

na odpowiednio skompletowanym instrumentarium. Istotą metody jest emocjonalne, ruchowe

i muzyczne zaangażowanie dzieci, mające wyraz w ekspresji słownej, muzycznej i ruchowej.

Najistotniejszym założeniem jest więc harmonijny związek ruchu z muzyką, co jest szczególnie

przydatne w słuchowo-ruchowym usprawnianiu dzieci.

Ruch w logorytmice powinien więc być naturalny i swobodny, wynikający bezpośrednio ze

słyszanej muzyki. Zróżnicowana wyrazowo muzyka wywołuje u dzieci określone spontaniczne

reakcje ruchowe. O ich intensywności decydują dwa podstawowe elementy:

· stopień wrodzonej muzykalności, przejawiający się między innymi w szczególnej wrażliwości

na muzykę;

· sprawność ruchowa, pozwalająca na ujawnienie się w ruchu przeżyć emocjonalnych

wywołanych muzyką.

Zadaniem ćwiczeń muzyczno-rytmicznych jest wprowadzenie tzw. wewnętrznego ładu

i uporządkowania, właśnie poprzez harmonijnie uporządkowany ruch i emocje wypływające

z percepcji muzyki. Ćwiczenia rytmiczne „zmuszając” niejako dziecko do wykonywania

ruchów ekonomicznych i uporządkowanych, uczą jednocześnie umiejętności samoopanowania.

Wymaga to ogromnej aktywności podejmowanej czynności, a przede wszystkim ćwiczenia,

niekiedy wielokrotnych powtórzeń tych samych czynności ruchowych.

Rytm muzyczny jest stworzony przez człowieka, pomyślany jako pewien porządek ruchu

dźwięków muzycznych w określonym czasie. Jedynie dzięki rytmowi tworzywo muzyczne

otrzymuje formę, dzięki niemu staje się całością.

Metrum natomiast - to czynnik porządkujący ugrupowania rytmiczne za pomocą regularnie

powtarzających się akcentów wywołujących w słuchaczu wrażenie ładu a porządku.

Pierwszy etap we wprowadzaniu ćwiczeń rytmicznych w pracy z dzieckiem stanowią tzw.

rytmy miarowe, składające się z wartości o tej samej długości trwania w danym takcie, na

przykład w takcie 3/4 miarą jest wartość równa jednemu krokowi lub uderzeniu w tempie

spokojnego marszu. Zaczynamy ćwiczenia od marszu w kole wiązanym. Muzyka do tego

ćwiczenia musi być marszowa, wyraźna, o jednym tempie (tempo marsza), Należy zwracać

uwagę na sposób stawiania nóg (wyeliminować tzw. szuranie nogami), postawę (głowa lekko

uniesiona, wyprostowane plecy). Gdy dzieci nauczą się chodzić w kole wiązanym, wówczas

można wprowadzić marsz bez wiązania koła (tzw. marsz po obwodzie koła, ze zmianą

kierunku, tempa marszu, itd.). U dzieci, bardzo często spotykanymi zaburzeniami są:

dyskoordynacja ruchowa, błędy w wykonywaniu nawet prostych ruchów lokomocyjnych,

błędne nawyki ruchowe, ruchy nieekonomiczne i często stereotypowe, brak pamięci prostych

wzorów ruchowych i planowania ruchów. Nawet tak wydawałoby się proste ćwiczenie jak

marsz kształci sprawność i sprężystość ruchu, uwagę czynną oraz wyrabia poczucie rytmu.

Pewną formą utrudnienia będzie marsz, na przykład na wzorzystym brzegu dywanu lub

pomiędzy narysowanymi w pewnych odstępach liniami, albo marsz w wyznaczonej

umownymi przedmiotami przestrzeni sali. Tego rodzaju ćwiczenia dodatkowo usprawniają

koordynację wzrokowo-ruchową.

Rytmika to system dobranych ruchów fizycznych wykonywanych w takt muzyki, przy czym

muzyka ma tu rolę przewodnią nadając kierunek ruchom i jakby wcielając się w nie.

W ćwiczeniach rytmicznych występują jednocześnie trzy momenty: spostrzeganie dźwięków,

skojarzenie z pewnym ruchem i odczucie przyjemności, towarzyszące zazwyczaj aktywności

muzycznej. Następuje tutaj współdziałanie muzyki, woli i uczucia. Ćwiczenia rytmiczne

prowadzące do ścisłego skojarzenia ruchu z muzyką i w związku z tym doprowadzające do

opanowania ruchowego, kształcą świadomość muzyczną, dyscyplinę, spostrzegawczość, siłę

woli, szybkość orientacji oraz umiejętność pracy zespołowej, a także przygotowują do

świadomego opanowania całego aparatu ruchowego.

W słuchowym utrwalaniu wartości rytmicznych ogromną rolę spełnia mowa, potraktowana

jako element muzyki. W rytmizowaniu mowy wykorzystujemy imiona, nazwy przedmiotów

i czynności, różnego typu wyliczanki. Ważne przy tym jest, aby rytmizacja tekstów była

zgodna z występującym w języku polskim zasadami akcentowania. Rytmizację należy łącza

z wyklaskiwaniem lub wystukiwaniem rytmu. Innym sposobem realizacji wartości rytmicznych

jest tzw. „rytmiczne echo”. Zabawa polega na wymawianiu swojego imienia lub imion kolegów

w formie rytmizowanej, a towarzyszyć jej może wystukiwanie rytmu na bębenku lub

wyklaskiwanie.

Rytmika zarówno ujawnia stopień wrażliwości muzycznej dziecka, jak i kształci ją. Uczy

dziecko percypować jakościowo zróżnicowane dźwięki muzyki oraz skłania je do

ekspresyjnego przeżycia całej kompozycji muzycznej oraz jednostkowych (wybiórczych)

problemów muzycznych. Swobodny i naturalny ruch, będący obok muzyki podstawowym

motywem ćwiczeń, umożliwia realizację zajęć rytmicznych ze wszystkimi dziećmi, niezależnie

od ich poziomu intelektualnego, ruchowego i muzykalności.

Metoda rytmiki Jaques-Dalcroze'a powstała w pierwszej połowie naszego wieku jako wynik

twórczych poszukiwań pedagogicznych i muzycznych pedagoga i świetnego muzyka, stanowiła

jego reakcję na obserwowaną bierną i mało efektywną postawę uczniów wobec zadań

muzyczno-słuchowych i muzycznych zjawisk teoretycznych. Podstawowym założeniem metody

jest ścisły związek muzyki i ruchu. Muzyka jest bodźcem do ruchu i stanowi jego inspirację.

Natomiast ruch powinien być następstwem muzyki i wywołanego nią stanu emocjonalnego.

To właśnie odróżnia rytmikę dalcrozowską od innych „dyscyplin ruchowych”, w których

muzyka występuje tylko jako akompaniament albo ilustracja fabuły czy nastroju.

Zaburzenia w rozwoju intelektualnym wiążą się w mniejszym lub większym stopniu

z występowaniem zaburzeń w sferze zmysłowo-ruchowej. Głównymi objawami tych zaburzeń

są niedokładne i zwolnione odbieranie wrażeń wzrokowych, słuchowych i innych, zaburzenia

autoorientacji i orientacji przestrzennej, zaburzenia koordynacji wzrokowo-ruchowej,

zwolnione i niedokładne reakcje zaburzenia napędu do działania, ogólna niesprawność.

Znaczenia muzyki dla stymulacji rozwoju i usprawniania dziecka upośledzonego umysłowo nie

sposób przecenić. Oto co na temat znaczenia ruchu i muzyki powiedział znakomity

szwajcarski muzyk, kompozytor, dyrygent, pianista i pedagog E. Jaques-Dalcroze:

Wspaniała intuicja Dalcroze'a podpowiedziała mu, że dążność harmonizowania mózgu i ciała

ma przede wszystkim wartość rehabilitacyjną. Oto niektóre z bardziej istotnych argumentów:

1. Wzruszenie muzyczne nie jest wyłącznie wzruszeniem intelektualnym, oddziaływuje ono

na zmysły; wprawia w wibrację cały organizm;

2. Z trzech elementów muzyki: dźwięku, rytmu i dynamiki, dwa ostatnie mają swój

najdoskonalszy odpowiednik w ruchu ciała;

3. Z możliwości opanowania trudności fizycznych (niedoskonałość działania mięśni i zmysłów)

i psychicznych wyzwala się radość, która jest nowym bodźcem do rozwoju;

4. Muzyka przenika i łatwo pokonuje bariery intelektualne, emocjonalne, charakterologiczne,

a także motoryczne.

Utwór muzyczny jest syntezą wielu elementów; takich jak: rytm, metrum, tempo, melodia,

harmonia, dynamika, agogika, artykulacja, frazowanie, kolorystyka dźwiękowa, struktura

formalna (budowa utworu). Każdy z wymienionych elementów ma w utworze swoją funkcję,

także rytm, metrum i tempo wywierają najsilniejszy porządkujący wpływ na ruch dzieci.

Muzyka przez metrum, tempo i rytm wydaje dzieciom bezsłowne „polecenia”, których nie

trzeba rozumieć drogą pojęciową, bez ryzyka niezrozumienia słów, którymi musielibyśmy

tłumaczyć dziecku, co i jak ma zrobić, kiedy i w jaki sposób zareagować. Warto też zaznaczyć,

że potrzeba zgodności ruchu z muzyką jest tak duża, że nawet dzieci wykazujące skłonności do

ruchów mimowolnych, dzieci nadpobudliwe czynią ogromne wysiłki, niejednokrotnie

uwieńczone powodzeniem, w celu opanowania ruchów zbędnych tak, aby możliwie wiernie

odtworzyć rytm muzyki. Eliminują wówczas wszystkie ruchy, które nie prowadzą do

upragnionego celu. W ten sposób uczą się panować nad swoim ciałem.

Logorytmika, w formie cyklicznych zajęć terapeutycznych, wykorzystuje elementy rytmiki

dalcrozowskiej do celów rewalidacyjnych, specyficznych ze względu na rodzaj deficytu

i wynikające z niego zaburzenia rozwoju ogólnego i rozwoju mowy dziecka. Tego rodzaju

zajęcia muzyczno-ruchowe w programie wychowania słuchowego mają za zadanie przede

wszystkim uwrażliwienie dzieci na muzyczne elementy mowy. Są nimi, możliwe do

wyodrębnienia tak samo w mowie jak i w muzyce: rytm, melodia, tempo, dynamika i barwa

dźwięku. Dla mowy dźwiękowej wymienione tzw. prozodyczne elementy mowy mają istotny

wpływ na komunikatywność przekazu. Rodzaj intonacji, rytmika słów w zdaniu, akcenty

dynamiczne, tempo oddające stan emocjonalny rozmówcy - są w wypowiedzi nośnikami wielu

dodatkowych znaczeń, a niewłaściwie użyte komplikują, czy wręcz uniemożliwiają zrozumienie

przekazu. Z powyższych powodów jasno wynika, że ćwiczenia logorytmiczne mogą

z powodzeniem stanowić uzupełnienie terapii logopedycznej. Należy jednak spełnić

podstawowy warunek, a jest nim realizacja elementów obu opisanych metod jednocześnie.

Propozycję takiego programu zawarto w logorytmice.

W ćwiczeniach czysto logorytmicznych eksponowane są głównie problemy percepcyjne

i ekspresyjne. Umuzykalnienie ustępuje miejsca właściwościom korekcyjnym ćwiczeń, tak więc

głównym zadaniem logorytmiki jest usprawnieniem dzieci z zaburzeniami mowy,

wymagających jednocześnie terapii ruchowej, słuchowej i słuchowo-ruchowej. Ćwiczenia

logorytmiczne z dziećmi należy rozpoczynać możliwie najwcześniej. Pozwala to wykorzystać te

funkcje, które nie uległy jeszcze zahamowaniu. Sposób postępowania i dobór ćwiczeń wymaga

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: