PODZIAŁ PREPARATÓW O DZIAŁANIU PRZECIWDROBNOUSTROJOWYM ANTYBIOTYKI Metabolity drobnoustrojów Penicylina benzylowa Glikopeptydy Aminoglikozydozy Makrolidy Naturalny produkt wyjciowy pochodne uzyskane drogš chemicznej modyfikacji Makrolidy Cefalosporyny Penicyliny Syntetyczne odtworzenie struktury naturalnej Chloramfenikol NATURALNE PÓŁSYNTETYCZNE SYNTETYCZNE CHEMIOTERAPEUTYKI SYNTETYCZNE Nie posiadajš naturalnego wzorca w przyrodzie Chinolony Sulfonamidy Trimetoprim BAKTERIE GRAM UJEMNE względnie beztlenowe tlenowe Eschericha Salmonella Shigella Klebsiella Proteus Vibrio Pseudomonas Pałeczki jelitowe względnie beztlenowe tlenowe Haemophilus Pasteurella Yersinia Brucella Bordetella Legionella Pałeczki Ziarenkowce Neisseria tlenowe Kształt komórki Rodzaj Charakterystyka BAKTERIE GRAM-DODATNIE Clostridium beztlenowe Bacillus tlenowe Listeria Pałeczki Względne beztlenowce, tlenowce Streptococcus Staphylococcus Ziarenkowce Kształt komórki Rodzaj Charakterystyka Podział antybiotyków/chemioterapeutyków w oparciu o spektrum przeciwbakteryjne Makrolidy/ketolidy, streptograminy, tetracykliny, chinolony, rifampicyna, kotrimoksazol Bakterie atypowe Linkozamidy, metronidazol, chloramfenikol, penicyliny/inhibitor Bakterie beztlenowe Penicyliny szerokowidmowe, cefalosporyny, aminoglikozydy, chinoliny, tetracykliny, kotrimoksazol Mieszane spektrum Gram (+) i Gram (-) Bakterie Gram (-) aztreonam Penicylina G, penicylina fenoksymetylowa, glikopeptydy, linkozamidy, makrolidy, kwas fusydowy Bakterie Gram (+) chloramfenikol karbapenemy tetracykliny cefalosporyny penicyliny półsyntetyczne ANTYBIOTYKI SZEROKOWIDMOWE kwas fusydowy wankomycyna linkozamidy amidynopenicyliny makrolidy monobaktamy penicyliny izoksazolowe polipeptydy penicyliny naturalne aminogliozydy G(+) G(-) ANTYBIOTYKI WĽSKOWIDMOWE ANTYBIOTYKOTERAPIA OGÓLNA Sposoby antybiotykoterapii leczenie konwencjonalne leczenie przewlekłe leczenie intensywne OGÓLNE ZASADY CHEMIOTERAPII: 1. Chemioterapeutyk można stosować tylko w przypadku istniejšcych wskazań. 2. Należy konsekwentnie przeprowadzać chemioterapię, uwzględniajšc aktualny stan chorego. 3. Obraz kliniczny choroby lub antybiogram pozwalajš wybrać chemioterapeutyk najkorzystniejszy z leczniczego punktu widzenia. 4. Chemioterapeutyk musi być odpowiednio dawkowany, a czas jego stosowania powinien być odpowiednio długi. 5. Lek musi być podawany odpowiednia drogš. 6. Stosowanie chemioterapeutyku w celach profilaktycznych jest dopuszczalne tylko w wyjštkowych przypadkach. 7. Skojarzone podawanie chemioterapeutyków należy ograniczyć do wyjštkowych przypadków. Principles of appropriate antibiotic use; Michael S. Niederman, International Journal of Antimicrobial Agents 26 Suppl. 3 (2005) Częstoć stosowania leku Przestrzeganie zaleceń lekarskich (%) Zastosowanie dawki Przyjęcie dawki o odpowiedniej porze 1 dawka/dobę 79 74 2 dawki/dobę 69 58 3 dawki/dobę 65 46 4 dawki/dobę 51 40 Kiedy kojarzymy antybiotyki? W terapii empirycznej ciężkich zakażeń, często o mieszanej etiologii Niektóre zakażenia, np. posocznica o etiologii P.aeruginosa, zawsze powinny być leczone antybiotykami w skojarzeniu CEL: 1. Spotęgowanie efektu bakteriobójczego 2. Poszerzenie spektrum działania 3. Zmniejszenie ryzyka selekcji szczepów opornych PODZIAŁ ANTYBIOTYKÓW ze względu na mechanizm działania 1. A. bakteriostatyczne zaburzajš biosyntezę białka przez wpływ na funkcję rybosomów 2. A. bakteriobójcze a) Hamujš syntezę ciany komórkowej ß-laktamy wankomycyna b) Zaburzajš przepuszczalnoć błon komórkowych polimyksyny nystatyna amfoterycyna niekt. aminoglikozydy: streptomycyna c) Łšczš się z podjednostkš rybosomalnš 30 S; mylne odczytanie kodu genetycznego i produkcja nieprawidłowych polipeptydów aminoglikozydy d) Hamujš gyrazę DNA w kom. bakteryjnej i zaburzajš syntezę kwasów nukleinowych rifampicyna ANTYBIOTYKI BAKTERIOBÓJCZE ANTYBIOTYKI BAKTERIOBÓJCZE ANTYBIOTYKI ß-LAKTAMOWE Penicyliny Cefalosporyny Monobaktamy Karbapenemy Inhibitory ß laktamazy wspomagajšce działanie podstawowych antybiotyków AMINOGLIKOZYDY POLIPEPTYDY GLIKOPEPTYDY ANTYBIOTYKI b- LAKTAMOWE dobra penetracja do tkanek i narzšdów (zwłaszcza w stanie zapalnym) możliwoć wyst. r-i uczuleniowych zwł. gronego wstrzšsu znakomity efekt bakteriobójczy szybka eliminacja z ustroju (koniecznoć częstego dawkowania) niska toksycznoć narzšdowa bardzo duży współczynnik znaczna wrażliwoć na ß-laktamazy terapeutyczny ZALETY WADY ANTYBIOTYKI b-LAKTAMOWE Antybiotyki b-laktamowe Struktura chemiczna penicyliny karbapenemy monobaktamy cefalosporyny PENICYLINY budowa chemiczna a działanie R: stabilnoć w rodowisku żołšdka, aktywnoć p/bakteryjna, podtyp penicyliny, opornoć na beta-laktamazy PENICYLINY mechanizm działania hamowanie syntezy peptydoglikanu PENICYLINY mechanizmy opornoci Wytwarzanie beta-laktamaz Wytwarzanie zmienionych białek PBP Niemożnoć aktywacji enzymów autolitycznych Niezdolnoć do przenikania do miejsca działania Zwiększona ekspresja pomp usuwajšcych lek, np. E. coli Bakterie nieposiadajšce ciany komórkowej wrodzona odpornoć Penicyliny o wšskim zakresie działania p/bakteryjnego penicyliny naturalne penicyliny półsyntetyczne (izoksazolilowe) Penicyliny półsyntetyczne o szerokim zakresie działania p/bakteryjnego aminopenicyliny karboksypenicyliny ureidopenicyliny amidynopenicyliny PENICYLINY podział Gram (-), np. Pseudomonas sp., Enterobacter sp.; mniej skuteczne od ampicyliny w lecz. zakażeń g(+) ziarenkowcami Karboksypenicyliny tikarcylina Ciężkie zakażenia wywołane przez bakterie Gram (-) Pseudomonas sp., 10xbardziej skuteczne od karboksypenicylin Ureidopenicyliny Mezlocylina Azlocylina piperacylina Gram (-), np. H. influenzae, E.coli, Neisseria sp. Aminopenicyliny Ampicylina amoksycylina Leki pierwszego wyboru w zakażeniach S. aureus, S. epidermidis Odporne na działanie beta-laktamaz Oksacylina, metycylina, nafcylina Kloksacylina, dikloksacylina Ziarenkowce gram(+); hydrolizowane przez penicylinazy Penicyliny naturalne Penicylina V Penicylina G (benzylopenicylina) Spektrum Podział działania PENICYLINY działania niepożšdane wysypki reakcje alergiczne: pokrzywka, wišd, goršczka, puchnięcie stawów, zapalenie nerek, anafilaksja Nadwrażliwoć na penicyliny (0,7-4%) PENICYLINY NATURALNE Spektrum działania Streptococcus pneumoniae Neisseria meningitidis Treponema pallidum Pasteurella multocida Listeria monocytogenes penicylina G = penicylina krystaliczna = benzylopenicylina Penicillinum crystalisatum krótki okres działania, należy jš stosować co 4-6 h, domięniowo (duże dawki sš bolesne), dożylnie; najczęciej stosowana sól potasowa benzylopenicyliny, 600 000 1 200 000 j.m. nietrwała w kwanym rodowisku żołšdka słabo wchłania się po podaniu doustnym zapalenie płuc o etiologii Str. pneumoniae zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych o etiol. Str. pneumoniae i N. meningitidis zapalenie wsierdzia o et. Str. viridans zawsze w skojarzeniu z aminoglikozydem kiła wrodzona lub nabyta (Treponema pallidium) promienica (Actinomyces) zakażenie skóry i jej struktur o etiol. paciorkowcowej zgorzel gazowa o etiologii Clostridium sp. różyca o etiol. Erisipelethric rusiopathiae p. benzatynowa Debecylina profilaktyka goršczki reumatycznej (zabezp. przed nawrotem) leczenie kiły OUNu penicylina prokainowa połšczenie naturalnej benzylopenicyliny z prokainš, co powoduje jej wolniejsze wchłanianie i wydalanie z organizmu; malejšce znaczenie, bo działanie przedłużone niewłaciwe dla leczenia zakażeń ostrych zespół Hoigne coraz częstszy (do 14/100.000); bardzo rzadko (1/100.000 miertelny) możliwoć anafilaksji penicylinowej WSTRZĽS POPENICYLINOWY/ ZESPÓŁ HOIGNE OBJAWY BARDZO PODOBNE Pacjent bardzo zdenerwowany niepokój, lęk Ma wrażenie, że umiera Omamy wzrokowe, zapachowe Spocony, może się bardzo le czuć Tachykardia, uczucie goršca, parestezje Zmiany majš charakter gwałtowny ale ustępujš samoistnie. We wstrzšsie spadek RR Zespół Hoigné RR nie ulega zmianie bšd nawet lekko wzrasta Trwa krótko: objawy pojawiajš się w kilkanacie sekund do 3 minut po zastosowaniu, trwa 1, 2 do 15 min. Farmakoterapia Relanium 2 teorie zespołu Hoignea: wpływ depresyjny na twór siatkowaty w oun tworzš się mikrozatory p. fenoksymetylowa = V-cylina; Podobny zakres działania do benzylopenicyliny, ale jest aktywna po podaniu doustnym doustnie lub iniekcje dawki doustne:400 000 j.m.co 4h 1 h przed posiłkiem lub 2 h po zapalenie gardła i migdałków (paciorkowiec ropny) !! profilaktyka goršczki reumatycznej zapalenie wsierdzia (zabiegi inwazyjne) zakażenia u chorych z endoprotezš stawu biodrowego Aminopenicyliny a-amiopochodne penicyliny benzylowej dodanie grup aminowej do łańcucha bocznego penicyliny doprowadziło do uzyskania pierwszej szerokowachlarzowej penicyliny, w której spektrum obok ziarenkowców G(+) znalazły się także niektóre gatunki pałeczek G(-) z rodz. Enterobacteriacae oraz H. influenzae ampicylina Ampicillin inj. i.m./i.v. 0,25, 0,5; 1,0; 2,0 fiolki z substancjš suchš proszek do przygotowyw...
kationowa