Sielanka grecka.doc

TREŚC:

Czarodziejki

Występują Simajta – młoda dziewczyna i Testylis – służąca.

Simajta zwraca się do służącej i pyta gdzie są składniki do odprawienia czarów (liście laurowe, zioła). Dziewczyna wspomina niewiernego męża, który nie wraca od 12 dni. Zwraca się do Selany (bogini księżyca) i do Hekate (bogini czarów, utożsamiana z Artemidą). Prosi je o wsparcie w odprawianiu czarów. Zwraca się też do trzech słynnych czarodziejek: Kirki, Perymedy i Medei (pierwsza znana z Odysei, zamieniała ludzi w wieprze; druga znana czarodziejka z Iliady; trzecia pomagała czarami swemu mężowi Jazonowi zdobyć złote runo i przez niego cierpiała gdyż ją opuścił). Simajta zaczyna czarować: prosi Iynksa (ptaka, który był składnikiem czarów, niezbędnym elementem), aby przywiódł jej męża z powrotem. Sypie mąkę do ognia, krzyczy na służącą, aby się nie ociągała tylko sypała sól i wypowiadała zaklęcia. Pali liście laurowe, aby tak samo jak one jej mąż Delfin został ogarnięty przez płomienie miłości. Topi wosk, aby jej mężowi nie dawała spokoju miłość do niej. Kręci krążkiem spiżowym, aby jej mąż „trwał przy jej wrotach”. Cały czas powtarza słowa „Iynks, męża mego przywiedź mi do domu!”. Mówi, że wiatry i morza już milczą, a jej cierpienie i ból nie chcą zamilknąc. Ma zamiar trzy razy zaklną i trzy razy „ziemię skropić”, aby jej ukochany zapomniał o tej osobie, która śpi obok niego. Chciałaby mu podać specyficzne ziele, które sprawia, że konie biegają jak szalone. Miło by jej było patrzeć jak on w szaleńczym biegu wraca do niej. Pali frędzle z szaty męża i narzeka na Erosa, który pali jej serce. Ma zamiar zrobić magiczny napój z jaszczurki i namaścić nim próg domu kochanka, gdy ten go przekroczy nie będzie mógł już się oprzeć jej czarom. Gdy służąca odchodzi namaścić próg, dziewczyna cieszy się, że zostaje sama. Żałuje tego, że się zakochał, wspomina jak poznała swego męża, a wątek ten wplata w obraz pochodu Artemidy. Pyta Selany skąd wzięła się jej miłość. To pytanie powtarza kilkakrotnie. Prosi o lekarstwo Testylis. Poleciła służącej wypatrywać męża, a gdy go zobaczy niech go przyprowadzi do niej „prostą drogą”. Nagle służąca przyprowadziła go. Usiadł obok niej i zaczął się tłumaczyć, że chciał wrócić i dobrze, że go wezwała. Podczas jego mowy dziewczyna ujęła go za rękę i pociągnęła go na łóżko i na siebie. Zaczęli się kochać. Żadne z nich nie narzekało na siebie nawzajem, aż do dziś (wspomina dziewczyna). On znalazł sobie kochankę, ale ona chce go czarami poskromić, a jeśli to nie poskutkuje to poczęstuje go trucizną. Utwór kończy pozdrowienie Selany i gwiazd na niebie.

Żeńcy

Występują Milon i Bukajos. Milon pyta Bukajosa, co się stało, że ten pracuje tak wolno i mało wydajnie. Ten odpowiada mu pytaniem, czy nigdy za nikim nie tęsknił. Milon nigdy nie doświadczył tego uczucia. Bukajos zwierza się, że nic mu się nie chce i nic nie wychodzi, bo zakochał się w „dziewce Polyboty” (niewiadomo czy chodzi o niewolnicę czy córkę wspomnianego Polyboty). Milon śmieje się z kolegi ,że „przyszła kryska na Matyska”, ale zostaje przestrzeżony przez Bukajosa, aby się nie śmiał, bo jego tez może to spotkać. Milon prosi go, aby zaśpiewał o swojej ukochanej. Bukajos śpiewa piosenkę, w której wychwala wszystkie zalety dziewczyny, która jest: szczupła, piękna, urocza itp. Przy niej kwitki bledną. „Jak wilk ściga kozę, koza – koniczynę, żuraw idzie za pługiem – ja przez ciebie ginę” tak zwraca się do dziewczyny i jednocześnie opisuje swe uczucia Bukajos. Gdyby miał wiele złota jak Krezus to obdarowywałby ją licznymi prezentami. Twierdzi, że jej głos jest wspaniały i prosi o wysłuchanie pieśni Lityersesa (legendarny król-żniwiarz frygijski, który wyzywał obcych na zawody w koszeniu, a pokonanych zabijał, dopóki nie zginął z ręki Heraklesa, jego imieniem nazywano też pieśń żniwiarzy przy akompaniamencie fletu).W odpowiedzi na to Milon zaczyna śpiewać po swojemu. Pieśń skierowana jest do Demeter (bogini zbóż i płodów ziemi), śpiewak prosi o obfite plony. Zwołuje ludzi do wydajniejszej pracy, aby zasłużyli na swoją zapłatę. Zwraca się do rządcy, aby ugotował dla nich więcej grochu. Śpiewak twierdzi, że tak powinien śpiewać chłop, gdy pracuje w słońcu. Utwór kończą słowa: „twa godna miłość, Buku to w sam raz bajeczka,/Aby ją mamie zanieść rano do łóżeczka”. Twierdzi, że jego pieśń jest właściwa, bo rozprawia o rzeczywistości. Natomiast jego przyjaciel śpiewał o miłości – tzn.bajeczce.

WSTĘP:

Tytuł książki powstał później niż utwory w nim zawarte. Nie wszystkie one są sielankami, a te, które są, nie zawsze można uznać za sielankowe, idylliczne czy bukoliczne. Książka zawiera sielanki, bukoliki, idylle i mimy – utwory poetów greckich: Teokryta, Moschosa i Biona oraz parę utworów, których autorów nie można określić.

1.        Życie pasterskie i pasterz w poezji starożytnej Grecji.

Pieśni pasterskie towarzyszy nam tu dosyć często. Opisują one życie i codzienność pasterzy.

W ZWIERCIADLE LITERATURY

Starożytna sielanka opisuje losy najbiedniejszych – niewolników i pasterzy. Idealizuje ich życie i zachowanie. Zaginął oryginalny folklor pasterski, zachowały się jedynie szczątki oraz nazwa śpiewów poganiaczy wołów – bukoliasmos.

PASTERZE HOMERA

W tych czasach bogactwo płynęło z uprawy roli i hodowli bydła. Podkład mityczny Iliady i Odysei podkreśla tę zależność. Odyseusz brał udział w zawodach w pracy na roli, synowie licznych władców zajmowali się wypasem bydła, dziewczęta wielkich rodów w swych posagach wnosiły bydło, które stało się w tamtych czasach miernikiem bogactwa. Występują też rzeczywiści pasterze (urodzeni jako pasterze). Homer dzieli ich na grupy wg tego, co wypasają – wolarze, owczarze, koźlarze i świniopasy, gdzie pierwsi są najszlachetniejsi.

POGARDA DLA TRUDU PASTERZA

W Odysei spotykamy również wizerunek cyklopów, którzy zajmują się pasterstwem. Był to negatywny sposób oceny. Wraz z rozwojem handlu i rolnictwa pasterstwo zostało strącone na boczny tor. Było to zajęcie dla najuboższych i niewolników. W literaturze pasterz staje się gorszą postacią, pojawia się w tragediach jako najmniejsza postać, a w komediach jako symbol chamstwa i prymitywności. Jedynie Sofokles w „Aleksandrze” uczynił pasterza głównym bohaterem, jednak okazuje się, że był on pochodzenia królewskiego, a nie wywodził się z plebsu.

LUDOWE POCZĄTKI BUKOLIKI

W krainach gdzie dominowały tereny równinne i pastwiska krzewił się obyczaj pasterski. Wiązano z nim kulty bożka Pana w Arkadii i Artemidy. Stąd miała wywodzić się bukolika – początkowo pieśń obrzędowa. Ustalono aż trzy wersje tej tradycji:

-> pierwsza mówi, że gdy podczas wojen perskich i spartańskich w świątyni Artemidy dziewczęta śpiewały pieśni obrzędowe. Jednak w obawie przed wojna schowały się, a ich rolę przejęli dzielni pasterze

-> druga wersja łączy bukolikę z założeniem świątyni Artemidy w Tyndaris na Sycylii, gdzie pasterze opiewali swoją boginię, a zwyczaj ten przetrwał i w późniejszych czasach.

-> trzecia wersja (starożytni scholiaści ją potwierdzają) mówi, że: gdy Syrakuzach wybuchł pomór na bydło, mieszkańcy w ramach ofiary wznieśli świątynię Artemidzie. Na jej poświęcenie przybyli chłopi, śpiewając swe pieśni. Od tego czasu w zwyczaj weszło odbywanie w teatrze zawodów śpiewaczych. Zawody takie są podstawowym elementem typowego utworu bukolicznego.

TRADYCJE LITERACKIE

Stesichoros pisał odwołując się do lokalnych opowieści pasterskich. Opowiada o Dafnisie, który związał się z nimfą, ale pojony winem przez córkę królewską, został zmuszony do zdrady. Za karę został oślepiony i bardzo cierpiał. Podobno od tej opowieści zaczęła się bukolika ( tak twierdzi Ajlianos, który tę opowieść przełożył).

2.       Epoka

ŚWIAT HELLENISTYCZNY

Bukolika Teokryta powstaje ok. pół wieku po wyprawach Aleksandra Wielkiego. Sytuacja w kraju:

- zhierarchizowane państwo

- władzę stanowił władca i jego dwór (najbliższe otoczenie)

- funkcjonowały armia urzędnicza i siła zbrojna

- element grecki społeczeństwa żył w miastach, a tubylcy zasiedlali chora (nie-miejskie wnętrze kraju)

ELITARYZM I DWORSKOŚC LITERATURY

Elita umysłowa epoki hellenistycznej obdziela podawanymi przez siebie treściami tylko członków elity, władcę, dwór, uczonych i literatów z dworem związanych. Produkcja literacka stała się wyrafinowana, trudna, przeznaczona dla znawców i smakoszy. Religia została zmitologizowana do formy baśni. Pisarz nie angażował się emocjonalnie, lecz potrzebował jedynie tematu. W twórczość były wciągane liczne orientalizmy.

NAUKA I POEZJA HELLENISTYCZNA

Nastąpił wyraźny rozwój nauk ze względu na potrzeby praktyczne. Nauki ścisłe stanowią tego najbogatszy element. Powstają wielkie ośrodki naukowe – Biblioteka aleksandryjska, Msejon aleksandryjskie (centralny ośrodek badawczy), podobnie w Pergamonie i Antiochi syryjskiej. Uczoność była wielką zaletą, a literatura była uprawiana jako zawód. Poeci uprawiają różne rodzaje literackie, dodatkowo je modyfikują, powstaję więcej utworów przeznaczonych do czytania niż tych do wygłaszania.

MOTYW UCZUCIOWY

Cechy literatury to: zerwanie ze starymi ideałami, traktowanie starych wierzeń i nowych kultów jako tematy do pisania, zakamarkowa uczoność, zacieśnienie kręgów odbiorców i kunszt formalny.

Literatura aleksandryjska na temat pierwszego rzędu uważa wątek miłosny. Przedstawiane są liczne pary kochanków (nie tylko chłopiec i dziewczyna, ale też i dwóch chłopców). W komedii, epigramie, elegii, bukolice, eposie czy romansie głównym wątkiem jest miłość.

3.       Pisarz

WIADOMOŚCI O ŻYCIU

Teokryt – ur. W Syrakuzach lub na wyspie Kos (zdania są podzielone). Jego rodzice to Praksagoras i Filinna. Szczyt jego twórczości przypada na lata 284-280 p.n.e., albo na lata 310-250 p.n.e.(tutaj zdania również są podzielone). Przebywał głównie we wschodniej części świata – Koss, Aleksandria, Milet. Jego przyjacielem był lekarz Niklas z Miletu. Poeta niejednokrotnie nawiązuje do sycylijskiej tradycji literackiej. Spis dzieł pisarz możemy odnaleźć słowniku Sludasa. Do naszych czasów przetrwały tylko dwa imiona greckich następców Teokryta – Bion i Moschos.

ŻEŃCY

W spiece słonecznej pracuje dwóch wyrobników. Starszy upomina młodszego, który zakośnie nadąża. Ten tłumaczy się udręką miłosną. Zarys dwóch zupełnie odmiennych typów myślenia: młodszy – uczuciowy, rozkochany, poetyczny i starszy – realista życiowy, zbrojny w mądrość przysłow i nieufność do jakichkolwiek uczuć. Prosi młodszego o piosenkę, bo lubi piosenki, ale gdy tamten spełni prośbę i zacznie wychwalać ukochaną to starszy odpowie i upomni pieśnią – starą pieśnią żniwiarzy o żniwiarskim trudzie, kłopotach, ciężkiej pracy i skąpym rządcy. Tak według niego powinni śpiewać chłopi podczas pracy, a miłość to:bajeczka”. Jest to jedyny utwór, gdzie ukazana jest ciężka praca człowieka. W innych pasterskich utworach jest tylko pieśń i wypoczynek.

CZARODZIEJKI (MIMY MIEJSKIE)

Simajta czaruje swego kochanka. Scena: noc nad brzegiem morza, osoby: dziewczyna i milcząca służąca, niosąca ingrediencje magiczne. Ukazany jest tajemny obrzęd 9 czarów, mających z powrotem przywieść do domu i łoża Simajty niewiernego kochanka. Jeśli nie usłucha czarów trafi do Hadesu. Obrzęd kończy się, dziewczyna zostaje sama z Księżycem Boginią. Opowiada księżycowi jak to wszystko się stało (przypomina sobie). Przypadkowe ujrzenie Delfina, namiętność, która ją ogarnęła, szczęście w skromnej izbie i smutek, opuszczenie, zazdrośc.Poeta włożył w ten utwór wiele uczuć. Papirusy magiczne poświadczają każdy element czarów. Mało, które dzieło literatury antycznej ma tyle prawdy współczującej obserwacji.