Farmakologia  W   7.01.2006 

Leki wpływające na układ nerwowy

Układ nerwowy:

·         Ośrodkowy układ nerwowy

·         Obwodowy układ nerwowy:

o       Somatyczny -  zależy od woli, kontroluje funkcje ciała jak ruch, oddychanie postawa.

Przekaźnikiem - Acetylocholina

o       Autonomiczny (wegetatywny) unerwia serce, naczynia krwionośne, narządy wewnętrzne, gruczoły, mięsnie gładkie.

Przekaźnikami są: Acetylocholina i Noradrenalina.

Ø            Działanie układu współczulnego na narządy obwodowe jest przeciwstawne do działania układu przywspółczulnego.

Układ przywspółczulny

Receptory cholinergiczne:

·         Nikotynowe (N) w zakończeniach przedzwojowych układu cholinergicznego i adrenergicznego i w OUN, W zakończeniach neuronów ruchowych mięśni poprzecznie prążkowanych receptory nikotynowe mięśniowe.

·         Muskarynowy (M) w zakończeniach pozazwojowych cholinergicznych większości tkanek i narządów.

Receptory M pobudza endogenna Ach

·         Cholinomimetyki- pobudzają

·         Cholinolityki- hamują

Efekty pobudzania cholinergicznego:

Serce                                          zwolnienie rytmu

                                          hamowanie przewodnictwa przed-kom.

                                          zmniejszenie siły skurczu

Układ krążenia                            rozszerzenie naczyń krwionośnych

                                          obniżenie ciśnienia tętniczego krwi

Układ oddechowy              skurcz oskrzeli

                                          wzmożenie wydzielania gruczołów śluzowych

Układ pokarmowy              wzmożenie wydzielania soków trawiennych

                                          przyspieszenie perystaltyki

Układ moczowy              skurcz mięsni ściany pęcherza moczowego

                                          zwiotczenie zwieracza pęcherza

Oko                                          zwężenie źrenicy

Skóra                                          wzmożenie wydzielania rzadkiego potu

Cholinomimetyki

Bezpośrednio pobudzające receptory muskarynowe:

·         Acetylocholina i estry choliny ( metacholina, karbachol, betanechol)

·         Alkaloidy cholinomimetyczne (pilokarpina, muskaryna, arekolina)

Leki pośrednio pobudzające receptory muskarynowe ( w wyniku zahamowania acetylocholinesterazy- enzymu rozkładającego Ach).

Inhibitory acetylocholinesterazy IAChE:

·         Odwracalne ( fizostygmina, neostygmina, pirydostygmina, edrofonium)

·         Nieodwracalne ( związki fosforoorgiczne, pestycydy, insektycydy, gazy bojowe, fluostygmina).

Cholinomimetyki –wskazania:

·         Atonia pooperacyjna przewodu pokarmowego, dróg moczowych (betanachol, karbachol, neostygmina, pirydostygmina)

·         Nużliwość mięśni (neostygmina, pirydostygmina)

·         Jaskra (karbachol, neostygmina, diflupyl)

·         Zaburzenia rytmu serca (metacholina)

·         Zanikowy nieżyt błony śluzowej nosa

·         Zatrucia lekami cholinolitycznymi, p/histaminowymi

·         Zespoły otępienia

Działanie niepożądane:

·         Zaburzenia widzenia i trudności w zaadoptowaniu się w ciemności, ślinotok, wzmożona potliwość, łzawienie, duszność, bradykardia, zaburzenia rytmu serca, bóle brzucha, biegunki, wymioty, drgawki, drżenia mięśniowe, skurcze mięśni, rozszerzenie naczyń skórnych.

P/wskazania:

·         Jaskra z wąskim kątem przesączania, ostre zapalenie tęczówki, uszkodzenie rogówki, dychawica oskrzelowa, niewydolność krążenia, choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, zaparcie spastyczne, mechaniczna niewydolność jelit, choroba Parkinsona, nadczynność tarczycy, padaczka.

Estry choliny i alkaloidy cholinomimetyczne:

·         Acetylocholina - działa na receptory N i M, stosowane rzadko ponieważ szybko są wchłaniane przez AchE.

·         Estry choliny (działają na receptory Ni M):

o       Betanechol - nie przenika do mózgu, słabo działa na układ krążenia

o       Karbachol – nie przenika do mózgu, słabo działa na układ krążenia

·         Alkaloidy cholinomimetyczne:

o       Pilokarpina – działa na receptory Ni M, przenika do mózgu, silnie działa na gruczoły wydzielania zewnętrznego

o       Muskaryna – występuje w grzybach: ma znaczenie toksykologiczne nie lecznicze; w zatruciach stosowna Atropina.

Inhibitory acetylocholinesterazy

Odwracalne:

·         Fizostygmina

·         Neostygmina

·         Pirydostygmina

·         Edrofonium

·         Nowe inhibitory – działają wybiórczo w mózgu, z mniejszym wpływem na narządy obwodowe

Cholinolityki, parasympatykolityki ( hamujące czynność układu przywspółczulnego)

·         Są kompetycyjnymi antagonistami receptora M

·         Leki p/histaminowe, trójcykliczne leki, p/depresyjne, neuroleptyki.

·         Cholinolityki naturalne – atropina, skopolamina i syntetyczne

Atropina

·         Antagonista receptora M

·         Wchłania się z przewodu pokarmowego i tkanki podskórnej, łatwo przenika do mózgu, działa pobudzająco na oun.

·         Szereg działań z lekami p/bólowymi, spazmolitycznymi, uspokajającymi.

Skopolamina

·         Antagonista receptora M

·         Hamuje funkcje oun, wykazuje słabsze działania obwodowe

Cholinolityki – wskazania:

Stany skurczowe mięśni gładkich, biegunki, choroba wrzodowa, stany skurczowe dróg oddechowych, diagnostyka okulistyczna, choroba lokomocyjna, premedykacja przedoperacyjna, choroba Parkinsona, zatrucia.

Działania niepożądane:

Zaburzenia widzenia, światłowstręt, suchość skóry, błon śluzowych, zaczerwienie skóry, hipertermia, zaparcia, tachykardia, pobudzenie psychoruchowe, depresja.

P/wskazania:

Jaskra, choroba niedokrwienna serca, zaburzenia rytmu serca z częstoskurczem, zaparcia,  zwężenie p. pokarmowego, nużliwość mięśni, gorączka.

Zatrucie atropiną

·         Dawka śmiertelna: 10mg u dzieci; 100 mg u dorosłych

·         Objawy: „rozpalona jak piec, ślepe jak nietoperz, suche jak pieprz, czerwone jak burak, niespokojne jak tygrys w klatce”.

·         Leczenie: fizostygmina, neostygmina.

Układ współczulny

·         Neuroprzekaźniki: noradrenalina (NA), adrenalina (A), dopamina (DA).

·         Biosynteza zachodzi w neuronach adrenergicznych oraz w rdzeniu nadnerczy.

Receptory adrenergiczne lokalizacja:

α1               w naczyniach recept. postsynaptycznych

α2              presynaptyczne

β1              m. sercowy

β2               oskrzela

β3               tkanka tłuszczowa

Efekt działania receptorów α- adrenergicznych:

α1               naczynia krwionośne – skurcz

oskrzela – skurcz, hamowanie wydzielania śluzu

serce – wzrost pobudliwości

nerki – hamowanie wydzielania reniny

jelita – skurcz zwieraczy

α2              naczynia krwionośne – rozkurcz

              płytki krwi- nasilenie agregacji

trzustka – hamowanie wydzielania insuliny

Efekt działania receptorów β- adrenergicznych:

β1              serce – wzrost kurczliwości przewodnictwa

              naczynia krwionośne – rozkurcz

              jelita – rozkurcz

              nerka – zwiększenie wydzielania reniny

β2              serce – wzrost kurczliwości

              naczynia krwionośne – rozkurcz

              mięśnie gładkie – rozkurcz

              mięśnie szkieletowe – wzrost kurczliwości

Sympatykomimetyki

·         Aminy katecholowe

·         Leki  α- adrenergiczne

·         Leki β- adrenergiczne

Aminy katecholowe:

Adrenalina α i  β (kurczy mięśnie gładkie naczyń krwionośnych skóry, płuc, nerek, rozkurcza mięsnie gładkie w mięśniach szkieletowych i  gładkich oskrzeli.

Zastosowanie:

·         Wstrząs anafilaktyczny, anemizacja błon śluzowych, hamowanie drobnych powierzchownych krwotoków, dodatek do środków miejscowo znieczulających.

Noradrenalina

Działa na receptory α  w naczyniach wywołuje ich skurcz, podwyższa ciśnienie krwi, powoduje spadek przepływu

Dopamina

Receptory dopaminergiczne w mózgu, naczyniach nerkowych i wieńcowych

W małych dawkach pobudza receptory dopaminowe (poprawia perfuzję tego narządu)

Zastosowanie:

·         Wstrząs, niewydolność krążenia

Izoprenalina – syntetyczna amina katecholowa, pobudza receptory α

Wpływ N i A oraz izoprednaliny na receptory hemodynamiczne

                            N              A               Izoprednalina

Tętno                            ↓              ↑↑                     ↑↑↑

RR                            ↑↑              ↑                     ↓             

Opór                            ↑↑↑      ↓                     ↓↓↓

α – Adrenomimetyki

Działanie:

·         Skurcz naczyń krwionośnych i zwiększenie oporu obwodowego

·         Wzrost RR  i obkurczenie naczyń obwodowych

o       Fenylefryna

o       Nafazolina

o       Tetryzolina

o       Ksylometazolina

o       Klonidyna – hamuje uwalnianie NA  z zakończeń presynaptycznych, działa na ośrodek naczyniowy w rdzeniu przedłużonym.

β1  i  β2 –adrenomimetyki

·         Izoprenalina, Orcyprenalina, Bametan, Bufenina

Wskazania: zaburzenia przewodnictwa przed-kom., stany spastyczne oskrzeli, stany skurczowe obwodowych naczyń krwionośnych

β2 ...