Partie_i_systemy_partyjne_7.doc

(1284 KB) Pobierz

Partie i systemy partyjne

Temat 7

Partie polityczne i system partyjny w Polsce w latach 1991 – 2001

Typologie partii politycznych w Polsce

1. Wg kryterium genetyczno – programowego:

a) partie postpeerelowskie: partie polit., które wykazują ciągłość organizacyjno – personalną z ugrupowaniami istniejącymi w PRL, np. Socjaldemokracja Rzeczy Pospolitej, Stronnictwo Demokratyczne, PSL; niekiedy dokonuje się wyróżnienia tzw. partii postkomunistycznych, czyli wywodzących swój rodowód z dawnej partii komunistycznej (PZPR);

b) partie postsolidarnościowe: ugrupowania, które wyłoniły się z ruchu solidarnościowego (zwłaszcza od początku 1990 r. w wyniku tzw. „wojny na górze”, kiedy zaczęły funkcjonować Porozumienie centrum, Ruch Obywatelski Akcja Demokratyczna, Forum Prawicy Demokratycznej, Unia Wolności), wykazujące następnie tendencje do dalszej dezintegracji, chociaż niekiedy odwołujące się do wspólnego „pnia solidarnościowego”, co znalazło wyraz w kilku koalicjach wyborczych i gabinetowych;

c) partie wywodzące się z pozasolidarnosciowej opozycji antykomunistycznej: stronnictwa, które na początku lat 90. XX w. kontestowały porozumienia „okrągłego stołu”, np. Konfederacja Polski Niepodległej, Zjednoczenie Chrześcijańsko – Narodowe, Unia Polityki Realnej;

d) partie historyczne: ugrupowania nawiązujące swoimi nazwami oraz programami do partii istniejących przed okresem „realnego socjalizmu” w Polsce (oraz do 1948 r.), np. PSL, Polska Partia Socjalistyczna, Stronnictwo Pracy, Konfederacja Polski Niepodległej;

e) partie nowe, będące efektem procesów transformacji systemowej, które powstały na podstawie nowych podziałów socjopolitycznych i dezintegracyjnych oraz integracyjnych działań elit politycznych;

2. Wg kryterium ideologiczno – programowego:

a) lewica: SLD, Unia Pracy;

b) centrum: PSL, Unia Wolności;

c) prawica: Zjednoczenia Chrześcijańsko Narodowe, LPR, Unia Polityki Realnej;

3. Wg kryterium zasadniczych nurtów ideologicznych:

d) komunistyczne: Związek Komunistów Polskich „Proletariat”, Komunistyczna Partia Polski (Kazimierza Mijala);

e) lewicowo – liberalne: a wśród nich lewicowo – socjalistyczne, np. PPS, partie ekologiczne, np. Polska Partia Zielonych, feministyczne, np. Demokratyczna Unia Kobiet;

f) socjaldemokratyczne: SdRP, SLD, UP, Krajowa Partia Emerytów i Rencistów, Ruch Ludzi Pracy;

g) liberalne: Kongres Liberalno – Demokratyczny, Unia Demokratyczna, UW, SD, PO;

h) agrarne: PSL, PSL – Porozumienie Ludowe, PSL (mikołajczykowskie), PSL „Solidarność”, Stronnictwo Ludowo – Chrześcijańskie, Partia Ludowo – Demokratyczna , Przymierze dla Polski;

i) chrześcijańsko – demokratyczne: Stronnictwo Pracy, Porozumienie Centrum, Partia Chrześcijańskich Demokratów, Stronnictwo Demokracji Polskiej, Porozumienie Polskich Chrześcijańskich Demokratów, Chrześcijańska Demokracja RP;

j) niepodległościowe: KPN, KPN – Ojczyzna, KPN – Obóz Patriotyczny, Ruch Odbudowy Polski, Ruch Katolicko – Narodowy, Ruch dla Rzeczypospolitej, Ruch Trzeciej Rzeczypospolitej;

k) konserwatywne: Unia Polityki Realnej, Zjednoczenie Chrześcijańsko – Narodowe, Partia Konserwatywna, Koalicja Konserwatywna, Stronnictwo Konserwatywno – Ludowe, Partia Stu, Republikanie, Przymierze Prawicy;

l) narodowe: Stronnictwo Narodowe, Stronnictwo Narodowo – Demokratyczne, Stronnictwo Narodowe „Ojczyzna”, Front Polski, Porozumienie Polskie;

4. Wg kryterium zasadniczych stereotypów doktrynalnych:

a) liberalnych (indywidualizm w wymiarze aksjologicznym i socjoekonomicznym), postawie tej najbliższe były programy partii: Unia Demokratyczna, Kongres Liberalno – Demokratyczny, Unia Wolności, PO;

b) konserwatywnych (indywidualizm w wymiarze socjoekonomicznym i kolektywizm w wymiarze aksjologicznym): Porozumienie Centrum, Konfederacja Polski Niepodległej, Ruch Odbudowy Polski, partie chłopskie, Zjednoczenie Chrześcijańsko – Narodowe, Ruch Społeczny Akcji Wyborczej Solidarność i większość innych podmiotów w ramach AWS lub tych, które powstały po jego dezintegracji, np. LPR, PiS;

c) socjaldemokratycznych (kolektywizm w wymiarze socjoekonomicznym, indywidualizm w wymiarze aksjologicznym): SLD, Unia Pracy, Samoobrona RP;

Najważniejsze nurty partyjne w Polsce i ich reprezentanci

1. Nurt socjaldemorkartyczny i lewicowo – socjalistyczny

W demokracjach zachodnioeuropejskich partie socjaldemokratyczne stały się najsilniejszym reprezentantem lewej strony sceny polit.. Ugrupowania polit. tego nurtu charakteryzują się: są partiami parlamentarnymi, prosystemowymi, dużymi, relewantnymi (zdolnymi do samodzielnego lub koalicyjnego tworzenia rządów). W Polsce do najważniejszych reprezentantów nurtu socjaldemokratycznego zalicza się obecnie Socjaldemokrację RP, SLD, Unię Pracy. Polska Partia Socjalistyczna, odwołująca się do tradycji ruchu socjalistycznego w ostatnim czasie ze względu na swój radykalizm programowy może być zaklasyfikowana do nurtu lewicowych partii socjalistycznych (lewicowo – liberalnego). Większość partii i stowarzyszeń o tej orientacji, które wchodziły do roku 1999 w skład SLD jako koalicji wyborczej, uległo rozwiązaniu, a ich członkowie znaleźli się w składzie jednolitej partii

Socjaldemokracja Rzeczypospolitej Polskiej (SdRP)

SdRP - polska partia polityczna wywodząca się z Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.

Historia partii:

Partia powstała po samorozwiązaniu PZPR w styczniu 1990 roku na jej ostatnim zjeździe. Skupiała tzw. centrowy nurt dawnych członków PZPR oraz szereg organizacji związkowych (OPZZ, inne federacje), emeryckich, kombatanckich, środowiskowych, i wyznaniowych (Unia Chrześcijańsko-Społeczna "Akcja Ekumeniczna" Kazimierza Morawskiego). Nie weszli do niej z jednej strony przedstawiciele tzw. betonu partyjnego, z drugiej strony opuścili ją politycy bardziej krytycznie nastawieni do PRL (Tomasz Nałęcz, Wiesława Ziółkowska, Tadeusz Fiszbach). SdRP przejęła majątek PZPR. Przez pierwsze pięć lat istnienia (1990-1995) przewodniczącym SdRP był Aleksander Kwaśniewski. Po wyborze Kwaśniewskiego na prezydenta w 1995 roku, stanowisko przewodniczącego partii objął Józef Oleksy, a następnie Leszek Miller.

SdRP weszła w 1991 roku w skład koalicji partii i ugrupowań lewicowych Sojuszu Lewicy Demokratycznej (SLD). W 1999 roku po przekształceniu SLD w jednolitą partię Socjaldemokracja RP samorozwiązała się.

Wyniki wyborów:

W pierwszych wolnych wyborach z 28 października 1991 uzyskała 12% głosów (drugie miejsce po UD i 60 mandatów), była jednak izolowana w parlamencie (nie otrzymała miejsca w Prezydium Sejmu ani w komisjach). SdRP zdecydowanie sprzeciwiała się działalności rządu Jana Olszewskiego. Do gabinetu Hanny Suchockiej miała stosunek bardziej zniuansowany, popierała jego niektóre inicjatywy (np. Program Powszechnej Prywatyzacji). W maju 1993 roku poparła jednak wniosek "Solidarności" o udzielenie mu wotum nieufności, co otworzyło drogę do nowych wyborów.

W wyborach parlamentarnych z 19 września 1993 roku SLD zajęła pierwsze miejsce z ponad 20% wynikiem. Na stanowisko premiera partia nie mogła liczyć, stąd też poparła Waldemara Pawlaka na tym stanowisku. W 1995 roku SLD zgłosił kandydaturę swojego lidera Aleksandra Kwaśniewskiego na prezydenta. W listopadzie 1995 roku zmierzył się on w drugiej turze wyborów z Lechem Wałęsą. Nieznacznie wygrał głosowanie i w grudniu 1995 rozpoczął urzędowanie. Tymczasem SLD popierało rząd Józefa Oleksego, który w marcu 1995 roku zastąpił na tym stanowisku Waldemara Pawlaka.

Na skutek tzw. afery Olina Józef Oleksy musiał zrezygnować z funkcji prezesa Rady Ministrów. Stanowisko to objął polityk SLD Włodzimierz Cimoszewicz. Postanowiono przedłużyć trudną, acz nieuniknioną koalicję z PSL. Za czasów Cimoszewicza SLD zaczęło pracować nad niezbędnymi dla kraju reformami. Wiele proponowanych zmian natknęło się jednak na zdecydowany sprzeciw PSL, stąd też np. zaniechano reformy szkolnictwa i administracji. Uchwalono natomiast ustawę o ochronie zdrowia (wprowadzającą kasy chorych) oraz reformę centrum administracyjnego rządu.

SLD miało też swój udział w uchwaleniu pierwszej konstytucji po upadku PRL, która została zaakceptowana w referendum w maju 1997 roku.

Inercji w polityce reform towarzyszyły w owym okresie ostre spory światopoglądowe, dotyczące szczególnie zawartego przez rząd Hanny Suchockiej konkordatu, któremu to dokumentowi SLD się zdecydowanie sprzeciwiało. Duże kontrowersje wzbudziła też uchwalona głosami SLD i Unii Pracy liberalna ustawa aborcyjna, której zgodność z konstytucją zakwestionował Trybunał Konstytucyjny. Podobne emocje budziła poruszana przez ministra Wiatra kwestia wychowania seksualnego w szkołach oraz proponowana likwidacja ocen z religii na świadectwach szkolnych.

W wyborach z 21 września 1997 SLD wyprzedziła Akcja Wyborcza Solidarność, choć lewica zanotowała znaczny w porównaniu z 1993 rokiem przyrost głosów. Na skutek jednak niskiego wyniku PSL niemożliwa stała się kontynuacja dotychczasowej koalicji. Zainteresowania aliansem z SLD nie wykazywała też Unia Wolności. W tej sytuacji partia musiała przejść do opozycji.

Na grudniowym kongresie SdRP w 1997 roku Leszek Miller zamienił dotychczasowego szefa partii Józefa Oleksego.

Sojusz Lewicy Demokratycznej (SLD)

SLD - lewicowa partia polityczna, założona 15 kwietnia 1999 r. (zarejestrowana sądownie 17 maja 1999) przez działaczy większości organizacji wchodzących w skład koalicji SLD. SLD oficjalnie deklaruje program nowoczesnej socjaldemokracji. Sojusz Lewicy Demokratycznej popiera zachowanie większości funkcji socjalnych państwa (w tym edukacji i służby zdrowia). SLD jest za świeckością państwa i tolerancją światopoglądową, "równym statusem kobiet i mężczyzn". Popiera także upublicznienie wszystkich teczek peerelowskich służb. Partia sprzeciwia się: wprowadzeniu podatku liniowego, legalizacji eutanazji Nie popiera likwidacji powiatów i rozwiązania Senatu. Obecnie wchodzi w skład LiD (Lewica i Demokraci).