Aspekty porównania wnioskowań
1. Do jakiego rodzaju zaliczamy porównywane wnioskowania?
DEDUKCYJNE - wnioskowanie niezawodne, wartościowe logicznie.
REDUKCYJNE - wnioskowanie zawodne (uprawdopodobniające), wartościowe logicznie.
INDUKCJA ZUPEŁNA - wnioskowanie dedukcyjne niezawodne.
INDUKCJA NIEZUPEŁNA - wnioskowanie redukcyjne uprawdopodobniające (zawodne).
ANALOGIA - wnioskowanie uprawdopodabniające (zawodne, inne redukcyjne).
2. Budowa przesłanek:
DEDUKCYJNE - przesłanki o budowie prawa logicznego. Jeżeli mamy wnioskowania rachunku zdań to
przesłanki są zdaniami prostymi albo złożonymi, jeżeli mamy wnioskowania rachunku nazw to przesłanki są
zdaniami subsumpcyjnymi.
REDUKCYJNE - przesłanki o budowie prawa logicznego. Jeżeli mamy wnioskowania rachunku zdań to
INDUKCJA ZUPEŁNA - prawie wszystkie przesłanki są zdaniami atomicznymi, jedna jest zdaniem
egzystencjalnym.
INDUKCJA NIEZUPEŁNA - wszystkie przesłanki są zdaniami atomicznymi.
ANALOGIA - przesłanki są zdaniami atomicznymi.
3. Budowa wniosku:
DEDUKCYJNE - wniosek o budowie prawa logicznego zdanie proste albo złożone.
REDUKCYJNE - wniosek o budowie prawa logicznego zdanie proste albo złożone.
INDUKCJA ZUPEŁNA - wniosek jest zdaniem subsumpcyjnym.
INDUKCJA NIEZUPEŁNA - wniosek jest zdaniem subsumpcyjnym.
ANALOGIA - wniosek jest zdaniem atomicznym.
4. Związek pomiędzy przesłankami a wnioskiem i odwrotnie:
DEDUKCYJNE - z przesłanek logicznie wynika wniosek.
REDUKCYJNE - z przesłanek nie wynika wniosek, z wniosku wynikają przesłanki.
INDUKCJA ZUPEŁNA - z koniunkcji przesłanek wynika wniosek, z wniosku wynikają przesłanki.
INDUKCJA NIEZUPEŁNA - z przesłanek nie wynika wniosek, z wniosku wynikają przesłanki.
ANALOGIA - z przesłanek nie wynika wniosek, z wniosku nie wynikają przesłanki.
5. Konsekwencje popełnienia błędu materialnego:
DEDUKCYJNE - błąd materialny nie przesądza o fałszywości wniosku.
REDUKCYJNE - błąd materialny przesądza o fałszywości wniosku.
INDUKCJA ZUPEŁNA - błąd materialny w przesłankach atomicznych przesądza o fałszywości wniosku,
błąd w przesłance egzystencjalnej nie przesądza o fałszywości wniosku.
INDUKCJA NIEZUPEŁNA - błąd materialny przesądza o fałszywości wniosku.
ANALOGIA - błąd materialny nie przesądza o fałszywości wniosku.
6. Czy można popełnić błąd formalny?
DEDUKCYJNE - nie można popełnić błędu formalnego.
REDUKCYJNE - można popełnić błąd formalny.
INDUKCJA ZUPEŁNA - nie można popełnić błędu formalnego.
INDUKCJA NIEZUPEŁNA - można popełnić błąd formalny.
ANALOGIA - można popełnić błąd formalny.
ZADANIA. Część I (str. 24-25).
1. Podaj przykład sytuacji, w której dym służyłby jako znak czegoś.
Dym służyłby jako znak w sytuacji, gdyby człowiek, rozbitek, który zagubił się na morzu i trafił na
bezludną wyspę rozpaliłby ognisko i dawałby znaki dymne.
2. Podaj przykład znaku:
a) takiego, którego reguły znaczeniowe ustalone są w zasięgu międzynarodowym. Znakiem, którego reguły ustalone są
w zasięgu międzynarodowym jest np. alfabet Morse’a.
b) takiego, którego reguły znaczeniowe przyjęte są tylko w społeczeństwie polskim. Znakiem, którego reguły przyjęte są
tylko w społeczeństwie polskim jest np. hymn polski.
c) takiego, którego reguły znaczeniowe ustalone są tylko w małej grupie, do której Ty należysz.
3. Przy mało uczęszczanej szosie ścinano spróchniałe drzewa i na ten czas umieszczono barierę z napisem „Objazd” oraz strzałkę
kierującą na równoległą drogę polną. W czasie ścinania drzew nikt jednak nie nadjechał szosą, a barierę niezwłocznie potem
usunięto. Czy bariera z napisem i strzałką była znakiem w tej sytuacji?
Bariera ta była dostrzegalnym, układem rzeczy, ustawiona była przez człowieka, odbiorcą był człowiek,
istniały reguły, które nakazują w każdej sytuacji gdy kierowca widzi barierę z napisem „Objazd” oraz strzałkę
kierującą na równoległą drogę polną, zmienić kierunek jazdy na drogę wskazaną przez strzałkę. To, że
w opisywanej sytuacji nikt nie przejeżdżał nie ma żadnego znaczenia. Znak ma być dostrzegalnym układem
rzeczy - nie musi być dostrzeżony.
4. Czy leżące w magazynie zarządu drogowego blaszane żółte trójkąty z czerwoną obwódką są znakami drogowymi?
Jest to dostrzegalny układ rzeczy. Układ ten nie jest prawidłowy, ponieważ żółte trójkąty, które nie są
umieszczony na drodze nie są znakiem drogowym. Żółte trójkąty umieszczone w magazynie nie są tam
umieszczone po to by odbiorca-człowiek (kierowca) stosował się do nich, gdyż nie ma reguł, które nakazują
stosować się do żółtych trójkątów z czerwoną obwódką zawsze gdy się je widzi. Nie są to więc znaki drogowe.
5. Czy podniesienie przez jakąś osobę ręki do góry jest znakiem? Uzasadnij każdą odpowiedź.
a) w chwili, gdy ten ktoś wkłada sweter. Osoba, we własnym pokoju, unosząca ręce i wkładająca sweter jest
dostrzegalnym układem rzeczy, twórcą jest człowiek. Nie ma odbiorcy, ponieważ osoba wkładająca sweter
nie zakłada, że ktoś ją zobaczy. Nie istnieją reguły nakazujące określone myślenie w sytuacji, w której ktoś
podnosi rękę. Nie jest znakiem.
b) gdy odbywa się jawne głosowanie. W sytuacji, gdy odbywa się jawne głosowanie uniesienie ręki do góry jest
dostrzegalnym układem rzeczy, spowodowanym przez człowieka. Istnieją reguły, które nakazują widząc
podniesioną rękę w sytuacji jawnego głosowania myśleć o podniesionej ręce jak o głosie za, przeciw,
wstrzymującym się. W tej sytuacji jest to znak.
c) gdy ktoś wykonuje poranne ćwiczenia gimnastyczne w swoim pokoju. Jak w a).
d) gdy zapowiedziano dyskusję. Jak w b).
6. Czy ściśle wyraził się ktoś kto powiedział, że gorączka jest znakiem choroby?
Gorączka - podwyższona temperatura, jest dostrzegalnym zjawiskiem, wywołanym przez siły przyrody, nie
ma reguł nakazujących w sytuacji gdy występuje gorączka myśleć o chorobie (ponieważ można mieć wysoką
temperaturę nie będąc chorym, lub można być chorym bez gorączki). Nie jest to znak, jest to oznaka.
7. Wskaż wśród następujących wyrazów te, które należą do Twojego słownika. Które z tych wyrazów są przez Ciebie aktywnie używane
(słownik czynny), a które tylko rozumiesz, ale ich nie używasz (słownik bierny)?
„dysza”, „sabotaż”, „karczoch”, „kierdel”, „laser”, „tracz”, „użątek”. Słownik czynny: „sabotaż”,
„karczoch”, „laser”. Słownik bierny: „dysza”.
8. Jak można rozumieć zwroty: „on ma węża w kieszeni”, „on za kołnierz nie wylewa”, „koledzy dali mu bobu”?
Są to idiomy. Zwrot „on za kołnierz nie wylewa”, „on ma węża w kieszeni” i „koledzy dali mu bobu” są
idiomami niewłaściwymi.
9. Orientując się według końcówek słów użytych w dziecięcym języku spróbuj ustalić budowę składniową zdania: „Livo-głoka kuzdra
kornęła bokra u kornuje bokrzątko”.
10. Poznań otrzymał wozy tramwajowe z Amsterdamu. Na szybach nad wygodnym miejscem przy wejściu były napisy: „Wilt u zitten? Ik
kan stan!” Jakie przypisujesz tym napisom znaczenie? Jak wpadłeś na ten pomysł i jakie elementy były podstawą tego
przypuszczenia?
11. Napisz zdanie składające się z co najmniej pięciu wyrazów i określ kategorię syntaktyczną wyrazów składowych.
12. Określ kategorię syntaktyczną wyrazów:
a) „śpi”.
b) „otwiera”.
c) „chociaż”.
d) „poniżej”.
e) „głośno”.
13. Jaką rolę semiotyczną spełnia napis „Kocham Elę!” w poufnym pamiętniku?
Zwrot „kocham Elę!” w poufnym pamiętniku spełnia rolę ekspresywną.
14. Przeprowadź analizę znaczenia wypowiedzi „Trzy trefle” w czasie licytacji przy grze w karty, oraz znaczenia tych samych słów jako
odpowiedzi na pytanie „Jakie trzy karty pozostały ci w ręku?”. Określ rolę tych wypowiedzi.
W grze w karty w czasie licytacji tego typu wypowiedź spełnia rolę performatywną i sugestywną.
W odpowiedzi na pytanie „jakie karty ci zostały” spełnia rolę opisową.
15. Podaj przykład wypowiedzi, która w danej sytuacji spełnia szczególnie wyraźnie rolę performatywną. Opisz dokładnie jakie są
warunki ważnego dokonania danego aktu za pomocą tej wypowiedzi.
Wypowiedź o treści „Zgadzam się na przedstawione warunki” spełnia rolę performatywną w sytuacji, gdy
ktoś wypowiada się na temat przedstawionej oferty, np. u notariusza.
16. Podaj przykład umowy, którą zawarłeś nie używając jakichkolwiek znaków słownych.
Umowa przewozu środkami komunikacji miejskiej - zawarta poprzez skasowanie biletu. Wzięcie udziału
w licytacji - poprzez uniesienie do góry tabliczki.
17. Jakiego stopnia językowego jest wypowiedź „Jan sądzi, iż Paul wie o tym, że zwrot ‘brać sobie do serca’ jest idiomem języka
polskiego”?
Jest to wypowiedź metajęzykowa 4 stopnia.
ZADANIA. Część II (str. 36-37).
1. Podaj przykłady zdań, w których jako podmiot występowałyby:
a) przymiotnik - Dobry jest miły.
b) czasownik - Biegać jest przyjemnie.
c) zaimek - On jest fajny.
d) liczebnik - Pierwszy jest zwycięzcą.
e) wyrażenie złożone zawierające czasownik w trybie oznajmującym - Mężczyzna, który zbiera monety jest moim bratem.
2. Przepisz, podkreślając nazwy abstrakcyjne, spośród następujących:
„płacz”, „łza”, „błękit nieba”, „błękit pruski” (barwnik), „sen”, „śpioch”, „kuźnia”, „kowal”, „zabójstwo”,
„wysokość”, „wysoki dom”, „przyjaźń”, „śmierć”, „chochlik”.
3. Czy nazwy Rejent, Sędzia, Podkomorzy, itd., użyte przez Mickiewicza w tekście Pana Tadeusza są nazwami generalnymi czy
indywidualnymi?
Są to nazwy indywidualne, ponieważ zostały nadane postaciom literackim przez Mickiewicza w drodze
arbitralnej decyzji. Mickiewicz nadając te nazwy nie brał pod uwagę cech tych postaci. Nazwy indywidualne
nadawane są przedmiotom bez względu na cechy, jakie te przedmioty posiadają.
4. Czy w zdaniu „co drugi rybak na Półwyspie Helskim to człowiek noszący nazwisko Budzisz - powiedział stary Kaszub” występują
nazwy indywidualne?
Jedyną nazwą indywidualną jest nazwa „Półwysep Helski”. Nazwy Budzisz i Kaszub są nazwami
generalnymi bo nadane są przedmiotom ze względu na ich cechy.
5. Podaj treść nazw - ograniczając się do cech konstytutywnych:
a) „wieczne pióro” - przyrząd do pisania, posiadający stalową końcówkę, do pisania używa atramentu
czerpanego z pojemniczka wewnątrz pióra.
b) „tramwaj” - stalowy pojazd szynowy, jeżdżący po torach po mieście, zasilany prądem.
c) „kajak” - mała łódka sportowa, zazwyczaj jedno lub dwu osobowa, wykonana z drewna, napędzana wiosłem
o dwóch łopatkach.
6. Wpisz możliwie najbardziej szczegółowo cechy, które przysługują każdemu desygnatowi nazwy „skuter”. Wskaż, jakie cechy można
wybrać jako konstytutywne, a jakie wypadnie uważać wtedy za konsekutywne. Czy można tu odpowiedzieć tylko w jeden sposób? Jaki
zestaw cech uważasz za treść leksykalną nazwy „skuter”?
...
prawozaoczne