Próba określenia statusu prawnego Czeczeńskiej Republiki Iczkeria.pdf

Uniwersytet Warszawski

Wydziaþ Prawa i Administracji

Katedra Prawa Miħdzynarodowego

Michaþ Missala

Prba okreĻlenia statusu prawnego

Czeczeıskiej Republiki Iczkeria

Praca magisterska wykonana

pod kierunkiem prof. dr hab. Jerzego Pieıkosa

Warszawa 2000

SPIS TREĺCI

WSTĦP ............................................................................................................................ 3

ROZDZIAý I Powstanie paıstwa w Ļwietle prawa miħdzynarodowego ........................ 6

1. Pojħcie paıstwa w prawie miħdzynarodowym .................................................... 6

2. Sposoby powstania paıstw .................................................................................. 7

3. Powstanie paıstwa a zasady prawa miħdzynarodowego ..................................... 9

3.1. Zasada uti possidetis iuris ............................................................................. 9

3.2. Zasada integralnoĻci terytorialnej ................................................................ 14

3.3. Zasada prawa narodw do samostanowienia .............................................. 17

4. Znaczenie uznania paıstwa w prawie miħdzynarodowym i w stosunkach

miħdzynarodowych ............................................................................................ 22

4.1. Deklaratywna i konstytutywna teoria uznania ............................................ 22

4.2. Formy uznania ............................................................................................. 23

4.3. Doktryna i praktyka w kwestii uznania ....................................................... 24

ROZDZIAý II Zarys historii Czeczenii ........................................................................ 26

1. Oglne wiadomoĻci o kraju i jego mieszkaıcach ............................................. 26

2. Rosyjski podbj Kaukazu .................................................................................. 27

3. Czeczenia w ZSRR ............................................................................................ 30

4. Budowa niepodlegþego paıstwa ........................................................................ 32

5. Wojna rosyjsko-czeczeıska ............................................................................... 35

ROZDZIAý III Secesja Czeczenii w Ļwietle prawa krajowego .................................... 38

1. Secesja Czeczenii a prawo radzieckie ............................................................... 38

2. Secesja Czeczenii a prawo czeczeıskie ............................................................. 40

2. Secesja Czeczenii a prawo rosyjskie ................................................................. 41

ROZDZIAý IV Prawnomiħdzynarodowy status Czeczenii .......................................... 45

1. Pozycja Czeczenii na arenie miħdzynarodowej ................................................. 45

2. Umowy miħdzy CzeczeniĢ a FederacjĢ RosyjskĢ ............................................. 47

3. PaıstwowoĻę Czeczenii ..................................................................................... 51

ZAKOİCZENIE ........................................................................................................... 55

BIBLIOGRAFIA ........................................................................................................... 56

WSTĦP

Wydarzenia, ktre zaszþy w latach dziewiħędziesiĢtych XX wieku zmieniþy

politycznĢ mapħ Europy, globalny ukþad siþ oraz Ňycie mieszkaıcw znacznej czħĻci

kontynentu. Postawiþy rwnieŇ nowe wyzwania przed prawem miħdzynarodowym, w

oparciu o ktre powinny ksztaþtowaę siħ stosunki miħdzy paıstwami. Praktyka okresu

zimnej wojny sprowadzajĢca siħ do obrony politycznego i terytorialnego status quo nie

przystawaþa do sytuacji powstaþej wskutek upadku systemu komunistycznego i

likwidacji struktur bloku wschodniego.

Jednym z gþwnych przejaww (zarwno przyczynĢ jak i konsekwencjĢ)

zachodzĢcych zmian byþ wzrost marginalizowanych dotychczas tendencji

patriotycznych i nacjonalistycznych w krajach Europy ĺrodkowo-Wschodniej i byþego

ZSRR. Narody pozbawione wþasnych paıstw zaczħþy dĢŇyę do ich utworzenia.

NastĢpiþa dekompozycja paıstw wielonarodowych, ktra nie zawsze przebiegaþa drogĢ

pokojowĢ. Proces ten nie zostaþ jednak doprowadzony do koıca. Staþo siħ tak takŇe za

sprawĢ Zachodu, ktry odmwiþ uznania niepodlegþoĻci zainteresowanym podmiotom,

ktre w myĻl konstytucji dotychczasowych paıstw federacyjnych nie byþy republikami

zwiĢzkowymi. Sprawa dotyczyþa miħdzy innymi Kosowa, Grnego Karabachu,

Abchazji i Czeczenii.

Miejscem, w ktrym zogniskowaþ siħ powyŇszy problem staþa siħ niewielka

pþnocnokaukaska Czeczenia. Tylko jej przypadek moŇemy uznaę za caþkowicie

bezdyskusyjny, poniewaŇ ogþosiþa niepodlegþoĻę i stworzyþa sprawujĢce efektywnĢ

wþadzħ struktury paıstwowe (nie zrobiþo tego Kosowo), jej wola niepodlegþoĻci byþa

bezdyskusyjna (w Grnym Karabachu i Kosowie rozwaŇano zjednoczenie odpowiednio

z ArmeniĢ i AlbaniĢ), a powyŇszy cel osiĢgniħty zostaþ bez udziaþu obcej interwencji

(jak byþo w Abchazji). Zamiarem autora pracy jest wþaĻnie prba okreĻlenia statusu

prawnego Czeczenii i przy okazji jego omawiania poruszenie bardziej oglnych

zagadnieı zwiĢzanych z powstaniem paıstwa we wspþczesnym prawie

miħdzynarodowym.

Tematem pierwszego rozdziaþu pracy jest powstanie paıstwa w Ļwietle prawa

miħdzynarodowego. Zaczyna siħ on od omwienia samego terminu i warunkw jakie

dany podmiot musi speþniaę aby staę siħ paıstwem. Krtkiej charakterystyce poddano

wyrŇniane przez doktrynħ sposoby powstania paıstw, wiħkszĢ uwagħ poĻwiħcajĢc

odnoszĢcym siħ do tego procesu zasadom prawa miħdzynarodowego. Opisane zostaþy

trzy zasady majĢce najwiħkszy wpþyw na politycznĢ mapħ Ļwiata: uti possidetis,

integralnoĻę terytorialna i prawo narodw do samostanowienia. Zwracono uwagħ na ich

rozwj, zakres zastosowania i wspþczesne przewartoĻciowania, powoþujĢc siħ na

odpowiednie postanowienia dokumentw miħdzynarodowych, poglĢdy doktryny i

praktykħ paıstw. W kolejnym punkcie przystĢpiono do omwienia instytucji uznania

paıstwa. PoczĢtkiem wywodu jest przywoþanie zasadniczej kontrowersji dotyczĢcej

charakteru prawnego aktu uznania w Ļwietle teorii deklaratywnej i konstytutywnej,

potem wymieniono formy w jakich uznanie moŇe zostaę udzielone, a na koniec

zasygnalizowano rozwaŇane przez naukħ prawa miħdzynarodowego zagadnienie

dobrowolnoĻci, wzglħdnie obowiĢzku uznania i abstrahujĢcĢ od tych rozwaŇaı praktykħ

paıstw.

Drugi rozdziaþ zostaþ poĻwiħcony Czeczenii, a gþwnie jej historii ze

szczeglnym uwzglħdnieniem wydarzeı lat dziewiħędziesiĢtych. Celem autora jest

przybliŇenie maþo znanych aspektw przeszþoĻci i teraŅniejszoĻci kaukaskiego kraju

oraz ukazanie w szerszym Ļwietle zachodzĢcych w nim wydarzeı. Dzieje Czeczenii

pomagajĢ zrozumieę jej obecnĢ sytuacjħ oraz mogĢ dostarczyę dodatkowych

argumentw przy rozwaŇaniach dotyczĢcych jej statusu prawnego.

W trzecim rozdziale analizie poddano status prawny Czeczenii oraz fakt jej

secesji z punktu widzenia trzech porzĢdkw prawnych: radzieckiego, czeczeıskiego i

rosyjskiego. GþwnĢ uwagħ zwrcono na unormowania konstytucyjne. Odniesiono siħ

rwnieŇ do innych istotnych dokumentw takich jak radzieckie ustawy majĢce

zapobiec rozpadowi paıstwa, czeczeıskie deklaracje niepodlegþoĻci czy dekrety

prezydenckie w oparciu o ktre Rosja rozpoczħþa wojnħ z CzeczeniĢ.

Ostatni rozdziaþ dotyczy pozycji Czeczenii na arenie miħdzynarodowej,

konwencyjnego uksztaþtowania jej stosunkw z RosjĢ oraz zastosowania omwionych

w rozdziale pierwszym pojħę i instytucji prawa miħdzynarodowego do okreĻlenia

statusu prawnego Czeczenii. Udziela odpowiedzi o zasadnoĻę objħcia Czeczenii

reŇimem prawa miħdzynarodowego.

PiszĢc pracħ poĻwiħconĢ prawnemu statusowi Czeczenii autor korzystaþ z dwch

zasadniczych grup Ņrdeþ. Pierwsze dotyczyþy zagadnieı prawnomiħdzynarodowych,

drugie bezpoĻrednio wiĢzaþy siħ z CzeczeniĢ. WyjĢtkowo tylko spotykaþ siħ z

opracowaniami þĢczĢcymi obie kwestie, Ňadne z nich nie miaþo jednak charakteru

kompleksowego. Nie brak syntetycznych opracowaı instytucji prawa

miħdzynarodowego oraz pogþħbionych analiz poszczeglnych zagadnieı w ujħciu

teoretycznym lub historycznym. Natomiast Ņrdþa informacji na temat Czeczenii majĢ

przewaŇnie charakter czĢstkowy. SĢ to przede wszystkim analizy, materiaþy

publicystyczne i wiadomoĻci agencyjne. Opracowania monograficzne dotyczĢ gþwnie

historii, wzglħdnie wojny z lat 1994-1996, rzadziej procesu odzyskiwania

niepodlegþoĻci. 1

Oprcz klasycznych Ņrdeþ drukowanych (dokumenty, monografie i

opracowania, studia i materiaþy) autor wykorzystaþ rwnieŇ materiaþy publikowane w

wersji elektronicznej (internet). Daþo to moŇliwoĻę siħgniħcia do najĻwieŇszych

wiadomoĻci oraz opracowaı trudno dostħpnych w innej formie. Internet uþatwia

rwnieŇ zachowanie obiektywizmu, poniewaŇ od czasu napaĻci rosyjskiej w 1999 roku

jest praktycznie jedynym Ņrdþem informacji od strony czeczeıskiej.

CechĢ charakterystycznĢ Ņrdeþ na temat Czeczenii jest duŇa iloĻę zawartych w

nich informacji niezweryfikowanych oraz faþszywych. Jest to efektem nie tylko

trudnoĻci w dostħpie do informacji i braku czasowego dystansu wobec wydarzeı, ale

rwnieŇ, prowadzonej gþwnie przez Rosjħ, celowej dziaþalnoĻci dezinformacyjnej.

Na szczeglnĢ uwagħ zasþuguje praca Piotra Grochmalskiego (P. Grochmalski, Czeczenia. Rys

prawdziwy, Wrocþaw 1999), ktra zawiera obszerny opis dziejw Czeczenii do poczĢtku 1997 roku

poruszajĢc przy tym zagadnienia dotyczĢce jej statusu prawnego.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: