Wyższe Czynności Nerwowe
 

mgr Anna Kocwa

Klinika Neurologii II WL AM

Neuropsychologia

   Neuropsychologia zajmuje się ustaleniem relacji pomiędzy czuciem, ruchem, poznaniem, rozumieniem, nastrojem, emocjami a aktywnością struktur mózgowia.

Role neuropsychologa

n                    DIAGNOSTYCZNA

n                    REHABILITACYJNA

n                    EDUKACYJNA

n                    OPINIODAWCZA

Wyższe czynności nerwowe

Ø                   mowa

Ø                   praksja

Ø                   gnozja

Ø                   poznanie, uczenie się, pamięć

              Zaburzenia mowy

Zaburzenia mowy mogą być wynikiem:

Ø                 uszkodzenia korowego ośrodka mowy (afazje)

Ø                 nieprawidłowej artykulacji (dyzartrie), nieprawidłowej generacji dźwięków (dysfonia), nieprawidłowej intonacji rytmu zdania, akcentu (dysprozodia)

Afazje

              A f a z j e  to grupa zaburzeń mowy i języka, wynikające z uszkodzenia mózgu. Miejsce , które najpewniej spowoduje  zaburzenia mowy to okolice bruzdy bocznej Sylwiusza w półkuli dominującej dla mowy (LP).

Afazje

Klasyczny podział obejmuje afazję:

Ø                 ruchową

Ø                 czuciową

Ø                 amnestyczną

Ø                 mieszaną

Afazja ruchowa

              A f a z j a  r u c h o w a  (motoryczna, ekspresyjna, Broca) spowodowana jest uszkodzeniem ośrodka mowy (ośrodek Broca), zlokalizowanego w tylnej części lewego zakrętu czołowego i odpowiedzialny jest za wytwarzanie języka i „nadawanie” mowy.

Obraz kliniczny afazji ruchowej

Ø                 zaburzona czynność tworzenia mowy

Ø                 rozumienie mowy względnie zachowane

Ø                 liczne parafazje literowe, słowne

Ø                 mowa agramatyczna, dysprozodyczna,  telegraficzna

Ø                 opuszczanie przedimków, przyimków

Ø                 często zaburzenia pisania i czytania

Afazja czuciowa

A f a z j a  c z u c i o w a (sensoryczna, odbiorcza, recepcyjna, Wernickego) polega na upośledzeniu rozumienia mowy i języka na wskutek uszkodzenia ośrodka mowy (pole Wernickego) znajdującego się w górnym, tylnym zakręcie skroniowym, gdzie również znajduje się ośrodek słuchowy mowy.

Obraz kliniczny afazji czuciowej

Ø                   rozumienie mowy upośledzone

Ø                   zakłócona ekspresja mowy (parafazje, neologizmy)

Ø                   perseweracje, echolalia,

Ø                   aleksja i agrafia

Afazja amnestyczna

   A f a z j a  a m n e s t y c z n a (nominalna, anomia) polega na trudnościach w szybkiej aktualizacji nazw pokazywanych przedmiotów

Ø                   wiąże się z uszkodzeniem obszarów położonych w podstawnej części płata skroniowego, w płacie czołowym i zakręcie kątowym.

Afazja mieszana

A f a z j a   m i e s z a n a  (globalna, całkowita niemota) polega na współistnieniu zaburzeń afatycznych ruchowych i czuciowych.

Dyzartria

D y z a r t r i a  polega na zaburzeniach artykulacji dźwięków oraz formułowania słów i dźwięków. Związana jest z uszkodzeniem narządu mowy.

Dyzartria c.d

Może być spowodowana pierwotnym uszkodzeniem jąder ruchowych  dolnej części pnia mózgu lub ich obwodowych wypustek

Ø                  język porażony i zanikły

Ø                  trudności w artykułowaniu

Ø                  dysfagia

Dyzartria spastyczna

Dyzartria spastyczna występuje przy uszkodzeniu dróg korowo-jądrowych

Ø                   mowa jest zamazana, wolna, dysfoniczna

Ø                   brak zaniku języka

Ø                   wzmożone odruchy żuchwowe i twarzowe

Ø                   często niepowstrzymany płacz i śmiech

Dyzartria ataktyczna

Dyzartria ataktyczna występuje przy uszkodzeniu móżdżku

Ø                   mowa powolna, skandowana, ale bez napięcia

Ø                   zmienna siła głosu

Korowe zaburzenia ruchowe

A p r a k s j a (=bez ruchu) jest to deficyt zdolności ruchowej pochodzenia korowego, to niemożność wykonywania celowych czynności ruchowych przy BRAKU niedowładów, zaburzeń czucia, uwagi, koordynacji, rozumienia.

ü                   Uszkodzenie korowe dotyczy okolicy czołowej przedruchowej oraz styku skroniowo-ciemieniowo-potylicznego

Rodzaje apraksji

A p r a k s j a  t w a r z y

Ø                   trudności w  wysuwaniu języka, ssaniu, oblizywaniu, cmokaniu, dmuchaniu, etc

Apraksja  k i n e t y c z n o - k o ń c z y n o w a

Ø                   upośledzenie ruchów precyzyjnych kończyn jak ruchy skręcające, synchroniczne, etc.

Rodzaje apraksji

A p r a k s j a  i d e o m o t o r y c z n a

Ø                   niemożność wykonywania poleceń zgodnych z wolą, mimo braku zaburzeń funkcji motorycznych i czuciowych oraz prawidłowego rozumienia języka, np. jak się czesze, jak gra w golfa, etc.

Rodzaje apraksji c.d.

A p r a k s j a  i d e a c y j n a

Ø                   niezdolność do podjęcia serii ruchów związanych z planowaniem i wyobraźnią przestrzenną

A p r a k s j a  k o n s t r u k c y j n a

Ø                   niezdolność organizowania złożonych ruchów przestrzennych jak łączenie punktów, puzzli, klocków, kopiowania rysunków

Agnozja

A g n o z j a  to defekt w rozpoznawaniu, który nie może być przypisany elementarnym defektom czuciowym, zaburzeniom umysłowym, uwagi, afazji, czy też nieznajomości czuciowo przedstawianego bodźca

Rodzaje agnozji

A g n o z j a   w z r o k o w a

Ø                   niemożność rozpoznawania obiektów za pomocą postrzegania przy nieuszkodzonym aparacie wzrokowym.  Chory nie r o z p o z n a j e  pokazywanych przedmiotów i zjawisk

Ø                   W uszkodzeniach okolicy prążkowanej w płacie potylicznym (pola 18 i 19)

Rodzaje agnozji c.d

A g n o z j a  b a r w

Ø                   niemożność rozpoznawania barw

Ø                   w uszkodzeniu brzuszno-przyśrodkowej części lewego płata potylicznego

P r o z o p a g n o z j a

Ø                   niemożność rozpoznawania twarzy osób bliskich

Ø                   uszkodzenie dolnej okolicy skroniowo-potylicznej po stronie prawej lub obustronnie

Agnozje c.d

A l e k s j a

Ø                    wariant agnozji wzrokowej; niemożność czytania

Ø                    przy uszkodzeniu zakrętu kątowego lewej półkuli mózgu (pole 39)

A k a l k u l i a 

Ø                    niemożność liczenia

Ø                    Przy lewostronnym uszkodzeniu okolicy ciemieniowej i styku płatów: ciemieniowego, skroniowego i potylicznego

Agnozje c.d

A g n o z j a  d o t y k o w a (astereognozja)

Ø                    niemożność rozpoznawania przedmiotu za pomocą dotyku, bez udziału wzroku

Ø                    przy uszkodzeniu płata ciemieniowego, szczególnie zakrętu zaśrodkowego

A n o z o g n o z j a

Ø                    niemożność rozpoznania własnych stanów chorobowych

Ø                    uszkodzenie dolnej części płata ciemieniowego (P)

Agnozje c.d

Autotopagnozja (somatotopagnozja)

Ø                   niemożność pokazania części własnego ciała na polecenie słowne

Ø                   uszkodzone są zwykle drogi wzgórzowo -ciemieniowe a zwłaszcza zakręty kątowe

Zespół jednostronnego zaniedbywania przestrzeni

To zaburzenia komunikacji, wrażliwości lub obsługi bodźców lub zdarzeń w połowicznym pośrodkowo-bocznym polu po stronie uszkodzenia mózgu , pomimo prawidłowej podstawowej funkcji czuciowej i ruchowej

Zespół jednostronnego zaniedbywania przestrzeni c.d

Ø                   ognisko uszkodzenia lokuje się zwykle w okolicy skroniowo-ciemieniowej prawej półkuli i zespół najczęściej dotyczy zaniedbywania bodźców po stronie lewej.

Ø                   zespół obejmuje zaniedbywanie przestrzeni osobistej lub przestrzeni ciała (przestrzeń okołoosobista) lub przestrzeni będącej w zasięgu wzroku (przestrzeń pozaosobista)

Funkcje mnestyczne

Trzy fazy procesów pamięci:

I. z a p a m i ę t y w a n i e (kodowanie),

II. p r z e c h o w y w a n i e (magazynowanie),

III. o d t w a r z a n i e (przypominanie) jest miarą procesów pamięci (przypominanie, rozpoznawanie, ponowne uczenie się)

Funkcje mnestyczne c.d

Podział klasyczny pamięci:

Ø                   Pamięć krótkotrwała  (STM). Jest zależna od hipokampa, ciał suteczkowatych i łączącego je sklepienia. Pojemność: 7+/-2

Ø                   Pamięć długotrwała (LTM)

Ø                   Pamięć sensoryczna/ikoniczna

Podział pamięci w zależności od analizatora: pamięć wzrokowa, słuchowa, dotykowa, etc.

Funkcje mnestyczne c.d

Cechy pamięci

Ø                   trwałość

Ø                   szybkość

Ø                   dokładność/wierność

Ø                   gotowość

Ø                   zakres/pojemność

Funkcje mnestyczne c.d

...