Historiografia to po grecku ,,pisanie historii”. Dopiero w XX w w większości języków europejskich termin ten uzyskał znaczenie 'historia badań historycznych'.
Historiografią dla starożytnych była przede wszystkim:
- Historia powszechna i współczesna
- Historia poszczególnych narodów i miast
Nauki, o których pisali starożytni, tj. Genealogia, geografia, etnografia, chronologia to te rodzaje piśmiennictwa, od których zaczynali 'prawdziwi historycy', jak Tukidydes czy Herodot. Są one uważane za 'dawne' nauki historyczne, od których sama nauka historia się wywodzi i z których czerpie.
Do nauk współpracujących z historią i składających się na historiografię dochodziło też wiele innych (min. biografia, jeżeli traktowała o żywotach sławnych mężów).
Dionizjusz z Halikarnasu wymienia kilkunastu 'dawnych' (archaioi) prozaików, reprezentujących sposób pisania, od którego zarówno Herodot jak i Tukidydes odeszli. Wcześniejsi historycy przedstawiali historię w sposób niekunsztowny, pozbawiony retoryki i ograniczający się do prostego referowania wiadomości. Herodot i Tukidydes zmieniają ten styl, nadając swoim dziełom narracyjny obraz historii (pozdrowienia dla Wryka).
Najstarsza proza historyków greckich związana była z mitami i legendami. Czas dzielili oni na:
-zwyczajny – panowanie człowieka, czas rzeczywisty, przyziemny
-pierwotny – czas panowania bogów i herosów, czas wzniosły, wyróżniony
Przeszłość pierwotna była dla Greków o wiele bardziej interesująca. Mity zostały rozróżnione na 'prawdziwe' i 'kłamliwe' w okresie już archaicznym, granica między tymi dwoma była nietrwała i umowna; każdy spoglądał na dany mit inaczej i w własny sposób. Grecy archaiczni umiejscawiali przeszłość mityczną przed pewnymi całkiem realistycznymi wydarzeniami, o których mieli mgliste pojęcie, a co my nazywamy dzisiaj umownie cywilizacją mykeńską.
Z czasem historycy greccy zaczęli dla mitów ustalać daty, szukać miejsc i nazwisk, zaczęli uważać je za czas zwyczajny, połączony z erą ludzi, tylko że bardziej odległy. Jednym z głównych pisarzy tego nowego stylu był Hekatajos z Miletu.
Oprócz dzieł o tematyce mitycznej Hekatajos stworzył mapę świata, nazywaną „Przewodnik”. To geologiczno – etnograficzne dzieło Hekajstosa stało się początkiem gatunku literackiego, zwanego chronographia (opis kraju). Najsłynniejszym dziełem z tego gatunku jest Germania Tacyta.
Do kategorii wyróżnionych faktów, o których pamięć starożytnych traktowała najstaranniej, należały momenty założenia poszczególnych polis. Założenie miasta nosiło nazwę ktisis. O wydarzeniu tym w każdej polis pamiętano szczególnie, tym bardziej jeśli było to miasto założone na gołym korzeniu w procesie wielkiej kolonizacji. Rocznice założenia miasta obchodzono uroczyście w każdej polis.
Inną rzeczą uważaną za godną pamięci były imiona i nazwy ojczyzn zwycięzców w ogólnogreckich zawodach sportowych.
Ciekawym jest to, że nie dbano za bardzo o przechowywanie informacji o poetach epickich (tutaj najlepszym przykładem jest Homer, o którym Grecy nie wiedzieli właściwie niczego)
Hellenikos z Lesbos
Z jego obfitego dorobku nie zachowały się żadne utwory, jednak dysponujemy wieloma fragmentami jego dzieł, co pozwala nam na uzyskanie informacji na temat tego człowieka. Pisał on o wydarzeniach w głównej mierze z czasów mitycznych. Odszedł on jednak od stereotypu i w kilku pracach napisał także o wydarzeniach z 'ery ludzkiej'. Pisał o dziejach poszczególnych miast i krain (m. in. Aten, Lesbos, Arkadii) od mitycznych początków do czasów teraźniejszych, zbierając, porządkując i charakteryzując wszystko, co mgła mu dostarczyć tradycja ustna. Stworzył tym samym rodzaj piśmiennictwa nazywany historią lokalną. Historie miast pisane były w schematach annalistycznych, opierając datację na latach urzędników eponimicznych czy królów.
Jego najbardziej nowatorskim dziełem były „Kapłanki Hery z Argos”. Była to kronika obejmująca całą przeszłość, jaką znali Grecy – od czasów herosów do teraźniejszości; fakty w Kapłankach przedstawił punktowo, jako nie połączone ze sobą. Największą nowością było ustalenie chronologii. Za punkty odniesienia datacji posłużyły Hellenikosowi tytułowe kapłanki z Argos.
Tam, gdzie nie było pewnej datacji, autor opierał się na systemie pokoleń – jasnym jest więc, że jego chronologia nie mogła być zbyt doskonała. Mimo to, kronika Hellenikosa cieszyła się w starożytności wielkim powodzeniem. OD niego wywodzi się rodzaj piśmiennictwa uprawiany do końca epoki, czyli chronografia.
Herodot (jego osobna biografia z tymi wszystkimi nudnymi datami i czystymi faktami pojawi się się także później)
Pisząc o niezbyt odległych czasach w swoich „Dziejach” (oddalonych o 30 do 100 lat) udało mu się zebrać stosunkowo dużo informacji; wskazuje nam w swojej pracy na popularna w kluturze antyczność dwuznaczność szczęścia. Przedstawia się ona tak, że w dążeniu do władzy czy bogactwa każdy, nawet wielki król czy dzielny wojak, może w pewnym momencie 'przedobrzyć', rujnując całe swoje życie i pociągając przy tym na dno swoją rodzinę. Jego dzieło charakteryzuje obiektywizm, posiada dystans pełen zrozumienia dla ludzi i ich losów, w sposób pogodny i z zaciekawieniem opowiada o różnych zmyślnych wesołościach (każdy kto pilnie czytał jego pracę pamięta, jak z ogromną ciekawością przedstawiał pikantne szczegóły o kobietach parzących się z kozłami czy o mrówkach z Indii wykopujących złoto i mających metr długości). Sam zbierał i opracowywał informacje – liczne wspomniane wyżej niesamowitości pojawiają się tam, gdzie Herodot nie mógł lub nie chciał dotrzeć i zasłyszał je od innych ludzi (trzeba jednak mu oddać, że zawsze przy tym używał słów 'podobno', 'mówi się, że', 'słyszałem iż')
Tukidydes (tak samo jak u Hera)
Ten wywodzący się z arystokracji, około 15 – 20 lat młodszy od Herodota koleś, twórca sławnej Wojny Peloponeskiej, w swoim dziele stosuje chwyty retoryczne i stylistyczne, by zaniepokoić, przestraszyć czy zainteresować czytelnika, zmusić do zastanowienia się na przykładzie Aten nad ambiwalentem władzy. W przeciwieństwie do Herodota, skupia się on wyłącznie na sprawach politycznych i wojskowych, a także, co było nowością, nie przykłda większej miary do czyników boskich i nadprzyrodzonych, myśląc trzeźwo i konkretnie, a przyczyny tragedii ludzkiej znajdując w ludzkich wadach i ułomnościach. Dzieło Tukidydesa stało się krótko po jego ukazaniu początkiem linii pisarstwa historycznego i to ono (mimo iż to Herodot zgarnął miano ojca historii) zostało wzorem do naśladowania. Stało się dla starożytnych ocziwste, że historyczne dzieło musi zajmować się wydarzeniami politycznymi i wojskowymi, omawiać czasy, które autor sam przeżył (lub niezbyt odległe), a także by ujmować fakty pod kątem ich powiązania przyczynowo – skutkowego, dalej – by przedstawiać informacje w sposób kunsztowny i przy zachowaniu zasad retoryki. Późniejsi pisarze greccy kontynuowali niedoprowadzone do końca dzieło Tukidydesa, co zresztą (czyli 'dokańczanie' prac znanych historyków przez kolejne ich pokolenia) stanie się w świecie antycznym popularne i przyjmie nazwę 'historii ciągłej' (perpetua historia).
Z biegiem czasu historia zaczyna odgrywać coraz większą rolę. W IV w. p.n.e. historia jest traktowana jako 'użyteczna', dostarcza wzorców, jak kierować sprawami politycznymi i armiami, jak powinni zachowywać się dobrzy obywatele i przywódcy. Historia staje się 'nauczycielką życia' (Cyceron), 'filozofią wydobywaną z przykładów' (Tukidydes). Historia nie tylko naucza, le także bawi, nie tylko opowiada, ale i ozdabia fakty. Na początku okresu hellenistycznego pojawia się opinia, że jednym z podstawowych zadań historii jest mimesis, czyli przedstawienie faktów w taki sposób, by stało się to wyobrażalne dla czytelnika, by mógł zobaczyć opowiadane wydarzenia oczyma własnej wyobraźni.
Pomimo że, jak twierdzi Cyceron, historia to lux veritatis, czyli światło prawdy, zdarzali się w starożytności historycy stronniczy i kłamliwi.
Pisząc o wydarzeniach obecnych, które sam przeżył, lub niedawnych, wykorzystuje historyk przede wszystkim relacje ustne i pisemne (takie jak pamiętniki, opublikowane przemówienia, listy otwarte, utwory polemiczne). Jeżeli pisze on o czasach dawniejszych, odwołuje się zazwyczaj do innych dzieł historyków wcześniejszych pokoleń. Nie ma możliwości sprawdznia informacji np. w archiwum czy w aktach, ponieważ takie wtedy jeszcze nie funkcjonowały; historyk zobowiązany był do przeprowadzenia krytyki informacji, a jego doświadczenie określało wyobrażenie o tym,jak różne postaci lub grupy o których pisze mogły zachować się w danych okolicznościach. Niestety, w krytyce źródeł starożytny historyk oceniał jako wiarygodne źródła te, które najbardziej mu 'pasowały' (czyli zgodne z tendencjami historycznymi), jeżeli tylko nie jawiły się zbyt fałszywie – nikt nie chciał wyjść przecież na idiotę. Starożytni historycy często korzystali także z toposów literackich, czyli zmyślonych, ubarwiających opisów dotyczących ucieczki, zwycięstwa, porażki czy innego ważnego wydarzenia. Takim ciekawym toposem jest ten dotyczący zdobywania miasta – u niektórych historyków zdanie 'miasto złupił, mężów wymordował a kobiety i dzieci sprzedał w niewolę' pojawia się nagminnie, nawet jeżeli w rzeczywistości było inaczej. W tamtych czasach było to jednak całkowicie dopuszczalne i normalne. Podobnie ma się rzecz z sentencjami czy z przemówieniami; historyk często wkładał w usta wodza czy polityka zdania, których nie powiedział, ale które fajnie by brzmiały, gdyby je wtedy powiedział :)
Zbliżone do gatunku literackiego historii mogły być 'zbiory zapisków' (commentarii po łac. lub hypomnerate po grecku), używane do wszelkiego rodzaju pism prozaicznych, zawierających komentarze lub uwagi, a nie mających kunsztownej oprawy literackiej i retorycznej. Były nimi np. zbiory informacji o działalności cesarza, układane i publikowane przez urzędników cesarskich.
Model historiografii jaki powstał w IV w. p.n.e. okazał się bardzo trwały i od I w. p.n.e. został przyjęty przez Rzymian. Historiografia w języku łacińskim będzie rozwijała się równolegle do greckiej w ramach modelu Wojny Peloponeskiej Tukidydesa. Styl rzymski okazał się z czasem bardziej monumentalny i podniosły, zbliżony nieraz nawet do poezji.
Nieco inaczej wyglądała historia pisana przez filozofów. Posejdonis, filozof stoicki piszący dzieło z historii powszechnej z lat 146-80 p.n.e. nie odbiegając od norm ustalonych przez jego poprzedników wprowadza pewną osobistą nowość – sądził on, że postęp cywilizacyjny niekoniecznie musi być pozytywny i że prostota życia dawnych ludzi była o wiele lepsza nż wyrachowanie, bogactwo i warcholstwo ludzi mu współczesnych, w szczególności – elit rządzących, a także, że świat chyli się ku upadkowi, po którym nastąpi nowy porządek.
Nastrojowość pisarza dzieła historycznego była więc zależna od pozycji ekonomicznej, w jakiej znajdował się ówczesny mu znany świat. Lata twórczości Posejdonisa przypadają na kryzys świata greckiego i republiki Rzymu, nic więc dziwnego, że chłopak miał takie czarne myśli. Podobnie jest u Tacyta; na przełomie I i II w n.e. nostalgia za wolnością republikańską rodzi u niego tragiczną i pesymistyczną wizję teraźniejszości jak i przeszłości.
Kolejną odmianą literacką historii staje się w IV i III w p.n.e. na terenach Grecji badanie erudycyjne, zrodzone nie tyle z potrzeb kultury obywatelskiej, retorycznej czy wojskowo-politycznej, a ze zwykłej ciekawości intelektualnej.
Dotyczą one nie przeszłości z której współcześni czują się związani, ale z przeszłości zawierającą pierwiastek inności, posiadającą inne instytucje polityczne, obyczaje, wiarę obrzędy itp. Nie musiała być to przeszłość daleka – ważne tylko, by był 'inna'. Dążyły one do opisania którejś z wielu kategorii życia dawnych ludzi lub do ustalenia faktów szczegółowych na dane zagadnienie.
Do powstania tych badań przyczyniły się starania filozofów, głównie Arystotelesa (Ustrój polityczny Aten!) który zachęcał swoich uczniów do badania różnych stref życia, a także historycy okresu hellenistycznego, którzy pisząc historię lokalną, bardzo często pisali osobne dzieła na temat obrzędów i instytucji dawnych czasów. Oprócz tego na początku III w p.n.e. powstała dyscyplina zajmująca się badaniami nad dziełami uważanymi z klasyczne, najczęściej dawnych poetów, przede wszystkim Homera, oraz interpretacji tych utworów. Dyscyplina ta, którą możemy nazwać filologią, nazywała się grammatika (sztuka obchodzenia się z literaturą) lub kritika (sztuka wydawania sądów o utworach literackich) i była uprawiana zawodowo, będąc przedmiotem płatnego nauczania. Filologia ta z jednej strony wydawała krytyczne teksty i komentarze, z drugiej zaś traktowała na przeróżne tematy. By móc interpretować teksty dawnych autorów, filologowie nie brali na warsztat tylko stylu czy języka w jakim napisany był utwór, ale badali też wszystkie rzeczy, do których autor mógł się odnosić, a więc: instytucje, wierzenia, obyczaje, geografię itp. Najważniejszym ośrodkiem filologi była od III do II w p.n.e. biblioteka aleksandryjska.
Zainteresowania erudycyjne odgrywały ważną rolę w kulturze greckiej od początków kresu hellenistycznego. Na przełomie II i I w p.n.e. powstają także dzieła w języku łacińskim.
Wyliczając zadania historyka, Cyceron pisze min, że historyk ma przedstawiać ''nie tylko czyny ludzi, lecz również, gdy idzie o ludzi wyróżniających się sławą i nazwiskiem, życie i charakter każdego z nich''. Jeśli więc ktoś chciał pisać o życiu i osobowości persony sławnej, musiał to czynić używając kolejnej formy literackiej: biografii.
Forma biografii została rozpowszechniona przez uczniów Arystotelesa pod koniec IV w p.n.e. Biografię każdy pisał w charakterystyczny dla siebie sposób; nie było tu narzuconych standardów, jak przy pisaniu historii. Przedstawiając żywot dawnej osoby, biograf, w odróżnieniu od historyka dużo miejsca poświęcał dzieciństwu swojego bohatera. Biografie pełne były anegdot i dygresji, co pozwalało czytelnikowi lepiej zrozumieć charakter opisywanej postaci. Co ciekawe, biograf nie musiał sprawdzać autentyczności źródeł, z których korzystał; widzimy tu, że zadaniem biografii było nie tylko przedstawienie żywotu swojego bohatera, ale także oddanie jego 'ducha', osobowości i siły charakteru poprzez stawianie go w różnych, nieraz codziennych, a nieraz ekstremalnych sytuacjach.
Annales Maximi
Cyceron pisze o nich w taki sposób: ''Historia nie była wówczas (zanim pojawiły się dzieła historiograficzne) niczym innym jak robieniem roczników''. Annales Maximi, największe roczniki, były zapiskiem sporządzanym rokrocznie przez pontifex maximus wystawionym na widok publiczny w Rzymie. Po roku tablice zmieniano na nową z zapiskami roku minionego, stare zapiski zaś przenoszono na inny nośnik pisma (prawdopodobnie cienką brązową tablicę o niewielkich rozmiarach) i magazynowano. Annales Maximi swój początek miał w okresie młodej republiki, na koniec tej epoki przypada również koniec spisywania Annales Maximi.
Appian z Aleksandrii
Nie znamy dokładnej daty urodzin i śmierci Appiana. Wiadomo, że urodził się po 80r. a zmarł przed 165r. Nie można też dokładnie określić jakie piastował stanowiska w swoim mieście rodzinnym. Możemy jedynie stwierdzić, że były to wysokie stanowiska. W nieznanych nam okolicznościach otrzymał rzymskie obywatelstwo. Za Hadriana działał w Rzymie jako adwokat. Dzięki wstawiennictwu Frontona, bliskiego kręgom dworskim retora otrzymał stanowisko prokuratora w administracji cesarstwa. Niestety nie wiemy jaki był zakres jego funkcji i gdzie ją sprawował.Za panowania Antonina Piusa napisał „Historia Romana” w języku greckim. Praca Appiana zawiera dzieje wojen, które doprowadziły do powstania imperium. Zarzuca się mu, że pracował pospiesznie i nie sprawdzał swoich źródeł. Do danych ze źródeł dodawał własne komentarze i przemyślenia co znacznie pogarsza przekaz. Posiadał skromną wiedzę geograficzną, a żyjąc w okresie cesarstwa nie rozumiał funkcjonowania instytucji republikańskich w związku z czym popełniał wiele błędów. Współczesnym historykom wiele trudności przysparza obojętność Appiana wobec chronologii, niesystematyczne informowanie o czasie opisywanych wydarzeń i błędy wynikające z niedokładnej znajomości geografii. Struktura dzieła zacierała związki między wydarzeniami dziejącymi się w tym samym czasie jak równoczesny udział w kilku konfliktach, natomiast stworzyła okazję do zamieszczenia dodatkowych informacji o historii danego regionu odnoszących się do okresów wcześniejszych lub wiadomości nie mających nic wspólnego z podbojami rzymskimi. Mimo to był historykiem wielkiego formatu, znanym ze swojej inteligencji i niezależności sądów.Mimo kilku wad „Historia rzymska” jest dla nas bardzo cennym dziełem ponieważ nie zachowało się wiele dzieł, z których Appian korzystał. Szczególnie cenne są księgi, w których autor opisuje lata 65 – 35 pne. a szczególnie cenne są opisy wojen po śmierci Cezara, które są bardzo dokładnie opisane. Jest wiele źródeł korygujących dzieło Appiana, ale nie są one w stanie go zastąpić.„Romaika” jest ponadto podstawą naszej wiedzy o podboju Hiszpanii, Ilirii, Pontu, Syrii, upadku Kartaginy.Appian stworzył swoje dzieło pod wpływem podziwu jakim darzył Rzym i jego podboje co nie przeszkadzało mu nazywać Ptolemeuszy – ostatnich hellenistycznych władców Egiptu, z którego pochodził - „swoimi królami”. W tamtym czasie przywiązanie do tradycji nie przeszkadzało w pełnieniu ważnych funkcji we władzach cesarstwa.
Arrian
Arrian, Flavius Arrianus (ok. 95-175), historyk i filozof grecki. Obywatel rzymski, pochodził z Nikomedii w Bitynii. W młodości przebywał w Nikopolis w Epirze - uczeń Epikteta, którego nauki przekazał w Diatrybach Epikteta (z 8 ksiąg zachowane I-IV), Homiliach i Encheridionie. 130 konsul, 131-137 namiestnik Kapadocji - z tego okresu pochodzi prawdopodobnie Żegluga dookoła Pontu Euksyńskiego (wydanie polskie 1948).Ok. 140 osiadł w Atenach, gdzie stworzył m.in. wzorowaną na Ksenofoncie Wyprawę Aleksandra Wielkiego w 7 księgach (wydanie polskie 1963), przy której pisaniu korzystał z tekstów Ptolemeusza I Sotera i Arystobula z Kasandrei, oraz Opisanie Indii (wydanie polskie 1962), oparte na relacji Nearcha (dowódcy floty Aleksandra III Wielkiego), Geografii Eratostenesa i Opisie Indii Megastenesa. Ponadto autor dziełka O polowaniu, nie zachowanej historii czasów poaleksandryjskich oraz Dziejów Partii i Dziejów Bitynii zachowanych w drobnych fragmentach. Styl Arriana charakteryzuje prostota i rzeczowość.
Azyniusz Pollio
Gaius Asinius Pollio (ur. 75 p.n.elub 76 p.n.e., zm. 5lub 6n.e.) - rzymski polityk i pisarz. Jego synem był Gajusz Azyniusz Gallus, drugi mąż Wipsanii Agrypiny.
Jako pierwszy w swoim rodzie osiągnął najwyższe stanowiska. W roku 45 p.n.e. sprawował preturę a w roku 40 p.n.e. został konsulem. Po zwycięstwie odniesionym w Ilirii odbył 25 października 39 p.n.e. triumf. W czasie wojny domowej walczył po stronie Cezara. Brał udział w bitwie pod Farsalos. Dowodził w Hiszpanii walkami z Sekstusem Pompejuszem. Po zabójstwie Cezara przyłączył się do Antoniusza. W 40 p.n.e. pomógł w zawarciu pokoju w Brundyzjum między Antoniuszem i Oktawianem. W narastającym w późniejszych latach konflikcie pomiędzy Antoniuszem a Oktawianem starał się stać na uboczu, nie angażować się po żadnej ze stron. Następnie wycofał się z życia politycznego.
Po wycofaniu się z życia politycznego Azyniusz Pollion poświęcił się działalności kulturalnej i pisarskiej. Był założycielem pierwszej w Rzymie biblioteki publicznej w Świątyni Wolności (Atrium Libertatis). Jego własny dom stał się ośrodkiem literackim, miejscem spotkań młodych poetów. Pollion był przyjacielem i mecenasem m.in. Horacego i Wergiliusza. Jego własna twórczość literacka była wszechstronna. Pisał mowy, poematy, tragedie i listy. Z dzieł tych zachowały się tylko fragmenty. Był też autorem dzieła historycznego Historiae opisującego przebieg wojen domowych w latach 62-40. Ocalały z tego dzieła jedynie fragmenty, ale niezwykle cenne z punktu widzenia walorów historiograficznych.
Diodor Sycylijski
Diodor Sycylijski, Sycylijczyk (gr. Diodoros ho Sikeliotes; język łaciński: Diodorus Siculus; ur. ok. 80 p.n.e., zm. ok. 20 p.n.e.) – grecki historyk żyjący w epoce Cezara i Augusta, urodził się w Agyrion na Sycylii (stąd przydomek). Odbywał podróże po Europie, Afryce północnej i Azji Mniejszej. Przez długi okres przebywał w Rzymie. W latach 60-56 p.n.e. mieszkał w Aleksandrii.
Jest autorem pracy, którą zatytułował Βιβλιοθήκη ἱστορική Bibliotheke historike (Biblioteka historyczna). Tytuł miał wskazywać wszechstronność zawartych w dziele informacji i mnogość wykorzystanych źródeł. Biblioteka była pomyślana jako historia powszechna, obejmująca dzieje świata od czasów mistycznych do wyprawy Cezara do Brytanii w 54 r. p.n.e. Materiały do niej zbierał przez 30 lat. Wykorzystał, między innymi, wcześniejsze prace Ktezjasza, Hekatajosa z Abdery, Megastenesa, Efora, Hieronima z Kardii, Polibiusza, Posejsdoniosa. Jego informacje na temat początków Rzymu pozwalają czasem uzupełnić Liwiusza. Wartość Biblioteki zależy i od autora, z którego Diodor korzystał w danym miejscu. Był on bowiem kompilatorem i nie przeprowadzał krytyki wykorzystywanych źródeł. Dzieło składało się z 40 ksiąg. Do naszych czasów dotrwały w całości księgi 1-5 i 11-20 – reszta zaledwie szczątkowo.
Efor
Pisarz z IV w, urodzony w Kyme. Jego dzieło określiły i utrwaliły na wiele wieków ramy gatunku historii politycznej. Żadne z jego dzieł nie zachowało się do naszych czasów; jego największym tworem było Historiae, podstawowe źródło dla starożytnych omawiające dzieje Grecji archaicznej i klasycznej. Zarzucano mu brak wigoru i oschłość stylu, jak więc możemy się domyślić, nie zachwycał swoich czytelników. Narracja objąć miała głównie aspekty polityczne i wojskowe.
Kwintus Fabiusz Piktor
Fabiusz Piktor, Quintus Numerius Fabius Pictor (III w. p.n.e.), uczestnik II wojny punickiej, poseł do wyroczni delfickiej po klęsce Rzymian pod Kannami w 216 p.n.e. Najstarszy kronikarz rzymski, autor pierwszej historii Rzymu w języku greckim, stanowiącej źródło informacji od osiedlenia się Eneasza w Italii, aż do II wojny punickiej, ze szczególnym uwzględnieniem zasług i działań rodu Fabiuszów. Przydomek Pictor zawdzięczał jednemu ze swych poprzedników, który ozdobił freskami świątynię Salus, inaugurowaną w 303 p.n.e.
Florus
Lucjusz Anneusz Florus (ur. ok. 70 n.e. - zm. ok. 140 n.e.), rzymski historyk piszący w czasach cesarza Hadriana.
Autor "Zarysu dziejów rzymskich" (Epitomae de Tito Livio bellorum omnium annorum septingentorum libri duo) w 2 księgach. Dla datowania Epitomy pomocna jest wzmianka we wstępie o cesarzu Trajanie oraz informacja, że od Cezara Augusta do czasów Florusa minęło niewiele mniej niż 200 lat. Głównym źródłem Florusa był Tytus Liwiusz. Salustiusz dostarczył mu natomiast materiału do opisu wojen z Jugurtą i Katyliną, a Cezar do opisu podboju Galii i wojny z Pompejuszem. Jego praca jest krótką syntezą dziejów Rzymu, od założenia miasta aż do 9 n.e., napisaną w duchu historiografii stoickiej. Florus przedstawił historię narodu rzymskiego według podziału na podstawie analogii z okresami życia człowieka - okres dzieciństwa, młodości, wieku dojrzałego i starości. Dziełko to pod względem formy stanowi przykład kwiecistego stylu retorycznego, panującego w ówczesnej literaturze rzymskiej. Mimo niewielkiej wartości historycznej książka przez długi czas była używana jako podręcznik szkolny, od starożytności aż do XVII wieku. Do naszych czasów zachowała się ponad setka rękopisów.
Część uczonych uważa tego historyka za identycznego z Publiu...
prosze