Specyfika prowadzenia zajęć z osobami
z zaburzeniami psychicznymi.
Opóźnienie rozwoju ogranicza zakres poznania, hamuje procesy psychiczne i sprawność umysłową. Uczenie się ruchu, rozwijanie koordynacji wzrokowo ruchowej ułatwia opanowanie czynności samoobsługowych (ubieranie, spożywanie posiłków, korzystanie z urządzeń sanitarnych)
Charakterystyka osób upośledzonych umysłowo:
1. Jakościowe zaburzenia interakcji społecznych:
• znaczne zaburzenia złożonych niewerbalnych zachowań, takich jak kontakt wzrokowy ekspresja twarzy, postawa ciała i gestykulacja w celu uregulowania interakcji społecznych,
• brak związków rówieśniczych właściwych dla danego poziomu rozwoju,
• niewykształcona potrzeba poszukiwania okazji do dzielenia radości, zainteresowań lub osiągnięć z innymi ludźmi (np. brak pokazywania, przynoszenia, wskazywania obiektów zainteresowania),
• brak społecznej lub emocjonalnej wzajemności (wymiany).
2. Jakościowe zaburzenia w komunikacji.
• opóźniona lub niewykształcona mowa; brak prób kompensowania zaburzeń rozwoju językowego przez alternatywne sposoby komunikacji, takie jak gestykulacja czy mimika,
• u dzieci z prawidłowym rozwojem mowy, znaczne zaburzenia zdolności inicjowania lub podtrzymywania konwersacji,
• stereotypowe i powtarzane wyrazy (echolalia) lub idiosynkratyczny język,
• brak zróżnicowanej, spontanicznej zabawy symbolicznej lub wyobrażeniowej, właściwej dla danego poziomu rozwoju.
3. Ograniczone, powtarzane i stereotypowe wzorce zachowania, zainteresowań i działania:
• zaabsorbowanie jednym lub kilkoma stereotypowymi i ograniczonymi wzorcami zainteresowań, których zarówno intensywność, jak i przedmiot są nietypowe,
• sztywne przywiązywanie do specyficznych, niefunkcjonalnych zwyczajów lub rytuałów,
• stereotypowe i powtarzalne manieryzmy ruchowe, jak np. trzepotanie rękami lub palcami, kręcenie się w kółko, a także złożone ruchy całego ciała,
• uporczywe zajmowanie się przedmiotami z pominięciem ludzi.
Cele prowadzenia zajęć
§ poprawienie własnego wizerunku i świadomości własnego ciała,
§ polepszenie umiejętności komunikacyjnych,
§ polepszenie umiejętności celowego wykorzystania energii,
§ zredukowanie niepożądanych zachowań (stereotypowych, kompulsywnych, samookaleczających, agresywnych, destrukcyjnych, powtarzających się, impulsywnych),
§ zintensyfikowanie interakcji z rówieśnikami i innymi ludźmi,
§ zwiększanie niezależności i autonomii,
§ stymulowanie kreatywności i wyobraźni,
§ poprawienie emocjonalnej ekspresji i przystosowania,
§ polepszenie koncentracji,
§ polepszenie małej i dużej motoryki,
§ poprawienie percepcji słuchowej.
Zasady prowadzenia zajęć
§ dobierać materiał ćwiczebny, by można go było dostosować do poziomu dziecka i jego zainteresowań
§ opierać się na ćwiczeniach znanych
§ nauka na podstawie obserwacji, bez wchodzenia w szczegóły
§ nie przeciążać nadmiarem wrażeń
§ dziecko winno poznać swoje możliwości wszystkimi zmysłami
§ ćwiczenia prowadzić w małych grupach, umożliwia kształtowanie postaw społecznych (zamiana ról, współdziałanie z kolegą bądź z koleżanką)
§ za ćwiczenia w których główną rolę odgrywa zestrojenie aktywności ruchowej uczestników (dzieci upośledzone mają trudności w nawiązywaniu kontaktów wzrokowych, mimicznych i uczuciowych)
§ Ćwiczenia sprzyjające emocjonalnemu zaangażowaniu w zbiorową aktywność ruchową (wycieczki, spacery, szybkie formy ruchu sprawiające radość np. bieg, marsz z akompaniamentem perkusji)
§ Ćwiczenia umożliwiające powrót równowagi psychobiologicznej (pokonywanie przeszkód)
§ Współuczestnictwo w zajęciach rytmiczno-muzycznych
§ Ćwiczenia kształtujące pojęcia przestrzenne (przed, za, przy, pod)
§ Ćwiczenia siłowe: przeciąganie po ławeczce, przesuwanie sprzętów
§ Ćwiczenia równoważne (przechodzenie przez przeszkody)
ĆWICZENIA AKTYWIZUJĄCE
a) opis ćwiczeniaw pozycji leżąc tyłem podnosimy do góry prawe kolano i dotykamy je lewą ręką, następnie podnosimy lewe kolano i dotykamy prawą ręką, delikatnie skręcając całe ciało ( w miarę możliwości przekraczamy linię środka).b) oddziaływanie na umysł- wzrokowe, słuchowe, kinestetyczne przekraczanie linii środkowej koordynacji pracy rąk, zręczności- ćwiczenia lewego i prawego oka- usprawnianie narządu wzrokuc) poprawa umiejętności szkolnych- polepszenie koordynacji lewa i prawa strona ciała- poprawa oddychania- poprawa gibkości ciała- wzmocnienie zmysłów wzroku i słuchuW ciągu ostatniego stulecia ćwiczenia te używane były w przypadkach zaburzeń neurologicznych, w celu zwiększenia potencjalnych zdolności wydajnego uczenia się. Dr Dennison dowiódł, że ćwiczenia naprzemienne doskonale stymulują chłonność półkul mózgowych, łatwość opanowania materiału i jego późniejszego odtwarzania.
KOŁYSKA NA LEŻĄCOa) opis ćwiczeniaSiadamy na podłodze, dłonie opieramy za sobą na podłodze, odchylamy się do tyłu opierając na rękach . Masując biodra i tylną część ud- kołyszemy się tami z powrotem, aż ustąpi napięcie.b) oddziaływanie na umysł- zdolność utrzymywania równowagi- umiejętność uczenia się- praca narządu wzroku przy przekraczaniu linii środkowej z lewej na prawą stronę- koordynacja ręka okoc) zmiany w zachowaniu lub postawie- wzrost koncentracji- utrzymanie wyprostowanej postawy ciała- przyjmowanie prawidłowej pozycji na krześle- głębsze oddechy, większa siła głosu- wzrost energii (zmniejszenie zmęczenia umysłu)Dr Dennison dowiódł, że uczniowie niezdolni do koncentracji i opanowania materiału są w stanie tego dokonać właśnie po sesji ćwiczeń kołyski.
Metoda Ruchu Rozwijającego W. Sherborne –
jako metoda, w której proponuje się program ćwiczeń wspomagający rozwój dziecka. Program ten opiera się na ćwiczeniach prowadzących do poznania własnego ciała, pomagających zdobycie pewności siebie i poczucia bezpieczeństwa, ułatwiający nawiązanie kontaktu oraz działania twórcze. Metodę tą można stosować z muzyką, akompaniamentem lub wybijanym rytmem. Dzieci autystyczne chętnie poddają się działaniu gimnastyki oraz wpływowi terapeuty podczas zajęć. Łatwiej do nich dotrzeć i wywołać spontaniczne, płynne ruchy. Dzieci autystyczne potrzebują pomocy głównie przy ćwiczeniach, które ułatwiają uzyskanie pewności siebie. Należy nauczyć się koncentracji, uwagi, zdolności nawiązywania kontaktów oraz wzajemnego zaufania. W związku z potrzebą poznania własnego ciała oraz umiejętnością panowania nad nim, stosuje się następujące ćwiczenia: najpierw dzieci dotykają własnego ciała i nazywają poszczególne części, uczą się nazywać własne stopy, kolana. Kolejnym etapem jest już wykonywanie złożonych ruchów np. ślizganie się w kółko w pozycji siedzącej, zwijanie się w kłębek, czołganie się na brzuchu. Najwięcej radości sprawia robienie zabawnych min siedząc w kole. Druga grupa ćwiczeń pozwala na zdobycie pewności siebie oraz poczucie bezpieczeństwa. Zadania te umożliwiają poznanie własnego otoczenia i przełamania barier wewnętrznego autystycznego świata. Pacjenci uczą się zachowywać swobodnie oraz korzystać z przestrzeni. Dzieci stają się otwarte, przestają hamować swoje działania i stawiają czoła nowym, trudnym sytuacjom. Ćwiczenia te można stosować dla odprężenia po napięciach wewnętrznych. Dzieci powinny mieć świadomość, że w każdej chwili mogą się wycofać z danego ćwiczenia. Przykładem tego rodzaju zadań może być ćwiczenie: jedna osoba robi mostek, a druga pod nim przechodzi. Ćwiczenia ułatwiające nawiązanie kontaktu polegają na zdobywaniu i wymianie wspólnych doświadczeń ruchowych. Podczas zadań w parach jedna osoba jest "bierna", a druga "aktywna". Jedna jest pod opieką drugiej. Wymaga to poznania osób oraz ich potrzeb, umożliwia osiągnięcie współpracy.
W obrębie tej grupy ćwiczeń stosuje się trzy podgrupy: - ćwiczenia "z" np. osoby siedzą, jedna plecami z druga, jedna ciągnie drugą za kostki lub przeguby, kołysanie - jedna otula drugą swoim ciałem i łagodnie kołysze, - ćwiczenia "przeciwko" np. skała - jedna siedzi nieruchomo, a druga wytrąca z równowagi; paczka - dziecko zwija się w kłębek, a drugie próbuje je rozwinąć, - ćwiczenia "razem" (obydwaj partnerzy aktywni) np. partnerzy siedzą złączeni plecami i próbują wstać; siedzą naprzeciw siebie, trzymają się za ręce i odpychają się w przód, tył.
Można wykonywać te ćwiczenia z terapeutą, rodzicami, partnerem lub z większą grupą. Ostatnia o faza ćwiczeń, to ćwiczenia twórcze, najszerzej rozwijające wyobraźnię i w największym stopniu o wykorzystujące muzykę i rytm. Ćwiczenia twórcze uwalniają od wewnętrznych napięć i o niepokojów. Ruchy wykonywane podczas tańca wyrażają radość, zadowolenie, umożliwia osiągnięcie harmonii oraz uczucie przynależności do grupy.
Warunkiem uzyskiwania pomyślnych wyników nauczania i wychowania w kulturze fizycznej jest uwzględnienie potrzeb dziecka upośledzonego, których nie może samodzielnie zaspokoić:
Wychowanie fizyczne nie przysparza dzieciom zdolności umysłowych, ale ułatwia sprawniejsze posługiwanie się umiejętnościami w życiu codziennym i w pracy, wpływa na lepsze samopoczucie i ogólny stan zdrowia. Wychowanie fizyczne powoduje także rozwój intelektualny, podnosi poziom dojrzałości społecznej i rozwija kontrolę stanów emocjonalnych.
codd