1.Trening zdrowotny – specyfika aktywności fizycznej osób niepełnosprawnych.doc

TRENING ZDROWOTNY – SPECYFIKA AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH.

Aktywność ruchowa i zdrowie w kręgu cywilizacji europejskiej.

              Myśl o wykorzystaniu ćwiczeń fizycznych osób dorosłych dla celów higieniczno- zdrowotnych jest prawdopodobnie tak stara, jak myślący człowiek, stworzone przez niego pojęcia i wyobrażenia.

Od dawien dawna myśliciele różnych epok interesowali się zdrowiem.

Rozmyślanie to rozpoczął Herodicus ur. około 480r.p.n.e, nauczyciel Hipokratesa. Jako jeden z pierwszych wśród lekarzy greckich zalecał ćwiczenia fizyczne w różnych chorobach. Niestety były to ćwiczenia bardzo intensywne, czym szkodził swoim podopiecznym. Zmienił to Hipokrates wprowadzając ulepszenia, które miały na celu usprawnianie a nie popędzanie w chorobę.

W czasie największego rozkwitu medycyny greckiej Rzym obywał się zupełnie bez lekarzy. To hart ducha i ciała, wytrzymałość na trudy i cierpienia oraz prostota obyczajów tworzyły wśród Rzymian podstawę do dobrego, zdrowego życia.

Najważniejsze obwieszczenia głosił Demokryt. Uważał on, bowiem, że choroby da się leczyć, a przede wszystkim zapobiegać nim poprzez:

- odpowiednia higiena i dieta,

- uregulowane przechadzki,

- jazda konna,

- bieganie,

- umiarkowana gimnastyka,

- masaż,

- ruchy bierne, a w nich: spacery w lektyce i huśtawkę.

              Dalej swoje założenia - ale bardzo podobne do podstawowych wygłaszanych już wcześniej - przedstawiali: Galen, Avicenna, Mercurialis, Christobal Mendez, Tomas Sydenham i wielu innych. Jak widać więc i w Polsce nie mogło obyć się bez prekursorów zdrowego stylu życia, byli nimi między innymi Henryk Jordan (1842 - 1907). Zalecał on stosowanie gimnastyki leczniczej w celach profilaktycznych układu krążenia, układu oddechowego, chorobach neurologicznych, reumatologii i ortopedii. Popierał go również Józef Leszczyc - Falęcki (1829 -1879), który rozpowszechniał to w już w Krynicy w roku 1859.

Trening zdrowotny wg Kuńskiego - jest to świadomie kierowany proces polegający na celowym wykorzystaniu ściśle określonych co do formy, objętości, intensywności i częstotliwości ćwiczeń fizycznych dla uzyskania efektów psychicznych i fizycznych przeciwdziałających obniżaniu się, a następnie stabilizujących na optymalnym poziomie możliwości przystosowawcze organizmu, szczególnie do długotrwałego wysiłku fizycznego.

Trening zdrowotny a trening sportowy

Trening zdrowotny

- cel: zdrowie,

- przygotowanie ogólnosprawnościowe, przygotowanie techniczno-taktyczne w stopniu zadowalającym,

- optymalny poziom sprawności i wydolności fizycznej, wszechstronność,

- zagrożenia i urazy: małe,

- współzawodnictwo: zbędne,

- czas trwania: całe życie,

- wymagania osobowe: minimalne, w każdym wieku, dla wielu,

- trener: zbędny,

- sprzęt: tani, o zminimalizowanych wymaganiach,

- charakter wysiłku: głównie wytrzymałościowy, ciągły, praca dynamiczna dużych grup mięśni,

- trening relaksujący, relaksacyjny,

- zapis treningu: prosty i łatwy,

- obciążenie: umiarkowane.

Trening sportowy

- cel: wynik sportowy,

- perfekcyjne przygotowanie techniczne, taktyczne, teoretyczne i psychologiczne,

- maksymalny poziom wiodących zdolności motorycznych oraz parametrów fizjologicznych z nimi związanych,

- zagrożenia i urazy: duże,

- współzawodnictwo: konieczne,

- czas trwania: kilka lat,

- wymagania osobowe: wygórowane, dla nielicznych,

- trener: konieczny,

- sprzęt: drogi, o najwyższej jakości,

- charakter wysiłku: szybkościowy, siłowy, koordynacyjny, ciągły i przerywany, praca dynamiczna i statyczna dużych i małych grup mięśniowych,

- trening ze znamionami pracy,

- zapis treningu: precyzyjny i dość skomplikowany,

- obciążenie: duże i maksymalne.

Cele szczegółowe treningu zdrowotnego

1. Kształtowanie prawidłowych warunków osiągania i utrzymania zdrowia:

- poprawę lub zachowanie zadawalającego poziomu wydolności fizycznej,

- stabilizację optymalnego ciężaru ciała,

- zachowanie zadawalającej siły mięśniowej stabilizującej stawy, zwłaszcza stawy kręgosłupa,

- zwiększenie dopływu dodatnich bodźców, związanych z ćwiczeniami fizycznymi dającymi poczucie wzrastającej lub utrzymującej się na zadawalającym poziomie sprawności własnego ciała,

- powysiłkowy efekt endorfiny,

- wzrost lub utrzymywanie się dostatecznego poziomu nieswoistej odporności przeciwzakaźnej.

2. Zapobieganie powstawaniu lub rozwojowi chorób cywilizacyjnych:

- poprawę sprawności układu krążenia w postaci:

·   zmniejszenia częstotliwości skurczów serca w spoczynku i podczas określonego wysiłku, zwiększania rzutów serca i maksymalnej pojemności minutowej serca,

·   zwiększania maksymalnej różnicy tętniczo- żylnej, wysycenia krwi tlenem,

·   zmniejszania ciśnienia tętniczego krwi,

·   zwiększania kurczliwości mięśnia sercowego i udoskonalenie krążenia wieńcowego,

·   pomniejszanie zużycia tlenu przez mięsień sercowy

·   poprawę i stabilizację wydolności tlenowej,

- poprawę metabolizmu lipidowego,

- występowanie u osób trenujących skłonności do higienizacji żywienia, głównie w kierunku ograniczenia nadmiernie konsumowanych pokarmów, w tym tłuszczów,

- tendencję do zmniejszania liczby wypalanych papierosów lub zaprzestania tego nałogu przez osoby trenujące,

- zmniejszanie nasilenia negatywnego „frustracyjnego” stresu psychicznego.

3. Rehabilitacja i leczenie chorób m.in.:

- układ krążenia,

- metaboliczny,

- nerwicy,

- narządu ruchu.

Ruch jest czynnikiem, natomiast zastosowanie danego wzorca ruchowego w formie ćwiczenia jest środkiem, za pomocą którego realizuje się określony program usprawniania ruchowego.
Dla poszczególnych dziedzin kultury fizycznej, wychowania fizycznego, rehabilitacji
i innych – opracowano specjalne zestawy ćwiczeń fizycznych.
              Każda aktywność fizyczna osób niepełnosprawnych, powinna być poprzedzona badaniem. Prowadzi się je w celu sprecyzowania rozpoznania, określenia wielkości i rodzaju zmian oraz ustalenia planu leczenia.
 

Badanie to obejmuje:

1.Wywiad:

- jak doszło do utraty sprawności,

- jakie podjęto próby dla jej poprawy,

- jakie były tego rezultaty,

- co hamuje postęp rehabilitacji,

- do czego zmierza osoba niepełnosprawna w swych planach życiowych,

- w wywiadzie również steramy się aby pacjent scharakteryzował i usystematyzował wszystkie informacje o bólu (m.in. lokalizacja bólu, momenty wyzwalające ból itp.)

2. Badanie przedmiotowe:

- oglądanie:

·   ocena zmian morfologicznych,

·   ocena wartości statycznych i dynamicznych narządu ruchu,

·   ocena sprawności kinetycznej,

- badanie dotykiem,

- badanie siły mięśniowej,

- badanie narządu ruchu pomiarami:

·   pomiar wysokości ciała,

·   pomiar obwodu klatki piersiowej

·   pomiary liniowe kończyn górnych,

·   pomiary liniowe kończyn dolnych,

·   pomiary kątowe kk.g.

·   pomiary kątowe kk.d,

·   pomiary kręgosłupa i miednicy.

- ocena wartości statycznych i dynamicznych narządu ruchu z uwzględnieniem jego funkcji  

   i sprawności:

·   ocena kręgosłupa,

·   ocena stawu biodrowego,

·   ocena stawu kolanowego,

·   ocena kończyn górnych.

3. Badania dodatkowe.

W postępowaniu - leczniczo usprawniającym podstawę stanowi poznanie problematyki klinicznej, aby zrozumieć istotę choroby i zastosować odpowiednie środki terapeutyczne. Szczególnie ważne dla fizjoterapeuty jest właściwe odczytanie rozpoznania i ustalenie programu na podstawie zleceń lekarza.

              Przy opracowywaniu programu usprawniania ruchowego należy mieć na uwadze:

- wprowadzenie zabiegów (o ile jest to możliwe) ułatwiających i przyspieszających regenerację,

- zapobieganie powstawaniu deformacji we wszystkich odcinkach narządu ruchu,

- zastosowanie właściwej metody kompensacji w celu zmniejszenia ujemnych skutków wywołanych powstałą dysfunkcją narządu ruchu.

              W dalszej kolejności w programie usprawniania należy uwzględnić cele szczegółowe, odnoszące się do specyfiki i rozległości danego schorzenia czy dysfunkcji, dzieląc je nawet na kilka etapów.

Efekt biologiczny treningu zdrowotnego:

-  wzrost objętości serca, pojemności jego jam, grubości ścian i gęstości naczyń kapilarnych tego mięśnia,

-  większa pojemność wyrzutowa serca oraz maksymalna pojemność minutowa,

-  wzrost ogólnej objętości krwi i liczby erytrocytów, oraz mioglobiny i hemoglobiny

-  większa liczba i rozmiar mitochondriów,

-  wyższy poziom wydolności fizycznej,

-  niższe ciśnienie skurczowe i rozkurczowe krwi,

-  szybszy powrót częstości skurczów serca do wartości przed wysiłkiem

-  niższa częstość skurczów serca w spoczynku i po wysiłku submaksymalnym,

-  większa tętniczo-żylna różnica zawartości tlenu we krwi,

-  niższy koszt fizjologiczny pracy,

...