Schemat gradacji

Dwie krańcowe koncepcje klas pośrednich:

Ø      Wedle pierwszej zasadniczymi klasami w strukturze społecznej są dwie klasy skrajne, klasa pośrednia jest natomiast klasą mniej typową i mniej ważną, jej funkcją jest łagodzenie skrajnej dychotomii dwóch zasadniczych klas poprzez łączenie się z jedną lub drugą klasą w razie ich konfliktu(głównym przedstawicielem był Marks).

Ø      Druga koncepcja mówi o tym, że to klasa średnia jest klasą najważniejszą, w pewnym sensie „normalną” natomiast klasy bogatych i biednych są odchyleniami od pozycji normalnej i są w pewnym sensie klasami marginesów(koncepcja stworzona przez Arystotelesa).

Schemat gradacji – schemat wieloczłonowy, społeczeństwo przedstawia się w postaci warstwowego układu trzech lub większej liczby klas, z których każda jest pod takim samym względem wyższa lub niższa od innych. Tutaj każda klasa jest określana poprzez swój stosunek do innych klas, ale stosunek ten nie jest pojmowany jako stosunek zależności, tylko jako stosunek porządkujący.

Dwie wersje schematu gradacji:

Ø      GRADACJA PROSTA: to taki aspekt struktury społecznej, gdzie system wyższych i niższych klas jest oparty na stopniowaniu jakiejś obiektywnie wymierzane jednej cechy, decyduje jedno tylko kryterium takie jak np. kryterium ekonomiczne, (czyli schemat gradacji ekonomicznej). Stopień zamożności może wyznaczać różne role społeczne ludziom tego samego zawodu. Przykłady reform, gdzie kryteria gradacji prostej staja się podstawą zinstytucjonalizowanego podziału obywateli na klasy społeczne to historia Rzymu (Serwiliusz Tulliusz – 6 klas według cenzusu majątkowego) oraz demokratyczna Szwajcaria (stosunki społeczne oraz małżeństwa w granicach swej kategorii podatkowej). W warunkach względnej stabilizacjo klasy wyróżnione na podstawie kryterium ekonomicznego niejednokrotnie uzyskiwały obyczajową instytucjonalizacje na dystynkcjach stanowych

Ø      GRADACJA SYNTETYCZNA: mówimy o niej, gdy przy ustaleniu piętra struktury społecznej współdziałają dwa niewspółmierne kryteria lub większa ich liczba.

R. Centers wprowadza rozróżnienie na warstwy społeczne i klasy społeczne. Hierarchia warstw oparta jest na jednym obiektywnym kryterium przyjętym za podstawę szeregowania, natomiast klasa jest grupą, gdzie o przynależności decyduje świadomość klasowa, na którą mają wpływ wielorakie kryteria (zjawisko psychologiczne). Gradacja syntetyczna to pośredni wynik oficjalnej likwidacji przywilejów stanowych (przywileje i zależności stanowe ustąpiły miejsca ustrojowi opartemu na zależnościach wyłącznie ekonomicznych). Ideologia klasy zwycięskiej przeciwstawia prestiżowi pochodzenia kwalifikacje osobiste i daje prymat ekonomicznym kryteriom pozycji społecznej. W ten sposób powstaje skala syntetyczna, uwzględniająca w jednym szeregu stopień zamożności , budżet wydatków, stopień wykształcenia, stanowisko zawodowe, pochodzenie. Skala syntetyczna informuje nas o środowisku oceniającym, o systemach wartości (za pomocą układu stosunków społecznych i działaniu jednostki).

Rozróżnienie między klasą ekonomiczną i klasą społeczną opiera się na założeniu, że o pozycji społecznej decyduje kilka czynników i że mogą się one kompensować (np. małe dochody można zrekompensować poprzez pozycje społeczną)

Wskaźniki przynależności klasowej

Ø      Wg Warnera i Lunta

·         Zawód

·         Źródła dochodu

·         Typ domy

·         Dzielnica, w której mieszka

Ø                              Wg G. H. Lenskiego:

·         Ilościowe: dochód i wykształcenie

·         Bez obiektywnego miernika: zawód i pochodzenie etniczne

Ø      Wg L. Reissmana

·         Zawód

·         Dochód

·         Wykształcenie

Styl życia jako cecha klasowa to przede wszystkim rozmiary i forma konsumpcji i jest związany z budżetem. Mienie natomiast warunkuje pozycje społeczną poprzez:

Ø      „timokratyczną” funkcję pieniądza (im więcej pieniędzy tym większy prestiż)

Ø      odpowiednia ilość dochodu jest niezbędnym warunkiem stylu życia „na poziomie”

Ø      wysokość dochodów może być traktowana jako zewnętrzny objaw roli społecznej

Styl życia może być brany pod uwagę jako świadectwo zamożności.

Z punktu widzenia gradacji syntetycznej pozycja społeczna jednostki zależy nie tylko od każdego czynnika oceny z osobna, ale również stopień zharmonizowania tych czynników prestiżu.

Alain Touraine:

Ø      pojęcie klasy społecznej jako grupy wyznaczonej przez ich sytuacje w społecznym procesie produkcji, świadomość klasowa kształtuje się w walkach politycznych

Ø      pojęcie warstwy jako ogółu jednostek porównywalnych z punktu widzenia jednego lub kilku obiektywnych kryteriów klasyfikowania.

Skala syntetyczna informuje nas o środowisku oceniającym i jego systemach wartości.

Gdy w badaniach nad stratyfikacją stosuje się schemat gradacji, stosunki obiektywne mogą być ujęte w sposób uzasadniony tylko w gradacji prostej. Gdy pozycję społeczną wyznacza skala syntetyczna, badania nad stratyfikacją społeczną dotyczą społecznej świadomości.

              Istnieją wypadki gdy gradacja , która pozornie opiera się tylko na jednym kryterium, jest gradacją syntetyczną np. gdy ustala się stratyfikacje społeczną na podstawie zawodu poszczególnych jednostek, poczynając od niewykwalifikowanych robotników a kończąc na wolnych zawodach lub wielkich przemysłowcach. Ponieważ hierarchia zawodów nie pokrywa się z hierarchią dochodu, musi się ona opierać na syntezie różnych czynników dokonanej przez świadomość społeczną.