coraz bardziej chronili się pod barwy narodowe. Liberałów oskarżano o po- wišzania międzynarodowe, skłonnoci anarodowe, internacjonalizm. W stycz- niu 1960 r. z Biura Politycznego i Sekretariatu KC PZPR odwołano Jerzego Morawskiego. Stanowisko sekretarzy KC objęli E. Ochab i Ryszard Strzelecki. W styczniu 1961 r. z sekretariatu KC ustšpił Jerzy Albrecht. Objšł on stosunkowo mało znaczšce stanowisko ministra finansów. Wzmacniało to pozycje nurtu narodowego. Podjęto krytykę linii politycznej "Polityki", która w 1960 r. rozpoczęła druk felietonów J. Andrzejewskiego. W 1961 r. Rakowskiego zawieszono w prawach redaktora naczelnego i przez miesišc czasu nie przychodził on do redakcji. Sprawa się wyjaniła na skutek listu - memoriału napisanego przez Rakowskiego bezporednio do Gomułki. Jednak w następnym roku, pod wpływem krytyki W. Kruczka, redakcja ponownie znalazła się w opałach. Problem został rozwišzany w bezporedniej rozmowie z Gomułkš w grudniu 1961 r. Redakcja odcięła się od puławian i tendencji rewizjonistycznych. 16 IV 1961 r. przeprowadzono kolejne wybory do sejmu. Brało w nich udział 95 ;, uprawnionych do głosowania. Kandydaci FJN uzyskali 98,3"" głosów. Na 460 miejsc w sejmie PZPR przejęła 216, tj. 55,7 ? " ZSL -111, tj. 25,4'? " SD - 39, tj. 8,5 ", tzw. bezpartyjni 48, tj. 10,4 ,. Wród bezpartyj- nych znajdowało się 5 przedstawicieli "Znaku" i 3 PAX-u. Były to ostatnie wybory przeprowadzone przez R. Zambrowskiego. Sejm w dniu 15 V 1961 r. powołał Cz. Wycecha (ZSL) na marszałka oraz Z. Kliszkę (PZPR) i J. K. Wende (SD) na wicemarszałków sejmu. Przewodniczšcym Rady Państwa został A. Zawadzki (PZPR), wiceprzewodniczšcymi za S. Kul- czyński (SD), O. Lange (PZPR), E. Ochab (PZPR), B. Podedworny (ZSL). Sekretarzem Rady Państwa został Julian Horodecki (ZSL). W skład tego ciała weszli ponadto: K. Banach (ZSL), L. Chajn (SD), Jan Dšb-Kocioł (ZSL), W. Gomułka (PZPR), L. Kruczkowski (PZPR), I. Loga-Sowiński (PZPR), A. Musiałowa (Liga Kobiet, PZPR), Roman Nowak (PZPR), J. Ozga-Michalski (ZSL), R. Strzelecki (PZPR), J. Zawieyski ("Znak"). Na 17 członków Rady Państwa do PZPR należało 9, ZSL - 5, SD - 2 i "Znak" -1. W wyborach tych PZPR uzyskała absolutnš większoć w sejmie i w Radzie Państwa. Pozycja PZPR w organach władzy umocniła się. Sojusznicy nie byli jej potrzebni. W dniu 18 maja powołano rzšd. Premierem ponownie został Cyrankiewicz. W skład rzšdu weszło 33 ministrów, w tym 28 członków PZPR, 3 ZSL, 2 SD i 1 bezpartyjny. Stanowiska wicepremierów objęli: Stefan Ignar (ZSL), Piotr Jaroszewicz (PZPR), Zenon Nowak (PZPR), Eugeniusz Szyr (PZPR), Julian Tokarski (PZPR). Przewodniczšcym Komisji Planowania pozostał Stefan Jędrychowski (PZPR). 24 maja A. Burdę na stanowisko generalnego prokura- tora zamienił Kazimierz Kosztirko. W padzierniku 1961 r. delegacja polska z Gomułkš na czele brała udział w obradach XXII Zjazdu KPZR w Moskwie. W Polsce nadal dokonywała 360 a się wymiana kadr. Stopniowo w stan spoczynku odchodzili działacze wy- wodzšcy się z okresu międzywojennego. Dotyczyło to tak byłych komunistów, jak i byłych socjalistów. Coraz większego znaczenia i wpływów nabierali ludzie wywodzšcy się z ruchu oporu (partyzanci) a nawet ci, którzy dowiadczenie zdobyli już po wojnie w szeregach ZMP. W poszczególnych komitetach powiatowych, miejskich i wojewódzkich do głosu dochodzili ludzie młodzi, wychowani w ruchu młodzieżowym. Byli oni na ogół słabo zorientowani w niuansach dyskusji ideologicznych; nie byli też emocjonalnie zwišzani z komunizmem. Awans swój zawdzięczali nie znajomoci teorii marksistowskiej, lecz sprawnoci organizacyjnej i dyspozycyjnoci wobec instancji wyższych. Przytłaczajšcš większoć stanowiły osoby pochodzenia polskiego (chłopsko-robotniczego) bez powišzań na forum międzynarodo- wym i bez cišgot internacjonalistycznych. Posšdzano ich często o skłonnoci nacjonalistyczne, ale w tym czasie zarzut ten wysuwano przeciwko każdemu, kto nie uznawał priorytetu KPZR i ZSRR. 26 VI 1957 r. powołano do życia Towarzystwo Rozwoju Ziem Zachodnich (TRZZ). Nawišzywało ono do tradycji Polskiego Zwišzku Zachodniego i otwierało szerokie możliwoci działania osobom nie zwišzanym z PZPR ani z jej sojusznikami politycznymi. Była to działalnoć apolityczna w sensie ideologicznym, ale narodowa z wydwiękiem antyniemieckim. Do 1956 r. rzšd polski głosił, że w Polsce nie ma narodowoci obcych tzw. mniejszoci narodowych. W 1956 r. uznano jednak, że mniejszoci takie sš. W sierpniu 1958 r. Sejmowa Komisja Spraw Wewnętrznych podała do wiadomoci, że w Polsce mieszka około 200 tys. Ukraińców, 120 tys. Białorusinów, 65 tys. Niemców i 50 tys. Żydów. Poszczególne grupy narodowe tworzyły własne towarzystwa kulturalno wiatowe, szkoły, domy kultury, prasę. Przywódcy TRZZ zmierzali do umocnienia żywiołu polskiego na terenie Ziem Odzyskanych. Ponieważ rzšd RFN (nie uznajšc granicy na Odrze i Nysie) głosił, że na ziemiach tych nadal mieszka dużo ludnoci niemieckiej, działacze TRZZ podejmowali też problem mniejszoci. Mieli tu pełne poparcie Gomułki i rzšdu z Cyrankiewiczem na czele. Szczególnš rolę zaczynał pełnić Zwišzek Bojowników o Wolnoć i Demo- krację. Organizacja ta powstała w 1949 r. na skutek zjednoczenia 11 różnych organizacji kombatanckich. Od grudnia 1957 r. przewodniczšcym Rady Naczelnej ZBOWiD był premier Cyrankiewicz, natomiast przewodniczšcym Zarzšdu Głównego gen. Janusz Zarzycki. Poczštkowo nie mogli do niej należeć b. żołnierze AK i PSZ. Od 1956 r. organizacja zmieniła charakter. Skupiała kombatantów tak byłej lewicy, jak i organizacji prolondyńskich. Dla wielu z nich była to jedyna możliwoć legalnego działania. Mimo internac- jonalistycznych haseł organizacja staczała się coraz bardziej na pozycje narodowe. Popychali jš w tym kierunku b. żołnierze AL z gen. Mieczysławem Moczarem (1913 - 1986) na czele. Moczar należał do grona bliskich 361 współpracowników Gomułki. W 1948 r. został odwołany ze stanowiska wiceministra MBP i skierowany na urzšd wojewody do Olsztyna. W 1957 r. powrócił do stolicy i objšł stanowisko wiceministra spraw wewnętrznych. Szefem resortu do 1964 r. formalnie był Władysław Wicha. Faktycznie rżšdzili nim wiceministrowie Alster i Moczar. Pierwszy z nich powišzany był z puławianami, a drugi z natolińczykami. Dawne pvdziały traciły stopniowo sens. Rysowały się nowe - na tle rewizjonizmu i dogmatyzmu. Coraz bardziej widoczny był rozdwięk między tzw. "internacjonalistami" i narodowcami. W 1959 r. kierownikiem Wydziału Administracyjnego KC PZPR został gen. K. Witaszewski. Wspierał on poczynania Moczara. Z nurtem tym zwišzani byli wicepremier Z. Nowak, wiceminister obrony narodowej gen. Grzegorz Korczyński, członek BP Ryszard Strzelecki i inni. W czasie obrad XXII Zjazdu KPZR w padzierniku 1961 r. Chruszczow opowiedział Gomułce jak doszło do mierci Stalina oraz w jaki sposób w 1953 r. aresztowano a następnie stracono Berię. Gomułka podzielił się tymi rewelacjami ze swoim zaufanym współpracownikiem - kierownikiem Biura Prasy KC Starewiczem, który z kolei przekazał je poufnie red. S. Brodzkiemu z tygodnika "wiat". Ten za szczegóły dotyczšce ostatnich dni Stalina i Berii podał dr Henrykowi Hollandowi, który następnie poinformował o tym korespondenta paryskiego Jean'a Wetza z "Le Monde". W ten sposób rewelacje te przedostały się na Zachód. Rosjanie już w 1956 r. oskarżali Polaków o przekazanie prasie zachodniej tekstu poufnego referatu Chruszczowa o Stalinie. Teraz poufne informacje wyszły bezporednio z gabinetu Gomułki, więc był on wciekły. Na jego polecenie wdrożono ledztwo i 19 XII 1956 r. aresztowano Hollanda, który był ustosunkowanym człowiekiem pochodzenia żydowskiego. W czasie wojny przebywał w ZSRR, służył w 1 DP im. T. Kociuszki. Wojnę zakończył w stopniu kapitana. Po wojnie ukończył studium historii UW i studium doktoranckie IKKN przy KC PZPR. Był dziennikarzem "Trybuny Ludu" (1954 - 1957), a w tym okresie pracował w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN. Był on jednym z aktywnych działaczy frakcji puławian, a póniej " liberałów". Sprawa nabrała rozgłosu. 21 XII 1961 r. przewieziono go do jego mieszkania przy A1. Jerozolimskich celem przeprowadzenia rewizji. W obecnoci funkcjonariuszy MBP "wypadł" on z okna na 4 piętrze i poniósł mierć na miejscu. Nie zdołano ustalić czy wyskoczył sam czy też został wyrzucony przez okno. W dniu 30 XII 1961 r. odbył się jego pogrzeb. Mimo że termin ten nie został ogłoszony w pogrzebie wzięło udział kilkaset osób, w tym 6 członków KC PZPR, wielu profesorów, publicystów. Byli wród nich m. in. Zygmunt Baumann, Włodzimierz Brus , Leon Finkelstein, gen. Juliusz Hibner, Romana Granas, Helena Jaworska, Leszek Kołakowski, Oskar Lange, Jerzy Morawski, Jerzy Szaniawski, Janusz ...
jagaw7