SOCJOLOGIA
Wykład(1) 07.10.2004r.
Socjologia jest nauką młodą, powstała w latach 20’ XX w. Pojęcie wprowadził August Comte.
Powstała koncepcja, że bez nauki, wiedzy o społeczeństwie nie będzie można dokonać rozwiązań korzystnych, dokonać jakichkolwiek zmian społecznych.
Socjologia to nauka o pewnych zbiorowych zachowaniach i formach życia ludzkiego
Odpowiedź na pytanie: Co jest istotą społeczeństwa i jakie są podstawowe elementy tworzące życie zbiorowe?
Istnieją 3 główne nurty:
1) Nominalizm – nawiązanie do klasycznych koncepcji angielskich
np. J.Locke – empiryzm ; H.Spencer - liberalizm
Społeczeństwo jest hipostazą pojęciową. Nie jest to realny byt, który
istnieje w kategoriach empirycznych. Inaczej mówiąc jest produktem
naszych umysłów, nie jest bytem realnym w sensie ontologicznym.
Społeczeństwo to suma cech, które odnajdujemy w jednostkach. Życie
zbiorowe nie ma żadnego elementu, którego nie moglibyśmy odnaleźć w
życiu jednostki.
Hipostazy pojęciowe, które nie mają ekwiwalentu empirycznego czyli
takie, które realnie nie istnieją, nie istnieją jako oddzielna kategoria
ontologiczna. np. rodzina
2) Realizm – zwolennikiem ów poglądu był E.Durkheim.
Pogląd przeciwstawny do ww., otóż założenie, że jednostka jest podstawą to
błąd. Jednostka pozbawiona wpływu środowiska jest tylko bytem biologicznym.
Nie jest sama w stanie wykreować predyspozycji typowo ludzkich np.mowy
Cechy ludzkie rozwijają się przy kontaktach z innymi istotami tego samego
gatunku. Człowiek reaguje różnie: *presja społeczna, *indywidualne decyzje
Tutaj podstawowym elementem społeczeństwa jest grupa społeczna.
3) Interakcjonizm – zwolennikiem tego poglądu był G.H Mead
Podstawowym elementem składowym społeczeństwa są pewne
względnie trwałe wzory zachowań, związane z określonymi sytuacjami
społecznymi tzw. role społeczne.
Role społeczne jest to zespół oczekiwań jakie społeczeństwo zajmuje
wobec jednostek zajmujących określoną w nim pozycję.
Esencją życia społ. nie znajduję się ani w jednostce ani w grupie
lecz w przestrzeni, w procesie wzajemnego oddziaływania
między jednostkami. Aby istniał ład pewne wzory ról muszą pasować do
podejmowanych czynności np. rola ojca, matki, dziecka!!!!
Ów oddziaływania mogą przybierać różne formy, odgrywanie ról jest
uwarunkowane 3 czynnikami:
a) scenariuszem określonym przez pewne normy
b) indywidualnymi predyspozycjami jednostki
c) oczekiwaniami partnerów interakcji
Podstawą społeczeństwa są powtarzające się wzory zachowań, które wynikają z rozumienia zachowań partnerów interakcji.
Część socjologii zajmująca się źródłami łączenia jednostek i entropii(rozpadu) społeczeństwa.
Wyróżniamy 3 źródła więzi społecznej:
I koncepcja - źródłem więzi społecznej jest sama natura ludzi, predyspozycje biolog.
np. związki krwi. Jednostka nie decyduje w jakim świecie funkcjonuje
Z czasem są one obudowywane społeczna ideologią. Nacisk kładzie się
na to co społeczne, narodowe
II koncepcja – wzajemne związki są konsekwencją respektowania przez jednostki
zakazów i nakazów produkowanych przez społeczeństwo.
Determinizm społeczny, uczestnictwo w danym społ. nie jest
konsekwencją naszej woli lecz ulegania powyższym warunkom
III koncepcja – więź zrzeszeniowa, związki są konsekwencją dokonywania wolnych
wyborów, a jednostka jest świadoma alternatyw zachowania.
Istnieją 2 formy wiązania się ludzi:
1) Związki funkcjonalne – interakcja z innymi odbywa się z chęcią wymiany dóbr różnego
typu np. $ za bezpieczeństwo socjalne. Wiążemy się dla dobra, aby
dzięki komuś coś osiągnąć
2) Związki ekspresyjne – wymiana tych samych dóbr i wartości.
1) Poznawcza – badania społeczeństwa i formułowanie twierdzeń
2) Praktyczna – wiedza potrzebna kształtowania pożądanych postaw
3) Ideologiczna – podstawy do formułowania ideologii.
Ideologia jest próbą opisu, oceny i wytyczenia kierunków działania
Każda ideologia stawia na pierwszym miejscu osiągnięcie celu, drugorzędną sprawą jest poznanie.
Osobowość ludzka – zbiór pewnych cech bio- , psycho- i socjo-gennych umożliwiających adaptację do zmieniających się warunków
Jednostka to organizm natury biologicznej.
Osoba to kategoria ontologiczna, która oprócz parametrów biologicznych uwzględnia coś jeszcze.
Człowiek nie da się zredukować do bio – psycho – socjo gennych elementów. Człowiek jest „trójjednią” tych cech.
Na każdym z tych poziomów człowiek charakteryzuje się cechami, które odróżniają nasz gatunek od innych.
Cechy bio, psycho i socjo genne, ich zbiór to osobowość ludzka
Cechy charakterystyczne człowieka
Elementy biogenne:
1) najlepiej rozwinięty system nerwowy (nie wykorzystujemy w pełni swego mózgu , geniusze 21% , przeciętni ludzie 18%)
2) długi okres zależności pokolenia młodego od starego (proces dojrzewania jest dłuższy niż u innych gatunków)
3) reprodukcja ludzi może być ciągła
4) wyprostowana postawa ciała
5) zdolność do korzystania z przednich kończyn
6) człowiek potrafi dokonać przekazu między-generacyjnego ( wiedza jest kumulowana i przekazywana następnym pokolenią)
Elementy psychogenne:
1) większa pamięć
2) zdolność do myślenia abstrakcyjnego i symbolicznego
3) reagowanie emocją
Elementy socjogenne:
1) kulturowy ideał osobowości – produkowany przez społeczeństwo aby istniejący porządek społeczny mógł funkcjonować i trwać
2) rola społeczna
3) jaźń subiektywna – wyobrażenie jakie mamy o sobie, na podstawie
własnych poglądów.
4) jaźń odzwierciedlona - wyobrażenie jakie mamy o sobie, na podstawie
informacji dochodzących ze środowiska, w którym żyjemy.
Kulturowy ideał osobowości – zbiór pewnych cech osobowych, które są przekazywane w procesie socjalizacji i wychowania w celu kształtowania postaw, orientacji życiowych.
Ktoś kto mógłby być zdefiniowany jako wzór do naśladowania. Funkcjonuje w każdej grupie, a jest produkowany by mógł trwać i funkcjonować porządek społeczny. Od tego zależy czy społeczeństwo będzie przyjmować pewne postawy, które są właściwe dla danego porządku.
Jaźń subiektywna – to część naszego umysłu i stanu świadomości, która dokonuje samooceny, tworząc tym samym wyobrażenie o nas samych, według własnego kryterium.
Źródło zachowań nonkonformistycznych( postępowanie gdzie jednostka przedkłada swój pogląd nad pogląd grupy, nie poddaje się presji grupy) i egocentrycznych. Potrzebna jest nam do tego by przetrwać mimo złego zdania o nas innych ludzi .Negatywne nastawienie do siebie to autodestrukcja – niedorozwoju jaźni subiektywnej.
Jaźń odzwierciedlona – Nasz wizerunek o sobie zbudowany na podstawie informacji, które dobiegają do nas od innych ludzi. Głównym rdzeniem kształtowania tej postawy jest środowisko. Jest ona źródłem zachowań konformistycznych( postępowanie zgodnie z normami grupowymi, ze wzorami zachowań w tej grupie)
1) Socjalizacja – jednostki kształtują pewne wzory pod wpływem obserwacji społecznej.
Brak oddziaływania innych jednostek. Doświadczenia własne, widzimy,
ludzie w różnych sytuacjach zachowują się podobnie. Bardzo istotny jest
tutaj okres dzieciństwa, bardzo wiele tego co wtedy doświadczymy ma
znaczenie na przyszłość.
2) Wychowanie – intencjonalne oddziaływanie na jednostkę w celu kształtowania jej postaw.
W każdym ładzie społecznym musi być zachowany pewien zakres konformizmu, bez tego byłby on zdegenerowany. Musi istnieć również nonkonformizm, gdyż tylko on umożliwia występowanie zmian.
Konformizm budowany jest w oparciu o 3 metody (przywołujące nonkonformistów do porządku):
1) system kar i nagród – mechanizm wprowadzający instytucje społeczne, które
oddziaływują na to co robi człowiek
* sankcja negatywna – jednostka łamie wzorce
* gratyfikacja – jednostka zachowuje się zgodnie ze wzorcem
tym samym jednostka dostosowuje się do reguł gdyż albo chce
uniknąć kary albo uzyskać nagrodę.
2) mechanizm identyfikacji – jednostka utożsamia się z inną osobą, która jest dla niej
wzorcem, i którą chce naśladować.
3) mechanizm internalizacji norm – nasze wzory zachowań mają taki kształt, ponieważ
pewną normę traktujemy jako godną powielania.
Przyswojenie pewnych wartości, związana ściśle z
samokontrolą.
Osobowości niektórych jednostek ulegają pewnemu rozpadowi.....jest to tzw. proces dezintegracji osobowości. Powoduje on ograniczone możliwości adaptacyjne.
Przyczyny dezintegracji osobowości( stan społecznej apatii):
1) czynniki czysto biologiczne
2) czynniki czysto psychiczne
3) czynniki kształtowane przez społeczeństwo:
· jednostka należy do różnych grup o przeciwstawnych systemach wartości (konflikty ról społecznych) np. konflikt roli rodzica z biznesmenem
· przynależność do grup zdezorganizowanych( nie ma jasno wytyczonych celów), jednostka nie umie określić za jaki typ zachowań będzie karana a za jakie nagradzana. Będzie się wycofywać ze sfer życia społecznego.
· przynależność do grupy zorganizowanej, ale posiadających system wartości sprzecznych z systemem wartości, który panuje w środowisku społecznym np. gang
· odrzucenie jednostki przez grupy odniesienia (zbiorowości na uznaniu, których nam zależy)
· niekoherencja bio- psycho- socjo gennych (niespójność, niedopasowanie).Czasami pełnienie roli społecznej nie współgra z cechami biolog. , psych. i socjogennymi.
Istnieją 4 podstawowe typy osobowości człowieka:
-Kryterium jest tutaj wpływ grup społ. o innych wartościach
1) Człowiek pracy – są socjalizowani \ wychowywani przez te kręgi społeczne, które
wartości ekonomiczne traktują za nadrzędne. Zasada: Jesteś wart
tyle ile masz $.
2) Człowiek dobrze wychowany – kierują się prestiżem. Najważniejsze jest dla nich uznanie
innych osób. Konformiści, ulegają wpływowi grup do,
których należą. Zainteresowani pozytywną oceną płynącą
ze środowiska.
3) Człowiek zabawy – są zorientowanie na respektowanie formy. Ważne jest dla nich nie to
co robimy, ale jak to robimy Dążą do respektowania społecznych
konwencji, umów. Zorientowani są na przestrzeganie norm społ.
4) Zboczeńcy – osoby mające silnie rozwini...
prawozaoczne