8
STYL ŻYCIA ORAZ ZACHOWANIA ZDROWOTNE I ICH ZWIĄZEK ZE ZDROWIEM
Styl życia i zachowania zdrowotne
Styl życia i zachowania zdrowotne determinują w największym stopniu stan zdrowia ludności
Styl życia – to zespół postaw, zachowań i ogólna filozofia życia jednostki lub grupy
Zachowania zdrowotne – można określić jako postępowanie, działania (lub ich zaniechanie), które bezpośrednio lub pośrednio wpływają na zdrowie i samopoczucie człowieka
Zachowania w sferze zdrowia stanowią podstawowy element stylu życia. Są częścią czynników wpływających na zdrowie, nad którymi każdy człowiek ma największą kontrolę
Zachowania zdrowotne dzielimy je na:
1. Prozdrowotne – wykazujące pozytywny wpływ na zdrowie, mające na celu podtrzymanie, umacnianie , przywracanie zdrowia i sprawności
2. Antyzdrowotne – mające negatywny wpływ na zdrowie, powodujące jego zagrożenie, chorobę lub utratę jego sprawności, niekorzystnie wpływające na zdrowie, utrudniające profilaktykę, opóźniające proces leczenia i rehabilitacji
Związkami zachowań zdrowotnych ze zdrowiem zajmuje się epidemiologia behawioralna
Zmiany zachodzące obecnie w Polsce rokują nadzieję na upowszechnienie się prozdrowotnego stylu życia. Dbałość o zdrowie staje się niezbędnym warunkiem sukcesu życiowego
Dobre zdrowie jest potrzebne, aby poprawić swoją pozycję społeczną, zarabiać pieniądze, zrobić karierę. O zdrowie „opłaca się” dbać
Zauważa to coraz więcej ludzi, zwłaszcza młodych i wykształconych przedstawicieli nowo tworzącej się klasy średniej w Polsce
- Zachowania sprzyjające zdrowiu (prozdrowotne) to np. aktywność fizyczna, racjonalne odżywianie, walka ze stresem
- Zachowania zagrażające zdrowiu (antyzdrowotne) to np. nadużywanie alkoholu, palenie papierosów, ryzykowne zachowania seksualne, używanie narkotyków
Sposób odżywiania
Prawidłowe odżywianie jest jednym z podstawowych czynników behawioralnych warunkujących zdrowie
Racjonalne odżywianie powinno opierać się na codziennym dostarczenie organizmowi wymaganej ilości kalorii
Ważne jest, by źródłem kalorii były białka, węglowodany i tłuszcze w odpowiednim stosunku. Zalecane proporcje to 44% węglowodanów, 14% białka i 42% tłuszczu.
W okresie wzrost ilość białka powinno się zwiększyć kosztem węglowodorów
Jeśli poważnie myśli się o długim i zdrowym życiu należy przede wszystkim mniej jeść. Niskokaloryczna dieta usprawnia procesy regeneracji tkanek i podnosi odporność organizmu na różne choroby
Zasady racjonalnego odżywiania
- Spożywanie co najmniej 4 posiłków umiarkowanej wielkości (najlepiej 5-6) w tym konieczne śniadanie;
- Jedzenie różnorodnych potraw, spożywanie pokarmów świeżych, naturalnych i unikanie dużych ilości produktów przetworzonych, słodyczy, chipsów i słodzonych napojów
- Spożywanie co najmniej dwa razy dziennie mleka, bądź jego przetworów
- Wzbogacanie diety o produkty zbożowe, warzywa, owoce
- Wybieranie niskotłuszczowych produktów, chudego mięsa oraz posiłków przygotowywanych z małą ilością, bądź bez tłuszczu
- Ograniczanie soli, alkoholu i kofeiny
- Picie dużej ilości wody mineralnej (niegazowanej) oraz naturalnych soków warzywnych lub owocowych (około 2 litry dziennie)
- Unikanie smażenia potraw, spożywaj tylko gotowane lub duszone
- Spożywanie posiłków bez pośpiechu
Najczęściej występujące w Polsce błędy w sposobie żywienia
- Zbyt wysoka ilość energii pobieranej z pożywieniem w stosunku do zapotrzebowania kalorycznego organizmu
- Zbyt wysoka ilość zawartej w pożywieniu energii pochodzi ze spożycia tłuszczów
- Nadmiar tłuszczów zwierzęcych o wysokiej zawartości kwasów tłuszczowych, nasyconych (czemu towarzyszy zazwyczaj wysoka zawartość cholesterolu w pożywieniu)
- Nadmiar łatwo-przyswajalnych cukrów prostych i dwucukrów (głównie sacharozy)
- Zbyt niskie spożycie warzyw i owoców
- Niskie spożycie mleka i jego przetworów
- Nadmierne spożycie chlorku sodu
- Nadmierne spożycie alkoholu
W. w. błędy żywieniowe Polaków sprzyjają rozwojowi takich chorób jak: miażdżycy tętnic (na jej podłożu choroby niedokrwiennej serca, nadciśnienia tętniczego, udarów mózgu), otyłości, cukrzycy, próchnicy zębów, niektórych nowotworów (raka sutka, prostaty, okrężnicy, trzonu macicy i jajnika, raka żołądka, raka jelita grubego, pierwotnego raka wątroby), osteoporozy, przewlekłych zaparć
Aktywność fizyczna
Aktywność fizyczna jest kolejnym zachowaniem wymienianym najczęściej jako warunkujące zdrowie.
Systematyczna aktywność fizyczna dostosowana do indywidualnych potrzeb, nie tylko wpływa stymulująco na wzrastanie i dojrzewanie oraz na utrzymanie zdrowia i kondycji fizycznej w latach dojrzałości, ale jest naturalnym środkiem spowalniania procesów starzenia się i łagodzenia dolegliwości nasilających się w starszym wieku
Polskie społeczeństwo cechuje niska aktywność fizyczna
Szacuje się, że zaledwie około 30 % dzieci i młodzieży oraz 10 % dorosłych uprawia różne formy ruchu, w których rodzaj i intensywność obciążeń wysiłkowych zaspokaja podstawowe potrzeby fizjologiczne organizmu
W czasie wolnym przeciętnego Polaka dominują zajęcia związane z brakiem aktywności fizycznej (40% młodzieży w wieku 11-15 lat poświęca co najmniej 4 godz. dziennie na oglądanie telewizji)
Niska aktywność fizyczna lub siedzący tryb życia zwiększają ryzyko zachorowania na chorobę wieńcowa, udar mózgu, nadciśnienie tętnicze, cukrzycę, osteoporozę, otyłość
Ludzie prowadzący siedzący tryb życia są dwukrotnie bardziej narażeni na choroby układu krążenia niż ludzie aktywni
Dorośli powinni wykonywać codziennie zarówno umiarkowane, jak i bardziej energiczne ćwiczenia przez przynajmniej 30 minut
Dzieci i młodzież powinni zostawać aktywnymi fizycznie przynajmniej 60 minut każdego dnia. Wskazane jest by ćwiczenia te wykonywać: np. kilka razy po 10 lub 15 minut
Warto wybrać taki rodzaj aktywności, który sprawia przyjemność np. spacerowanie, jazda na rowerze, prace w ogrodzie, taniec
Zachowania zagrażające zdrowiu
Palenie tytoniu - uznaje się obecnie za najbardziej szkodliwe dla zdrowia zachowanie jednostkowe
Jest wymieniane na pierwszym miejscu spośród czynników ryzyka chorób układu krążenia. Palenie tytoniu jest również wymieniane wśród czynników zwiększających ryzyko zachorowania na choroby nowotworowe
Od 30 lat Polska znajduje się w czołówce krajów o najwyższej konsumpcji tytoniu na świecie. W Polsce pali ok. 9 milionów dorosłych Polaków, w tym ok. 40% mężczyzn i 20% kobiet. Ok. 50% palaczy posiada symptomy uzależnienia od tytoniu
Związane z paleniem objawy chorobowe i zgony występują zwykle po długim okresie bezobjawowym
Każdego roku 100 tys. zgonów w Polsce ma bezpośredni związek z paleniem tytoniu. 40% nałogowych palaczy umrze przed 65 rokiem życia, a spośród niepalących tylko 15%
Problemem jest dość wysoki odsetek palących kobiet ciężarnych (20%) oraz palących pracowników ochrony zdrowia, którzy powinni stanowić wzór zachowań zdrowotnych dla innych
Dym tytoniowy zawiera około 4000 związków chemicznych, z których
40 ma udowodnione działanie rakotwórcze dla ludzi
Zawiera m. in. : nikotynę, ciała smołowate, tlenek węgla, formaldehyd, cyjanowodór, aceton , arsen , chlorek winylu
Dym tytoniowy jest głęboko inhalowany, a wiele zawartych w nim związków chemicznych dostaje się do krwi i jest rozprowadzanych po całym organizmie
Palenie tytoniu prowadzi do powstawania nowotworów w narządach, które mają bezpośredni kontakt z dymem tytoniowym tj. nowotworów płuca, przełyku, krtani, gardła, jamy ustnej oraz powstania nowotworów
W na...
Neda04