Natumiast gen. Jaruzelski podjšł decvzję o przvstšpieniu do bezpore- dnich przvgutu vań "Okršgłegu Stołu". Zadanie to zlecił gen. Kiszczakowi, ktiiry naw-išzał kuntakt z Vv'ałęsš. Bezporednie rozmowy uzależnionu od przerwania akcji strajkowej. 31 sierpnia Kiszczak spotkał się z Wałęsš w willi MSW \X 'arsza vi prz - ul. Zaw rat w ubecnoci biskupa Jerzego Dšbrows- kiego i Stanisław a Cioska. Dokunano w spólnej oceny svtuacji, uznano celowoć zorganizowania "Okršgłego Stołu" i ustaluno ogiilnv cel działania. Droga do legalizacji "Solidarnoci" została otw-arta. Bezporednio po spotkaniu Wałęsa wezwał załogi strajkujšcych zakładów do przerwania akcji strajkowej. 5.UPADEK MESSNERA I POWOŁANIE RZ DU M. F. RAKOWSKIEGO Jesieniš 1988 r. sytuacja w Polsc< była bardzo napięta. Stopa życiowa mieszkańcó v w stosunku do poprz dniego roku uległa obniżeniu. Rosła inflacja. Szaco vano jš w cišgu roku na 80"". Brak było podstawowych to ůarów. Spadał autoryt t vtůładz odpowiadajšcych za ten stan rzeczy. VII Plenum KC PZPR w czerwcu 1988 r. przyjęło wysunięte przi:z gen. jaruzels- kiego hasło głoszšce, że partia jest ta sama co poprzednio, ale nie taka sama. Społeczeństwo nie dostrzegało jednak istotnej różnicy. Decyzjš VII plenum odwołano gen. Barvłg, S. Cioska, T. Mokrzyszczaka, T. Porębskiego i M. Woniaka ze składu sekretariatu i BP KC PZPR.1\ liejsce Woniaka zajšł prof. dr W. Baka, który przejšł w KC sprawy ekonomiczne, miejsce Baryły red. "Życia ( ospodarczego" Jan Główczyk. Do sekretariatu KC powołano ponad- to M. Orzechowskiego i 1\ I.F. Rakowskiego. \X' lad za tym, w dniu 17 VI 1988 r., sejm udwołał J. Biedrzyckš i Rakowskiego ze stanowisk wicemarszałków. Stanowiska te objęli Elżbieta Gacek i T. Porębski. Wniosek o odwołanie T. Hupałowskiego zc stanowiska prezesa NIIZ nie uzyskał kwalifikowanej większoci głosów. W zwišzku z tym nie można było powołać na to stanowisko W. Mokrzyszczaka, jak to planował KC PZPR. Odwołano też M. Orzechowskiego ze stanowiska ministra spraw zagranicznych. Na stanowisko to awansował dotychczasowy wiceminister w tym resorcie, Tadeusz Olechowski. W czasie sierpniowych strajków przeprow adzono obrady VIII Plenum KC PZPR. Poprzedzono je naradš konsultacyjnš w sprawie Okršgłego Stołu. Odbyła się ona 26 VIII 1988 r. Plenum obradowało w dniach 27 - 28 sierpnia. Sytuację społeczno-gospodarczš kraju przedsta ůił W. Baka. Uznał, że lata 1984 -1986 zostały praktycznie stracone dla reformy, ponieważ bojkotowała 614 jš częć biurokracji partyjnej i państwowej. Pod naciskiem KC w grudniu 1986 r. przystšpiono do II etapu reformy. W swoim wystšpieniu prof. Baka stwierdził m.in., że "Deklaracje rzšdu o postępach II etapu rozmijajš się z odczuciami społecznymi." BP uznało, że "podstawowe cele operacji nie zostały osišgnięte", że przeciwnie, "nastšpiło znaczne wzmożenie inflacji, pogorszenie sytuacji rynkowej oraz nieuzasadnione zwiększenie różnic w po- ziomie dochodów". KC zalecało okresowe zamrożenie cen i płac i szereg innych kroków doranych. Problem rozszerzenia dialogu i porozumienia referował J. Czyrek. Mówił o linii dialogu i porozumienia. Oskarżał strajkujšce załogi, że podjęły strajki w chwili, "gdy w rozwoju polityki porozumienia zrodziła się idea prorefor- matorskiej koalicji", kiedy "zarysowały się perspektywy poważnego dialogu". Dowodził, że strajki te obiektywnie godzš "w mozolnie osišgnięte dzieło dialogu", że w strajkowej goršczce "rodzš się przesłanki innej koalicji - antyreformatorskiej sił anarchistyczno-destrukcyjnych i biurokratycz- no-konserwatywnych". "Porozumienie wokół programu reform - mówił Czyrek - chcemy kształtować na najszerszych podstawach. Obejmować nim całe grupy społeczno-zawodowe, szczególnie klasę robotniczš, rolników, podstawowe warstwy inteligencji (...). Wielkš wagę przywišzujemy do poglšdów rodowisk opiniotwórczych, zarówno zwišzanych z partiš i jej sojusznikami, jak też ze rodowiskami innych orientacji." W referacie eksponowano współdziałanie z innymi partiami, ruchami społeczno-politycznymi i Kociołem, pluralizm zwišzkowy i koalicję sił reformatorskich. Polityki rzšdu bronili premier Z. Messner i wicepremier Z. Sadowski. Krytyczne uwagi Baki rozwinšł A. Miodowicz. Wzywał on do zmiany rzšdu. W dniu 19 IX 1988 r. sejm odwołał rzšd Messnera, powierzajšc mu pełnienie obowišzków do czasu powołania nowego gabinetu. Nowego premie- ra powołano 27 wrzenia. Został nim M. F. Rakowski. Skład rzšdu powołano dopiero 15 X 1988 r. Rzšd Messnera urzędował więc jeszcze prawie miesišc po jego odwołaniu. Ocena rzšdu była krytyczna. "Zdaniem krytyków polityki Jaruzelskiego - pisze Rakowski - powierzenie funkcji premiera Messnerowi było błędem, ponieważ jego rzšd nie wykorzystał sprzyjajšcej mu wówczas sytuacji. W zwišzku z tym nie jeden raz można było usłyszeć poglšd o straconych trzech latach. Podzielam ten poglšd. Zakładajšc, że w ostatecz- nym rozrachunku decyduje gospodarka, nie można wykluczyć, że gdyby np. w 1985 r. premierem został Baka, to inaczej potoczyłby się rozwój kraju w następnych trzech latach. Należy dodać, że warunki ekonorniczne, a częciowo polityczne dla reformowania systemu były w 1985 r. znacznie korzystniejsze, aniżeli w 1982 r." Premier Rakowski formułował swój rzšd w okresie, gdy opozycja prowa- dziła już rozmowy w sprawie ewentualnego udziału w "Okršgłym Stole". 615 Przywódcy jej obalenie Messnera i powołanie Rakowskiego odczytali jako manewr polityczny zmierzajšcy do ponownego odsunięcia ich od władzy. Umacniało ich w tym przewiadczeniu wystšpienie Czyrka na VIII Plenum KC, kiedy mówił on o kształtujšcym się bloku antyreformatorskim sił anarchistyczno-destrukcyjnych i biurokratyczno-konserwatywnych, negujš- cym socjalistycznš odnowę i zbijajšcym kapitał na trudnociach i niepowodze- niach. Termin rozpoczęcia obrad "Okršgłego Stołu" odwlekano. "Powstały jednak wštpliwoci - piszš J. Holzer i K. Leski - czy zastšpienie Messnera przez Rakowskiego i próba zwerbowania do nowego rzšdu ludzi z opozycji miały przybliżyć czy zastšpić "okršgły stół". Toteż, kiedy premier zwracał się do ludzi zwišzanych z opozycjš o udział w rzšdzie, jego propozycje odrzucano. Prof. dr W. Trzeciakowski nie przyjšł proponowanej mu funkcji wice- premiera, J. Auleytner odmówił przyjęcia teki ministra pracy i spraw socjal- nych, A. Paszyński - stanowiska podsekretarza stanu w ministerstwie budow- nictwa i gospodarki przestrzennej, a A. Micewski - sekretarza stanu do specjalnych poruczeń. Koła opozycyjne i kocielne zbojkotowały rzšd. W tej sytuacji w skład rzšdu, obok premiera, weszło 3 wicepremierów i 18 ministrów. Kilka miejsc pozostało nie obsadzonych. Zniesiono Komisję Planowania. W jej miejsce utworzono Centralny Urzšd Planowania (CUP). Stanowiska wicepremierów objęli Janusz Patorski (PZPR), Kazimierz Olesiak (ZSL), który objšł też ministrstwo rolnictwa i gospodarki żywnociowej i Ireneusz Sekuła (PZPR), który powołany został jednoczenie na przewod- niczšcego Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów (KERM). Powołano też Komitet Społeczno-Polityczny, któremu przewodniczył Aleksander Kwaniewski (PZPR). Sporód dawnych ministrów w rzšdzie pozostali generałowie M. Janisze- wski (szef Urzędu Rady Ministrów), Cz. Kiszczak (sprawy wewnętrzne) i F. Siwicki (obrona) oraz B. Ferensztajn (budownictwo), J. Kamiński (transport), J. Kozioł (ochrona rodowiska), A. Itrawczuk (kultura), W. Loranc (wy- znania) i T. Olechowski (sprawy zagraniczne). Nowymi ministrami zostali Łukasz Balcer ( sprawiedliwoć), Jacek Fisiak (edukacja), Zbigniew Grabow- ski (postęp naukowo- techniczny), Dominik Jastrzębski (współpraca gos- podarcza z zagranicš), Marcin Nurowski (rynek wewnętrzny), Izabela Płaneta-Małecka (zdrowie), Mieczysław Wilezek (przemysł) i Andrzej Wróblewski (finanse). Przewodniczšcym CUP został Franciszek Gaik. Rzecz- nikiem prasowym rzšdu pozostał znienawidzony przez opozycję Urban. Expose premiera wysłuchano 13 X 1988 r. Miało ono optymistyczny wydwięk. Zapowiadał on kontynuowanie reform, przyspieszenie rozwoju ekonomicznego, ostateczne odejcie od stalinizmu. Jednoczenie zapowiadał nieustępliwoć w walce z siłami ekstremalnymi. "Nie zawahamy się - mówił nowy premier - silnš rękš zapewnić spokój państwa i obywatelom, porzšdek dla reform, bezpieczeństwo socjalistycznej orientacji Polski. Wiem, że mogę 616 liczyć w tej sprawie na aktywnoć służb powołanych do zabezpieczenia ładu i porzšdku prawnego oraz niezawodne poparcie Ludowego Wojska Polskiego (...). Z tej wysokiej Trybuny - mówił premier - uważam za celowe, jako szef rzšdu socjalistycznego państwa polskiego, przestrzec przed zgubnymi następstwami działań nieodpowiedzialnych, stwarzaniem faktów dokonanych, destabilizowaniem życia kraju." Inauguracyjne posiedzenie rzšdu z udziałem I sekretarza KC PZPR gen. Jaruzelskiego, prezesa NK ZSL R. Malinowskiego i przewodniczšcego CK SD T.W. Młyńczaka, odbyło się 17 X 1988 r. Dużš popularnoć zyskali wicepremier Sekuła oraz ministrowie Fisiak i Wilczek. Rakowski od poczštku napotykał na poważne trudnoci i opory. Częć aparatu partyjnego, państwowego, korpusu oficerskiego uznawała go od dawna za rewizjonistę, reformistę i kapitulanta; odmawiała mu swego poparcia. Do tego czasu nie miał on uznania w ZSRR. Dużš popularnociš cieszył się natomiast w RFN. Rakowski popełniał też błędy i gafy uniemożliwiajšce mu dojcie do porozumienia z opozycjš, która potraktowała go wrogo. Pamiętano mu spotkanie w Stoczni im. Lenina w Gdańsku w sierpniu 1983 r. Na konferencji prasowej 28 X 1988 r. Rakowski wypowiedział się za kontynuowa- niem przygotowań do "Okršgłego Stołu". Jednoczenie jednak...
jagaw7