I. Charakterystyka gimnastyki jako działu wf i materiału ćwiczebnego w gimn.
2. Kierunki gimn. (1952r.) :
a) g. podstawowa
b) sport gimn.
c) g. pomocniczo – specjalna
d) g. lecznicza
*wśród tych kierunków wydzielono szereg rodzajów gimnastyki:
Ø g. podstawowa dla dzieci i młodzieży (dla dzieci w wieku przedszkolnym 3-6 l, w wieku młodszym szkolnym 7-10 l, średnim szkolnym 11-13 l, starszym szk. 14-18 tu w dwu odmianach dla chł. i dz. )
Ø g. podstawowa dla dorosłych (dla kobiet i mężczyzn)
Ø g. dla osób w wieku starszym
a) g. podstawowa – zadania:
Ø dostarczenie ćw. w zależności od wieku, płci, przyg. fiz. szeregu bodźców wszechstronnego rozwoju fiz.
Ø kształt. u ćw szeregu nawyków ruchowych o podstawowym znaczeniu dla życia, pracy, zdrowia
Ø harmonijne rozwijanie org, tj. ukł ruchowego oraz czynn wegetatywnych i nerwowych
Ø wdrażanie praktycznego stosowania nabytych nawyków ruchowych w różnych warunkach i sytuacjach życiowych
b) sport gimnastyczny – zadania:
Ø rozwijanie i doskonalenie określonych umiejętności ruchowych do poziomu mistrzostwa sportowego i osiągnięcie możliwie najwyższej oceny na zawodach sport
Ø celem wysokiej specjalizacji jest:
-opanowanie tech. sportowej i systematyczne jej doskonalenie
-maks. rozwój funkcji org. i osiągnięcie możliwie najwyższego rozwoju zdol. psycho- motorycznych
-przyg. psychiczne i taktyczne do startu w zawodach określonym rodzaju sportu gimn
c) g. pomocniczo – specjalna, istnieją dwa rodzaje:
1. g. pomocnicza w sporcie – w ramach potrzeb poszczególnych dysc. sportowych
Ø ma na celu wszechstronny rozwój fiz. sportowców, przez doskonalenie zdol. motorycznych
Ø celem jest osiąganie najlepszych wyników w wybranej dyscyplinie
Ø środkami są ćw kształtujące zdol. motoryczne i wolicjonalne potrzebne w wybranych dyscyplinach sportowych
2. g. specjalna w zakładach pracy
Ø celem jest odnowa fiz. i psychiczna oraz regeneracja sił org. człowieka znużonego pracą zawodową
Ø polega na stosowaniu podczas przerw w pracy odpowiednio dobranych i prowadzonych zestawów ćw gimn
Ø wywierają pozytywny wpływ:
- zmniejszenie ilości nieszczęśliwych wypadków
- usprawnienie proc. produkcji i podniesienie wydajności pracy
- przeciwdziałanie zniekształceniom zawodowym postaw ciała
- zahamowanie rozwoju chorób zawodowych
d) g. lecznicza – zadania:
Ø leczenie ruchem przez stosowanie odpowiedniego systemu ćw ogólnych i specjalnych
Ø w zależności od celu stosuje się ćw: profilaktyczne – zapobiegawcze, korekcyjne – usuwające wady, rehabilitacyjne – przyspieszające powrót do zdrowia.
6. Kryteria podziału:
Ø podział somatyczny – anatomiczny (wpływ na sylwetkę – postawę ciała):
1. ćw ramion i pasa barkowego
2. ćw głowy i szyi oraz tułowia – brzucha i grzbietu
3. ćw nóg
* w tym podziale uwzgl. się odniesienie do poszczególnych płaszczyzn, (choć istnieje wiele ćw złożonych, wykonywanych w kilku płaszcz.(np.: skrętoskłony, krążenia tułowia))
1. ćw w płaszczyźnie strzałkowej – w przód, w tył (skłony, wymachy w przód i w tył)
2. ćw w płaszczyźnie czołowej – w bok, w lewo, w prawo (skłony, wymachy, wypady)
3. ćw w płaszczyźnie poziomej (poprzecznej) – skręty w lewo, w prawo
Ø podział fizjologiczny (rodzaj skurczów mm występujących w czasie pracy mm.), wyróżnić można następujące rodz. skurczów:
1. izometryczny – zmiana napięcia mm, bez zmiany jego długości
2. izotoniczny – zmiana długości mm, bez zmiany napięcia
3. auksotoniczny – równoczesna zmiana napięcia i długości mm ( najczęściej występujący w praktyce)
*wyróżnić można ćw
-statyczne (praca izometryczna)
-dynamiczne (praca auksotoniczna – koncentryczna i ekscentryczna)
Ø podział strukturalny, uwzgl. strukturę ruchów:
1. ćw cykliczne – charakteryzuje się powtarzalnością tych samych faz ruchu (bieg, chód, serie wymachów, podskoków, ćw powtarzanych wielokrotnie w pełniej zgodności co do drogi i czasu trwania
2. ćw acykliczne o pełnej dowolności występujących po sobie sekwencji ruchowych, ćw wolne, akrobatyczne, na przyrządach, skoki, rzuty – każde ćw stanowi zamknięte działanie ruchów, wykonywane jednorazowo
3. ćw mieszane stanowiące połączenie r. cyklicznych i acyklicznych, np. skoki gimn. i akrobatyczne z rozbiegu
4. ćw symetryczne i asymetryczne uwzględniające położenie tych samych części ciała wzgl. osi symetrii, jeżeli przyjmie się, że jest to oś podłużna to będą to również wymachy, krążenia, skurcze ramion w tym samym kierunku. Asymetrycznymi ćw będą wznosy, wyprosty, wymachy, krążenia w różnych kierunkach.
Ø podział wg działania sił zewn:
1. ćw czynne – wykonywane dzięki pracy mm ćwiczącego, pokonywanie siły ciężkości własnego ciała, oporu współćw, sprzętu: przyborów, przyrządów, siłę tarcia itp.
2. ćw bierne wykonywane na zasadzie wykorzystywania sił zewn. takich jak:
- siła ciężkości
- dodatkowe obciążenie przyborami
- akt. działanie współćw.
3. ćw czynno – bierne połaczenie w/w.
Ø podział psychomotoryczny – funkcjonalny, uwzgl. funkcje, jakie mają do spełnienia (czemu służą). Ćwiczenia kształtujące :
1. siłę statyczną i dynamiczną
2. szybkość
3. wytrzymałość
4. gibkość
5. zwinność i zręczność
6. równowagę
Ø podział stosowany:
1. ćw porządkowo – dyscyplinujące (musztra, kolumny ćwiczebne, zabawy porządkowo – dyscyplinujące )
2. ćw kształtujące (wolne ind; ze współćw.; z przyborami podręcznymi np. woreczki, gazety, krążki i standardowymi np. piłki, laski, skakanki, ciężarki, rolery; na przyrządach typu szwedzkiego: na drabinkach i ławeczkach gimn.)
3. ćw użytkowo – sportowe (utylitarne: chody, biegi, skoki, czołgania, wspinania, dźwigania, rzuty i chwyty, zwinnościowo – akrobatyczne , równoważne, w zwisach i podporach – na przyrządach, skoki gimn. )
4. ćw uzupełniające (rozluźniające i relaksacyjne, korektywne, zabawy i gry gimn.
* dodatkowo do pyt. 7 charakterystyka ćw.
8. Zasady opisywania i zapisywania ćw. /
Przy dokonywaniu opisu ćw wolnych lub na przyrządach należy uwzgl. następującą kolejność:
Ø PW – układ ciała lub też ustawienie ćw przed rozpoczęciem ćw ( z postawy, z klęku podpartego poprzek, pobok itp.)
Ø NAZWA RUCHU – np. wymyki, wspierania
Ø SPOSÓB WYKONANIA – siłą, zamachem, szybko, wolno
Ø KIRUNEK RUCHU – w lewo, w tył, w górę
Ø PK – np. do podporu tyłem
*podstawową zasadą jest unikanie powtarzania określeń lub opisów elem. oczywistych
*dla przejrzystości i jasności należy zapisywać w dwojaki sposób: słownie i za pomocą rysunków ( sylwetki kreskowe ) – konieczne jest w nim przedstawienie pośrednich faz ruchu.
9. Pozycje wyjściowe do ćw wolnych i na przyrządach.
Ø Główne PW : postawa, klęk, siad, leżenie, podpór, zwis oraz podpory i zwisy mieszane
Ø Grupy PW :
a) Pozycje wysokie: postawa zwarta, w rozkroku, wykroku, zakroku, jednonóż; zmieniając położenie nóg i rąk można tworzyć kolejne podgrupy np. postawa rozkroczne ramiona w bok, na biodra lub na kark
b) Pozycje półwysokie: przysiady i klęki wraz z ich odmianami np. przysiad podparty, unik podparty, klęk: obunóż, jednonóż, podparty, podparty jednonóż.
c) Pozycje niskie: siady i leżenia przodem, tyłem, bokiem, leżenie przewrotne, przerzutne, podpory leżąc tyłem, przodem, bokiem
d) Pozycje izolowane: ograniczają, izolują ruchy określonej części ciała (stawy), np. skłon w tył w siadzie na ławeczce zapobiega pogłębianiu lordozy lędźwiowej, którą pogłębia się wykonując skłon w tył w postawie (w siadzie blokuje się ruch w stawach biodrowych. Zalicza się tu: siady, klęki, klęki podparte, leżenia itp.
Ø PW na przyrządach to zwisy i podpory, które dzielą się na:
a) wolne (gdy ciało jest podparte lub zawieszone tylko na rękach lub na nogach)
b) mieszane (gdy występują dwa punkty podporu lub zawieszenia np. przysiad zwieszony – zwis na rękach i podpór na nogach).
Wyróżniamy tu podział ze wzgl. na rozłożenie ciężaru ciała:
- postawy zwieszone – ciężar ciała jest równomiernie rozłożony
- zwisy postawne – ciężar ciała bardziej zwieszony, kąt tułowia do podłoża mniejszy niż 45 st.
- zwisy leżąc – ciało ćw jest usytuowane równolegle do podłoża
Ø USTAWIENIE WZGLĘDNEM PRZYRZĄDU, uwzgl. się tu dwie linie:
- oś długą przyrządu oraz oś linii barkowej ćw – jeśli nie są one równoległe to mówi się o ustawieniu pobok (kółka, drążek) , jeśli linie te przecinają się mówi się o postawie poprzek
Ø RUCHY WYKONYWANE NA PRZYRZĄDACH:
Zamachy lub wywijania – wahadłowy ruch tułowia wokół miejsca uchwytu
Huśtanie – wahadłowy ruch ćw razem z przyrządem (np. na kółkach)
*Ćw na przyrządach różnicuje sposób wykonania, wyróżnia się: ćw zamachowe, siłowe i wytrzymałościowe.
*Największą grupę tworzą zamachowe, wśród których zasadniczą część tworzą wspierania – przemieszczenie ciała z niższego położenia do wyższego, najczęściej ze zwisu do podporu przy dążeniu głową w przód, która osiąga najpierw najwyższe położenie.
*inną strukturę ruchy przedstawiają wymyki – przemieszczenia ciała z położenia niższego do wyższego, ale przy dążeniu nogami w przód, gdzie najpierw nogi osiągają najwyższe położenie.
*dalsza grupa to kołowroty – ruch obrotowy dookoła osi przyrządu z podporu do podporu poprzez chwilowy zwis, np. kołowrót w tył w podporze przodem lub z chwilowego podporu poprzez zwis np. kołowrót olbrzymi.
*inna liczna grupa to woltyże lub przemachy – są to szybkie przenoszenia nóg lub ciała nad przyrządem, wyróżnia się:
- wymachy – ruch jedną lub dwiema nogami i powrót do PW bez przenoszenia nad przyrządem
-przemachy – dzielą się na
a) okroczne – w przód, w tył, jednonóż
b) odwrotne – tułów odwrócony tyłem do przyrządu
c) zawrotne – tułów lub nogi zwrócone są przodem do przyrządu
d) odboczne – wykonywane wyłącznie obunóż, boczne ułożenie ciała wzgl. przyrządu
*przemachy kuczne i rozkroczne
- koła (okrężne ruchy obu nóg nad przyrządem) i nożyce (nogi wykonują jednocześnie ruch przeciwbieżny)
*skoki przez przyrządy i zeskoki z przyrządem, biorąc pod uwagę usytuowanie tułowia w stosunku do przyrządu:
- przodem do przyrządu – zawrotne
- tyłem do przyrządu – odwrotne
- bokiem do przyrządu – oboczne
*skoki nazwane od pozycji ciała przyjętej w locie to przeskoki:
- kuczne - rozkroczne
- klęczne - chyłkiem
- lotne - przewrotne
- wychwytem - przerzutem
III. Metodyka gimnastyki
1. Metody nauczania gimnastycznych czynności ruchowych:
Ø Metoda nauczania czynności ruchowych w całości (syntetyczna ) :
- ujęcie całościowe, nie naruszające zasadniczego schematu ruchu, jego wewnętrznego układu i zasadniczego sensu, nie wykluczające jednocześnie ind. cech osoby wykonującej dany ruch
- znajduje zastosowanie w nauczaniu ruchów łatwych i prostych, które nie wymagają stosowanie ćw pomocniczych, np. stanowią ćw przygotowawcze do opanowania ruchów bardziej złożonych i trudniejszych
- w praktyce odnosi się do ćw wolnych i do ruchów naturalnych, których podstawowe elem. opanowane zostały w ciągu rozwoju osobniczego
Ø Metoda nauczania czynności ruchowych częściami ( analityczna ) :
- ćwicząc określoną formę ruchu należy zwracać uwagę na opanowanie części , a nie ułamków całości
- poszczególne zadania, stawiane przed ćw powinny być samodzielnymi i zamkniętymi w sobie zadaniami ruchowymi – są one bardziej proste do wykonania niż cała czynność
- mimo, że pozornie wydłuża proces nauczania pozwala szybciej osiągnąć stawiany cel
- należy najpierw zapoznać z ruchem w całości, następnie nauczać poszczególnych jego części, aby w końcowym efekcie osiągnąć pożądaną całość
Ø Metoda od całości przez szczegół do całości
- należy najpierw zapoznać ucznia z ruchem w całości, następnie nauczać i doskonalić zadania ruchowe, wchodzące w skład zadania głównego
- jest to swoista odmiana metody nauczania czynn. ruchowych częściami
- za pomocą tej metody można nauczać i doskonalić wykonywanie skoków gimn: np. w nauczaniu skoku rozkrocznego przez kozioł na wstępie wykonuje się z krótkiego rozbiegu skok rozkroczny przez niski kozioł lub przez współćw, następnie doskonali odbicie ze skoczni ( i równocześnie lądowanie ), wykonując skoki ponad przeszkodami (piłką lekarską, ławeczką, współćw, w następnym etapie ćw wykonuje skoki rozkroczne przez coraz wyższy kozioł, coraz dalej odbijając się, z coraz wyższym zamachem ( lotem )
Ø Metoda programowego uczenia się
- samodzielne uczenie się przez ucznia określonego zadania ruchowego ( ćw gimn. ) przy pomocy odpowiednich środków dydaktycznych: instrukcji, kart programowych, plansz, fotografii, kilogramów, filmów video czy komputera
Ø Metoda problemowo – zadaniowa
- problem jest rodzajem zadania, którego uczeń nie może rozwiązać za pomocą posiadanych wiadomości, umiejętności czy nawyków; problem jest określoną relacją między zadaniem a zasobem wiedzy
- na sali gimn. można uczniom stawiać różnego rodzaju zadania problemowe, odnoszące się do sprawności, jak i nauczania nowych ćw – uczeń sam powinien dojść do tego jakie dobrać ćw pomocnicze, jaką stosować pomoc w poszczególnych fazach opanowywania ćw i w jaki sposób ( jaką techniką ) można je najszybciej wykonać
- metoda aktywizuje i motywuje ich do uczenia się nowych ćw
- uczy jak sobie radzić...
Donia12-awf