OCENA FUNKCJONALNA UKŁADU ODDECHOWEGO
Dzieci nie oklepujemy, oklepujemy plecy, kl piersiową i boki. Pozycje ułożeniowe.
Osoby te mają wzmożoną męczliwość.
MECHANIZM ODDYCHANIA:
Wdech – skurcz mm wdechowych => zwiększenie 3 wymiarów kl piersiowej. Cieśn. w klatce piersiowej obniża się, jamie brzusznej wzrasta
Pokonywane są opory nieelastyczne dróg oddechowych oraz opory elastyczne i nieelastyczne płuc i klatki piersiowej
Przy dużych wysiłkach oddechowych pracują dodatkowe mięśnie oddechowe.
Wydech – zmniejszenie 3 wymiarów kl piers po ustaniu wdechu i czynności mm wdechowych. Działają siły sprężyste płuc i żeber, kl piers zapada się oraz wzrasta ciśń pęcherzykowe.
Faza wydechu czynnego – nasilone i przedłużone wydechy (np. śpiew) wymagają udziału mm oddechowych.
Fizjologiczny rytm oddechowy:
- niemowlęta 30-50odd/min
- dzieci 18-30odd/min
- dorośli 10-16
Pobieranie tlenu wzrasta podczas wysiłku fiz:
v w spoczynku org pobiera 250mlO2/min
v wraz z rozpoczęciem ruchu pobór wzrasta ~int wysiłku dzięki zwiększeniu objętości oddechowej (zapotrzebowanie energetyczne organizmu jest zaspokajane gł przez przemiany tlenowe)
v podczas max wysiłku fiz pobieranie tlenu może wzrosnąć nawet 20-25-krotnie w stos do spoczynkowego (u wytrenowanych mężczyzn często przekracza 6l/min – zależne od dużej pojemności minutowej serca i różnicy tętniczo-żylnej).
v Podczas wysiłku submax wentylacja wynosi 20-25l pow/1lpobranego tlenu – EKWIWALENT WENTYLACYJNY
v Pobieranie tlenu podczas wysiłku ustala się na stałym poziomie po ok. 5 minutach od jego rozpoczęcia
Trening wytrzymałościowy powoduje wzrost max wentylacji min płuc
• fizjologicznie wzrost wydolności tlenowej oznacza większe zapotrzebowani na tlen i wzmożone wydalanie dwutlenku węgla
• maksymalna wentylacja min wynosi:
v W spoczynku 7-8l/min
v W wysiłkach maksymalnych do 100l/min
v U osób bardzo dobrze wytrenowanych – 200 l/min. Jednak po przekroczeniu 150l/min wzrasta pobór tlenu przez mięśnie oddechowe z 3% do 10%.
W diagnostyce ważne:
TV – objętość oddechowa – ilość powietrza wciągana do płuc i z nich wydychana podczas spoczynkowego oddychania
VC – pojemność życiowa płuc – największa ilość pow, kt można wciągnąć do płuc i z nich usunąć
Pojemność życiowa VC zależy od płci, wieku, wzrostu i masy ciała. Zmniejsza się przy:
v Chorobach upośledzających czynność wdechową (zwłóknienie śródmiąższowe, ubytek czynnego miąższu w płucach, zmniejszenie ruchomości klatki piersiowej)
v Upośledzeniu czynności wydechowej: otyłość, przepuklina oponowo-rdzeniowa, puchlina brzuszna, ciąża
v Wzroście objętości zalegającej: rozedma płuc, rozdęcia płuc
IC – pojemność wdechowa – ilość powietrza jaką można wciągnąć do płuc po spokojnym wydechu
MV – wentylacja minutowa płuc – ilość pow wdychana i usuwana z układu oddechowego w ciągu minuty MV=TV x f (rytm oddechowy), w spoczynku 8l/min, w wysiłku wzrasta nawet do 120l/min.
MVV – max wentylacja dowolna – największa ilość pow przepływającego przez płuca w danej jednostce czasu 12s, wskazująca na możliwości funkcjonalne płuc w ciągu jednej minuty oddychania.
FVC – natężona pojemność życiowa płuc – ilość pow usuwana z układu oddechowego podczas max szybkiego wydechu wykonana po max wdechu
FEV1 – natężona objętość wydechowa pierwszosekundowa – ilość pow, kt można usunąć z płuc w ciągu pierwszej sekundy max szybkiego i pełnego wydechu po maksymalnym wdechu.
FEV1 stanowi procent FVC i w prawidłowych warunkach czynności płuc powinna wynosić 80%
FVC, wskazując na fizjologiczne przewietrzanie płuc i brak oporów obturacyjnych utrudniających oddychanie.
W określonych jednostkach chorobowych (związanych z obturacją, np. mukowiscydozie) dochodzi do zwężenia dróg oddechowych i wzrostu oporu oddechowego – FEV1 i obniża się <80%FVC.
W chorobach restrykcyjnych wartość FEV1 nie zmienia się, zmniejsza się VC.
Ogromną rolę w poprawie wydolności oddechowej osób po uszkodzeniu rdzenia kręgowego ma prawidłowo prowadzona rehabilitacja pulmonologiczna, mając na uwadze ogromną rezerwę funkcjonalną płuc i brak w tej grupie chorych wyraźnych objawów niewydolności pracy układu oddechowego.
Objętość oddechowa podczas wysiłku ćwiczeń rehabilitacyjnych może stanowić 60% poj życiowej płuc, co w pełni zaspokaja potrzeby tlenowe organizmu – ok. 1500 ml O2 zużywanego przez ustrój do przemian energetycznych.
Przy wyższej wydolności i większych obciążeniach fiz takie zużycie tlenu jest za małe do potrzeb energetycznych.
Czynnikiem limitującym jest tzw. przepływ płucny – zależność funkcji oddechowych od stopnia ukrwienia płuc.
PEF – peak expiratory flow – szczytowy przepływ wydechowy zarejestrowany w trakcie badania max natężonego wydechu. Odzwierciedla drożność dużych oskrzeli, zależy od współpracy badanego i siły mm wydechowych.
PIF – peak inspiratory flow – szczytowy przepływ wdechowy zarejestrowany w trakcie badania maksymalnie natężonego oddechu.
MEF25%FVC – natężony przepływ wydechowy, gdy 25% FVC pozostało do wydmuchnięcia. Analogicznie MEF50%FVC, MEF75%FVC. Czuły wskaźnik drożności drobnych dróg oddechowych (o średnicy <2mm). Wielkość przepływu w tych drogach jest mało zależna od współpracy badanego. Zmniejszenie wielkości przepływów jest charakterystyczne dla zaburzeń obturacyjnych.
W rehabilitacji fizycznej ze wzgl na występującą często niską wydolność osó rehabilitowanych można zaobserwować zjawisko tzw. duszności wysiłkowej, pojawiającej się w razie nieodpowiedniego przewietrzenia płuc w stosunku do potrzeb wymiany gazowej.
Miara takiej reakcji fizjologicznej jest wskaźnik duszności – stosunek wentylacji minutowej do maksymalnej wentylacji dowolnej MVV.
WPŁYW PROWOKACJI WYSIŁKOWEJ NA PARAMETRY CZYNNOŚCIOWE UO
U wielu chorych z nadreaktywnością oskrzeli wyniki badań czynnościowych płuc wykonanych w warunkach podstawowych są prawidłowe. Dopiero testy prowokacyjne ujawniają nadreaktywność np. łagodna astma.
Grupy testów prowokacyjnych:
v Próby z użyciem subst chem tj. metacholina lub histamina
v Prowokacyjne testy osmotyczne – obciążenie wysiłkiem fiz, hiperwentylacja zimnym powietrzem oraz inhalowanie hipo i hipertonicznej mgły rozpylanej przez nebulizator UD. Testy prowadzą do zmian w równowadze wodno-elektrolitowej => skurcz mm gładkich.
Test prowokacyjny:
v Standaryzowane obciążenie, temp i wilg powietrza
v Wykonuje się na ruchomej bieżni
v Biegnie przez 6-8 min z szybkością gdzie HR wskazuje na max zużycie tlenu przez m sercowy (80-90% tętna max dla określonego wieku)
v Przed testem oraz bezpośrednio po jego zakończeniu, oraz co 5 min przez następne 20-30 min wykonuje się badanie czynności płuc.
Pacjent z astmą wysiłkową wykazuje w czasie pierwszych kilku minut po obciążeniu poprawę FEV1, z następowym pogorszeniem czynności płuc (spadek najbardziej wyrażony po 5-15 min). Okres powrotu do normy trwa 20-30 min.
Astma wysiłkowa jest wyrazem nadreaktywności oskrzeli, a nie szczególnej postaci astmy – pacjent nie musi unikać wysiłku fiz.
Trening i rozgrzewka przed wysiłkiem zmniejszają częstość występowania napadów i ciężkości astmy wysiłkowej.
2
dziubusek30