Dudek Zenon Waldemar - Słownik podstawowych terminów jungowskich.pdf - ebooki (w j.polskim) psychologia - witu1

Słownik podstawowych terminów jungowskich

Na podstawie książki Psychologia integralna Junga Zenona Waldemara Dudka

A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | Ł | M | N | O | P | R | S | Ś | T | U | W | X | Y | Z

AKTYWNA WYOBRAŹNIA

Metoda świadomego rozwijania ujawnionych treści psychicznych, sposób kierowania wyobraźnią, który służy

poszerzaniu znaczenia treści snów, fantazji, przejawów twórczości itp. Pozwala dokończyć przerwane fantazje czy

sny, które wywołują lęk (wyobrażenia negatywne), lub poznać inne, często pozytywne wersje przebiegu zdarzeń i

przeżyć.

ALIENACJA EGO

Proces lub stan obniżonej energii, spadku emocji, poczucia izolacji (wypędzenia z raju), blokady wyobraźni i

aktywności „ja” w wyniku utraty kontaktu, więzi ego z symbolami kultury (dewaluacja znaczenia obrazów baśni,

mitu, rytuału, sztuki, narracji literackiej) lub pod wpływem negatywnych doświadczeń urazowych, izolacji

psychicznej, odrzucenia, utraty wzorców i oparcia emocjonalnego w rodzinie, społeczności, religii i kulturze. Stan

alienacji jest zwykle następstwem negatywnej, niekontrolowanej ekspansji „ja”, inflacji ego; pozwala uświadomić

sobie ograniczenia psychiczne i zewnętrzne na drodze rozwoju osobowości, wieloetapowego procesu

indywiduacji.

AMAZONKA

Męski typ kobiety, której świadomość została zdominowana przez archetyp Animusa. Potrafi współpracować z

mężczyzną na zasadach partnerskich, a u siebie i innych kobiet ceni siłę woli, zdecydowanie, niezależność.

Kobieta z kompleksem Amazonki nie przykłada wagi do tradycyjnych cech kobiecych, czuje wyższość nad kobietą

o cechach macierzyńskich czy zależną od mężczyzny; często doznaje emocjonalnej frustracji w kontaktach z

mężczyzną, gdyż koncentruje się na racjonalnym i technicznym aspekcie relacji.

AMPLIFIKACJA

Metoda odkrywania znaczeń przez poszerzanie, wzmacnianie danych treści psychicznych, ich powtarzanie,

„okrążanie” (circumambulatio), wyrażanie różnymi kanałami percepcyjnymi (słownie, plastycznie, ruchowo,

muzycznie) lub w różnych wersjach i za pomocą różnych funkcji psychicznych. Treści o głębszym znaczeniu są

odkrywane metodą amplifikacji poprzez odniesienie przeżyć, obrazów sennych czy fantazji do treści mitologicznych

lub innego typu symboli kulturowych (baśnie, literatura). Często pozwala to dotrzeć do znaczeń archetypowych.

ANIMA

Archetyp kobiecości w nieświadomej warstwie psychiki mężczyzny. Umożliwia mu głębokie uczuciowe i duchowe

porozumienie z kobietą (zakochanie, związek archetypowy). Wpływa uwodzicielsko i magicznie na niedojrzałe „ja”

mężczyzny, kształtuje jego kobiece cechy i zachowania, inspiruje twórczo i transformuje pierwotną psychikę

chłopca i młodzieńca z jednostronnie męskiej w bardziej zróżnicowaną (cechy lub typ kochanka, artysty, szamana,

Anima pozytywna). Umożliwia mężczyźnie uświadomienie sobie wzorca postawy miłości, tj. zasady erosa.

Przedwczesny rozwój świadomości Animy lub jej przerost, np. pod wpływem silnego związku z matką bądź

wskutek braku pozytywnych doświadczeń męskich wzorców, może upośledzać rozwój dojrzałej męskości

(kompleks matki u syna, Anima negatywna).

ANIMUS

Archetyp męskości w nieświadomej warstwie psychiki kobiety. Umożliwia jej uzupełnienie świadomości o cechy

męskie, odpowiada za idealny obraz mężczyzny, pozwala zrozumieć zasadę rozumu i twórczej idei tj. logosu. Silny

wpływ archetypu Animusa na świadomość kobiety czyni ją stabilną emocjonalnie, logiczną, łatwo

porozumiewającą się z mężczyzną, a nawet rywalizującą z nim lub dominującą (cechy lub typ amazonki).

ARCHETYP

Obraz pierwotny (gr. arche – pierwotny, typos – obraz) tworzący nieświadomość zbiorową, wrodzony i

dziedziczony jako struktura psychiczna. Stanowi on psychoidalny wzorzec myślenia, przeżywania, spostrzegania i

1 / 8

Słownik podstawowych terminów jungowskich

działania w typowych dla ludzi sytuacjach. Archetypy mają naturę dwubiegunową, nadają formę zwykłym

przeżyciom i aktywności człowieka, a także kształtują ich treść, zaznaczają swój szczególny wpływ na przeżycie

numinosum (doświadczenie religijne) i aktywność twórczą (sztuka archetypowa). W kulturze i doświadczeniu

człowieka archetypy wyrażają się jako symbole sztuki, kultury, religii (rytuału), a także jako charakterystyczne dla

epoki historycznej myślenie, światopogląd, paradygmaty naukowe itp. Główne archetypy to: Anima, Animus,

Wielka Matka, Stary Mędrzec, Jaźń, Cień.

początek

C CIEŃ

Cała sfera nieświadomości, w której można wyróżnić część (poziom) indywidualną (kompleksy indywidualne,

osobiste) oraz zbiorową, dziedziczoną (Cień zbiorowy, archetyp Cienia). Archetyp Cienia wyraża się przez

charakterystyczne wyobrażenia i symbole kulturowe, jak szatan (diabeł), piekło, śmierć, otchłań, samsara.

CONIUNCTIO OPPOSITORUM

Zasada jedności przeciwieństw psychicznych, które uzupełniają się i kompensują wzajemne wpływy w całym

systemie psychicznym (psyche). Typowe, podstawowe przeciwieństwa psychiczne według Junga tworzą:

świadomość i nieświadomość, introwersja i ekstrawersja, męskość i kobiecość, ego i archetypy, podstawowe

funkcje psychiczne (uczucie i myślenie, intuicja i percepcja), zasada erosa i logosu.

początek

E EGO

Centralny kompleks świadomości, treści związane z własnym „ja”, samoświadomość, świadomość indywidualna

ukształtowana w toku rozwoju osobistego, zwłaszcza w wyniku wczesnych relacji z osobami znaczącymi (matka,

ojciec, rodzeństwo, opiekunowie). Zasadniczy zrąb ego stanowią główne, częściowo świadome identyfikacje, np. z

ważnymi osobami lub bohaterami baśni, literatury, filmu, wyobraźni. Ego niedojrzałe, słabo zróżnicowane posługuje

się archaicznymi mechanizmami, manipuluje, stosuje z przesadą uniki albo inne, mniej lub bardziej dojrzałe

mechanizmy obronne (izolacja, projekcja, wyparcie, tłumienie, sublimacja, racjonalizacja i in.). Ego dojrzałe

konfrontuje się z własnym wnętrzem i otoczeniem bardziej świadomie, w sposób planowy, systematyczny, spójny

i wyrazisty, a w razie potrzeby kompromisowy, otwarty na okoliczności, potrzeby innych. W procesie indywiduacji

rozwój ego prowadzi do powstania świadomej i w miarę trwałej relacji „ja” z archetypami, w tym przede wszystkim z

archetypem Jaźni (tzw. oś ego – Jaźń).

EKSTRAWERSJA

Tendencja do reagowania na bodźce w otoczeniu, kierowanie uwagi i libido w stronę zjawisk zewnętrznych,

zwracanie się „ja” w stronę obiektów w otoczeniu zewnętrznym.

EROS

Żeńska zasada psychiczna ukierunkowująca świadomość na związek oparty na miłości. Uzupełnia męską zasadą

logosu.

początek

FAZA KULTUROWA ROZWOJU PSYCHE (OSOBOWOŚCI)

Okres rozwoju świadomości i osobowości, kiedy „ja” (ego) przyswaja sobie podstawowe treści archetypowe

(znaczenia duchowe, treści nieświadomości zbiorowej). Zwykle odbywa się to w drugiej połowie życia, po

spełnieniu zadań fazy naturalnej rozwoju. W fazie kulturowej osobowość nabywa i utrwala znaczenie zbiorowego

(kulturowego) wymiaru życia psychicznego.

FAZA NATURALNA ROZWOJU PSYCHE (OSOBOWOŚCI)

2 / 8

Słownik podstawowych terminów jungowskich

Okres rozwoju świadomości i osobowości, kiedy kształtują się podstawy „ja” (ego, świadomość indywidualna) oraz

jej adaptacja społeczna i zdolność funkcjonowania społecznego (persona, świadomość zbiorowa, osobowość

zewnętrzna). Zatrzymanie rozwoju psychicznego w fazie naturalnej ogranicza świadomość człowieka do wartości

dotyczących własnego „ja” (egoizm) oraz naturalnych norm zbiorowych (popędy) i pochodzenia społecznego

(normy konwencjonalne, społeczne).

FUNKCJA TRANSCENDENTNA

Zdolność tworzenia symboli oparta na możliwości łączenia przeciwstawnych znaczeń (tzw. funkcja symboliczna).

Dzięki tej funkcji odkrywane jest i realizowane w sferze świadomej znaczenie archetypów. Aktywność tej funkcji ma

znaczenie rozwojowe i terapeutyczne.

FUNKCJE PSYCHICZNE

Istnieją cztery podstawowe funkcje psychiczne, które tworzą dwie pary uzupełniających się opozycji: funkcje

racjonalne – uczucie i myślenie, oraz funkcje irracjonalne – percepcja i intuicja. W procesie rozwoju psychicznego

funkcje te stopniowo różnicują się jako odrębne, a nie zlewające się, tzn. są kontrolowane przez kompleks ego i

stanowią oddzielne kategorie spostrzegania (intuicja – spostrzeganie przez nieświadomość, percepcja –

spostrzeganie zmysłowe) i oceniania rzeczywistości zewnętrznej oraz rzeczywistości psychicznej (uczucie –

wartościowanie subiektywne, myślenie – wartościowanie obiektywne). Funkcje dominujące i lepiej rozwinięte

kształtują określony typ psychiczny, np. typ uczuciowo-intuicyjny, który kieruje się głównie wartościami

subiektywnymi i odczuwaniem (spostrzeganiem) intuicyjnym. Istnieje też odrębna podstawowa złożona funkcja

psychiczna, tj. wyobraźnia (fantazja). W wyobraźni wszystkie funkcje mogą występować oddzielnie, np. czyste

spostrzeganie bez myślenia; łączyć się i działać równocześnie, razem; mogą też być ze sobą różnie wymieszane.

Przy słabo zróżnicowanym „ja” może to sprawiać trudności w identyfikacji tego, co jest rzeczywistą treścią fantazji

(np. zmysły czy emocje).

początek

I IDENTYFIKACJA

W mniejszym lub większym stopniu nieświadomy proces rozpoznawanie siebie („ja”) w tworach wyobraźni

(projekcjach) lub obiektach, postaciach zewnętrznych. To, z czym się „ja” (ego) identyfikuje, określa jego

indywidualną tożsamość. Niski stopień identyfikacji z sobą oznacza dużą podatność na identyfikacją z popędami,

rolą społeczną i grupą (persona, świadomość zbiorowa), nieświadomością zbiorową (archetypami), bohaterami

mitycznymi i kulturowymi, tworami infantylnej fantazji, archaicznymi wizjami i przelotnymi wyobrażeniami.

INDYWIDUACJA

Proces transformacji osobowości, obejmujący fazę naturalną i fazę kulturową rozwoju psychicznego, podczas

którego wykształcają się określone funkcje i struktury psychiczne: „ja” indywidualne (ego), funkcje świadomości,

świadomość zbiorowa (persona) oraz asymilowane są dostępne w kulturze znaczenia zbiorowe (symbole

kulturowe) bądź pojawiające się bezpośrednio w psychice jako wyobrażenia, marzenia senne, a nawet

kształtujące się w toku rozwoju indywidualnego jako tzw. skrypty życiowe czy mity osobiste.

INFLACJA EGO

Proces lub stan podwyższonej energii, emocji, wyobraźni i aktywności „ja” (fascynacja) w wyniku oddziaływania

symboli kultury (baśni, mitu, rytuału, sztuki, narracji literackiej) lub pod wpływem obrazów spontanicznie

pojawiających się w wyobraźni lub snach, spowodowanych działaniem określonych technik (wizualizacje, taniec,

medytacja) bądź substancji (narkotyki). Stan inflacji prowadzi do doświadczenia psychologicznego sensu

archetypów, odsłaniając ich inspirujace, pobudzające do twórczego działania znaczenie. Stan inflacji „ja” może

mieć wpływ pozytywny lub negatywny na rozwój osobowości (inflacja negatywna lub pozytywna).

INSTYNKT

Naturalny, psychoidalny składnik nieświadomości zbiorowej. W symbolice kulturowej i wyobraźni instynkty są

bardzo bliskie archetypom. Za instynkt można uznać także czynnik twórczy psychiki (popęd do twórczości i

rozwoju).

3 / 8

Słownik podstawowych terminów jungowskich

INTERPRETACJA

Metoda poszukiwania (odkrywania) psychologicznego znaczenia indywidualnych przeżyć, doświadczeń,

wyobrażeń, wspomnień, marzeń sennych, obajwów zaburzeń, np. nerwicy czy psychozy, i innych treści

świadomości i nieświadomości za pomocą analizy oraz syntezy znaczeń w oparciu o założenia teoretyczne, np.

koncepcję archetypów czy kompleksów psychicznych, i/lub dodatkowe metody poszerzające poszukiwane

znaczenie indywidualne czy zbiorowe, np. metoda aktywnej wyobraźni czy amplifikacji. Jedną z bardziej

rozbudowanych metod interpretacji jest metoda hermeneutyczna. Jungowska metoda interpretacji treści

psychicznych łączy podejście analityczne z podejściem syntetycznym (anagogicznym), opartym na interpretacji

symbolicznej.

INTROWERSJA

Tendencja do zwracania energii libido w stronę własnego „ja”, unikanie reagowania na bodźce w otoczeniu i na

obiekty zewnętrzne (samokontrola ekspresji).

początek

JAŹŃ

Nadrzędny archetyp jedności i pełni psyche, obraz całości procesów i funkcji psychicznych: świadomości i

nieświadomości, męskości i kobiecości. W kulturze europejskiej stanowi psychiczny obraz Boga, Antroposa,

Chrystusa, a w innych kulturach nadrzędnego bóstwa, które łączy przeciwieństwa psychiczne (jasne i ciemne

aspekty życia i rozwoju).

początek

K KOBIECOŚĆ

Psychiczny obraz cech i zachowań kobiecych obejmujący zarówno wymiar kolektywny (archetypowy), jak i

indywidualny. Niska świadomość pierwiastka kobiecego u kobiety czyni ją podatną na uleganie przypadkowym

wzorom zewnętrznym (obyczaj, moda), potrzebom popędowym (archaiczna seksualność) lub nieuświadomionym

wzorcom archetypowym. Kobiecość jako ideał „ja” i wzorzec zachowania to Anima u mężczyzn i Wielka Matka u

kobiet i u mężczyzn. Kobiece cechy dziecko czerpie zwłaszcza od matki, ale pewne treści przyswaja sobie także

od kobiecej strony ojca (jego Animy) oraz z kulturowych wzorców kobiecości (religijnych, mitologicznych,

literackich).

KOMPLEKS

Zwykle nieświadoma, oderwana od „ja” (ego) treść psychiczna powstała w wyniku urazu, wyparcia poniżej progu

świadomości przykrych doświadczeń, którą tworzy jakieś wyobrażenie, znaczny ładunek emocjonalny i pewna

treść poznawcza. Kompleksem są również świadome wyobrażenia silnie związane z określonym znaczeniem i z

towarzyszącymi emocjami, np. kompleks ego czy kompleks mocy.

początek

L LOGOS

Zasada męskiego rozumu, dynamiczny czynnik psyche, twórcza siła uzupełniająca żeńską zasadą erosa.

początek

M MARZENIA SENNE

Obrazowa, zwykle dramatyczna opowieść, która stanowi złożony materiał pochodzący z nieświadomości,

występująca w stanie snu (wyłączonej świadomości). W stanie jawy, po przebudzeniu, zapamiętywane są na ogół

obrazy szczególnie silnie oddziałujące na emocje, dziwne lub w inny sposób zaskakujące świadomość. Za

4 / 8

Słownik podstawowych terminów jungowskich

niezwykle ważne uznaje się sny zapamiętane z dzieciństwa, sny w postaci serii lub powtarzające się, bogate sny

symboliczne (archetypowe) i sny w momentach przełomowych, np. na początku terapii (tzw. sny inicjalne).

Podstawowe metody analizy materiału sennego to swobodne skojarzenia, aktywna wyobraźnia, amplifikacja.

MĘSKOŚĆ

Psychiczny obraz cech i zachowań męskich obejmujący zarówno wymiar kolektywny (archetypowy), jak i

indywidualny. Niska świadomość pierwiastka męskiego czyni mężczynę podatnym na uleganie przypadkowym

wzorom zewnętrznym (obyczaj, moda), potrzebom popędowym (archaiczna seksualność) lub nieuświadomionym

wzorcom archetypowym. Męskość jako ideał „ja” i wzorzec zachowania to Animus u kobiet i Stary Mędrzec u

mężczyzn i u kobiet. Męskie cechy dziecko czerpie zwłaszcza od ojca, ale wiele treści przyswaja sobie także od

męskiej strony matki (jej Animusa) oraz z kulturowych wzorców męskości (religijnych, mitologicznych, literackich).

MIT OSOBISTY

Indywidualna, częściowo uświadomiona opowieść, która kształtuje znaczącą część, a nawet zasadniczą linię

życia. Jej istotę, jądro stanowi ważna treść (np. z życia rodzinnego lub dzieciństwa), marzenie, idea lub bohater

kulturowy.

początek

N NIEŚWIADOMOŚĆ

Sfera psychiki niezwiązana z „ja”; tworzą ją dwie podstawowe warstwy: kompleksy osobiste, nieświadomość

indywidualna, oraz archetypy i instynkty, nieświadomość zbiorowa.

NIEŚWIADOMOŚĆ INDYWIDUALNA

Sfera psychiki, która tworzy się w toku rozwoju osobistego w wyniku urazów psychicznych i wyparcia tego, co

nieprzyjemne, bolesne, trudne do zaakceptowania przez rozwijające się „ja” (ego). Tę sferę tworzą kompleksy

psychiczne, zawierające emocje i doświadczenia negatywne, których nie chce lub nie potrafi przyswoić sobie

świadomość, to tzw. Cień indywidualny.

NIEŚWIADOMOŚĆ ZBIOROWA

Sfera psychiki dziedziczona przez każdego człowieka, która zawiera zdobytą przez kulturę ludzką mądrość

przodków, archetypy, obrazy oraz naturalne wzorce zachowania, instynkty. Archetypy i instynkty tworzą rodzaj

złożonego spektrum (analogicznie do spektrum światła biegun fioletowy to archetypy, czerwony to instynkty).

Jednostki żyjące w różnych kulturach i epokach czerpią z tego samego dziedzictwa nieświadomości zbiorowej, ale

tworzą swoiste dla danej tradycji symbole archetypów i instynktów, wyrażające się w sztuce, rytuale, religii.

początek

O OSOBOWOŚĆ

Cel rozwoju psychicznego, nadrzędna organizacja psychiki, która zapewnia wewnętrzną równowagę

(samoregulacja) oraz stałość i spójność funkcjonowania psychicznego – tak świadomego, jak i nieświadomego.

Zasadniczym etapem rozwoju osobowości jest faza kulturowa rozwoju psyche. Centralnym ośrodkiem

samoregulacji i integracji psychicznej osobowości jest archetyp Jaźni, a nie ego, albo persona, tj. osobowość

zewnętrzna.

OŚ EGO – JAŹŃ

Relacja świadomości indywidualnej (ego) z archetypem Jaźni, dzięki której postępuje proces indywiduacji. Oś ta

kształtuje, z jednej strony, bardziej stabilne „ja”, którego możliwości samoregulacji poszerza świadomość Jaźni, a z

drugiej pogłębia świadomość i aktywność psyche o doświadczenia innych symboli archetypowych, będących w

znacznym stopniu odzwierciedleniem tego centralnego archetypu.

początek

5 / 8

Dudek Zenon Waldemar - Słownik podstawowych terminów jungowskich.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: