PEDAGOGIKA SPECJALNA
SYSTEMY KSZTAŁCENIA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH W POLSCE
Obecnie w naszym kraju istnieją równolegle dwa systemy kształcenia:
1. system kształcenia specjalnego,
2. system kształcenia integracyjnego.
Charakterystyka systemu kształcenia specjalnego.
Jest to elastyczny system udogodnień dydaktycznych i wychowawczych stosowanych wobec osób, które bez specjalnej pomocy nie mogłyby osiągnąć pełni rozwoju.
Składniki systemu:
1. przedszkola specjalne,
2. podstawowe szkoły specjalne z gimnazjami,
3. placówki kształcenia postgimnazjalnego,
4. zespoły szkół specjalnych,
5. specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze składające się zazwyczaj z przedszkola, szkoły podstawowej i gimnazjum szkół postgimnazjalnych z internatem.
Kategorie osób niepełnosprawnych, dla których istnieją placówki specjalne:
1. na poziomie przedszkolnym:
Ø dla niewidomych,
Ø dla osób z zaburzeniami widzenia,
Ø dla głuchych,
Ø dla niedosłyszących,
Ø dla upośledzonych umysłowo w stopniu umiarkowanym i znacznym,
Ø dla dzieci z zaburzeniami przyswajania (celiakia),
Ø dla dzieci z zaburzeniami emocjonalnymi (z autyzmem),
Ø dla dzieci przewlekle chorych (przy szpitalach, sanatoriach),
Ø dla dzieci z dysfunkcjami narządów ruchu.
2. szkoły podstawowe i gimnazja – istnieją dla wszystkich w/w grup poza dziećmi z zaburzeniami przyswajania a ponadto mamy szkoły dla osób wykazujących zaburzenia przystosowania. Dla osób z umiarkowanym i znacznym niedorozwojem umysłowym stworzono specjalny tok kształcenia w szkołach życia,
3. licea i szkoły zawodowe.
Programy nauczania w szkołach specjalnych.
W szkołach specjalnych realizowane są trzy warianty programowe:
1. program ukierunkowany na przyswojenie podstawowych kompetencji życiowych, społecznych i zawodowych jest realizowany w szkołach życia. W placówkach tych kładzie się nacisk na rozwój umiejętności życiowych niezbędnych natomiast rozwijanie typowo szkolnych umiejętności tj. czytanie, pisanie, liczenie jest prowadzone w ograniczonym zakresie uwzględniającym zaburzenia intelektualne,
2. program szkoły masowej znacznie uproszczony i skrócony ale realizowany w dłuższym czasie jest realizowany w szkołach dla głuchych i upośledzonych lekko,
3. program szkoły masowej z pominięciem pojedynczych przedmiotów jest realizowany w pracy z pozostałymi grupami osób niepełnosprawnych.
Metoda ośrodków pracy jako element wyróżniający system kształcenia specjalnego. Metoda ośrodków pracy została stworzona i jest nadal stosowana w praktyce przedszkoli. Pierwotnie nosiła nazwę ośrodków zainteresowań. Do potrzeb kształcenia niepełnosprawnych została zaadaptowana przez Marię Grzegorzewską. Jest to metoda nauczania stosowana głównie w nauczaniu początkowym i praktyce szkół życia. Rewalidacyjne wartości metody środków pomocy wynikają z tego, iż umożliwia ona:
Ø indywidualizację nauczania a w tym indywidualizację tempa i sposobu poznawania świata przez ucznia,
Ø aktywizację uczniów,
Ø poznawanie wielozmysłowe.
Metoda jest metodą nauczania całościowego – w zajęciach prowadzonych tą metodą nie ma sztywnego podziału na lekcje i przerwy oraz przedmioty.
Organizacja zajęć (składniki) prowadzonych metodą ośrodków pracy:
1. zajęcia wstępne,
2. obserwacja,
3. kojarzenie i porządkowanie,
4. systematyzowanie i utrwalanie zgromadzonej wiedzy,
5. ekspresja,
6. zajęcia końcowe.
Wady i zalety kształcenia specjalnego.
Zalety:
1. stwarzanie szans indywidualizacji nauczania i lepszego poznawania uczniów,
2. ograniczanie sytuacji doświadczenia przez uczniów mniejszej wartości inności i słabości,
3. szansa na sukces edukacyjny,
4. szansa na integrację społeczną,
5. zdobycie pewnego zasobu wiedzy,
6. możliwość korzystania z technologii rehabilitacyjnych i asystujących, umożliwiających poznawanie świata przez niepełnosprawnych,
7. możliwość korzystania z porad interdyscyplinarnego zespołu specjalistów.
Wady:
1. nieadekwatność programów nauczania na poziomie kształcenia zawodowego do potrzeb rynku pracy,
2. zubożenie doświadczeń społecznych i zawężenie ich do grona osób niepełnosprawnych i ich opiekunów,
3. zagrożenia ukształtowaniem nieadekwatnej zawyżonej lub zaniżonej samooceny
___________________________________________________________________________
28.10.
Charaktersytyka systemu kształcenia integracyjnego.
Mianem integracyjnego systemu kształcenia i wychowania określamy rozwiązania organizacyjno-prawne, które pozwalają na maksymalne włączenie osób niepełnosprawnych nurt edukacji w placówkach masowych. Osobom przebywającym na stałe w instytucjach opieki całkowitej należy umożliwić jak najczęstsze kontakty z życiem toczącym się na zewnątrz wymienionych instytucji.
Formy organizacyjne kształcenia integracyjnego:
1. uczniów niepełnosprawnych w zwykłej klasie szkoły masowej nie korzystający z dodatkowych zajęć rehabilitacyjno-edukacyjnych,
2. uczeń niepełnosprawny w zwykłej klasie szkoły masowej korzystający z dodatkowych zajęć w szkole lub poza nią, np.: w poradniach rehabilitacyjnych, psychopedagogicznych i innych,
3. klasy specjalne realizujące programy szkół specjalnych w szkołach masowych,
4. grupa uczniów niepełnosprawnych realizująca program szkoły specjalnej w zwykłej klasie w szkole masowej,
5. nauczanie indywidualne ucznia niepełnosprawnego w jego domu z realizacją programu szkoły masowej i stworzenie mu możliwości uczęszczania na imprezy okolicznościowe do szkoły masowej,
6. szkoły sąsiedzkie – ten wariant organizacyjny zakłada istnienie obok siebie przy tej samej ulicy dwóch szkół – specjalnej i masowej. Każda z nich realizuje swój program nauczania ale uczniowie spotykają się na imprezach okolicznościowych w szkołach, spędzają razem wolny czas.
Czynniki zwiększające (regulujące) efektywność kształcenia integracyjnego.
Czynniki związane z dzieckiem niepełnosprawnym:
a) wczesna diagnoza i rehabilitacja,
b) trening umiejętności codziennych i kompetencji w zakresie społecznego bytowania,
c) odpowiedni poziom dojrzałości społecznej, samo wiedza i samoświadomość,
d) zaopatrzenie i umiejętne korzystanie z pomocy technicznych,
e) dystans wobec własnej niepełnosprawności,
f) motywacja pro integralna,
g) możliwości korzystania ze wsparcia,
h) okres wstępny, umożliwiający poznanie struktury architektonicznej placówki zasad jej funkcjonowania.
Czynniki związane z nauczycielem:
a) nauczyciel powinien:
Ø manifestować swoim zachowaniem postawę tolerancji i otwartości wobec inności słabości,
Ø posiadać wiedzę o osobach niepełnosprawnych i metodach ich usprawniania,
Ø posiadać wiedzę o instytucjach udzielających pomocy niepełnosprawnym i ich opiekunom,
Ø korzystać ze wsparcia interdyscyplinarnego zespołu specjalistów zajmujących się dzieckiem niepełnosprawnym,
Ø posiadać wiedzę o regulacjach prawnych i o mechanizmach modyfikujących procesy integracji społecznej w klasie szkolnej,
Ø współdziałać z rodzicami niepełnosprawnego dziecka jak i rodzicami dzieci niepełnosprawnych,
Ø realizować w pracy zasadę indywidualizacji nauczania i egzekwowania wiedzy od uczniów,
Ø umieć rozpoznać u siebie symptomy wypalenia zawodowego i je redukować lub eliminować,
Czynniki związane ze środowiskiem fizycznym szkoły:
a) zapewnienie środka transportu i wyeliminowanie barier architektonicznych w szkole i poza nią,
b) wyposażenie szkoły w pomoce techniczne umożliwiające pobieranie nauki dzieciom niepełnosprawnym.
Czynniki związane z dziećmi pełnosprawnymi:
a) otrzymywać wiedzę o zróżnicowaniu ludzi pod względem poziomu sprawności,
b) informowane i uczone w toku odpowiednio zorganizowanych prezentacji i sytuacji wychowawczych różnych sposobów udzielania pomocy potrzebującym osobom z uwagi na konsekwencje chorób, wad wrodzonych, starzenia się i nieszczęśliwych wypadków.
Wady i zalety systemu kształcenia integracyjnego.
1. stwarzanie możliwości dla zdobywania wielu zróżnicowań doświadczeń i kompetencji społecznych,
2. pozostawienie dziecka w jego naturalnym otoczeniu – w rodzinie i społeczności lokalnej,
3. umożliwienie mu uczestniczenia w głównym nurcie życia społecznego,
4. poszerzanie kontaktów społecznych,
5. kształtowanie adekwatnej samooceny.
Wady i zagrożenia wynikające z kształcenia integracyjnego:
1. zagrożenie codziennym doświadczeniem inności, słabości i mniejszej wartości,
2. zagrożenie izolowaniem i marginalizowaniem.
szanelka-marta