Pytania egzaminacyjne z HMS.doc

1.                     Platońska koncepcja idealnego państwa

Platon wyróżnia dwa światy: świat idei, jako rzeczywisty, oraz świat materialny postrzegany przez nas i będący odbiciem świata rzeczywistego.

Tworzył państwo idealne by przeciwstawić się degeneracji, koncentrując się na poznaniu wartości idealnych: dobra, prawdy, sprawiedliwości i piękna.

POLITYKA – rozumiana w jedności z etyką à dla Platona idealnym ustrojem politycznym jest model idealnej POLIS – o skrajnie racjonalnych rządach.

Podobnie jak dusza dąży do poznania idei dobra, tak PAŃSTWO powinno dążyć do transcendentnie rozumianego dobra. Polityka zaś to sztuka oparta na wiedzy jak czynić ludzi lepszymi .

PLATON wyróżnia dwie polityki: *pospolitą *polityką filozofii è zakłada równość polityki i filozofii

Państwo powinno składać się z 3 części, które w tym przypadku są warstwami społecznymi:

Sprawiedliwość to cnota nadrzędna , każda z warstw uosabiała cnoty:

*filozofowie – mądrość *wojownicy – męstwo * rzemieślnicy - opanowanie

2.                     Arystotelesowski projekt ładu państwowego

- zorganizowana zbiorowość potrzebujących się wzajemnie jednostek i grup ludzkich

- jest samowystarczalne, w przeciwieństwie do jednostki, dlatego jest imperatywem

- jest wspólnotą moralną, wspólnota jest godna nazwy państwa wtedy, gdy celem jej jest życie szczęśliwe, szczęście człowieka= szczęście państwa - stanowi „miejsce” najwyższego rozwoju człowieka, tylko tutaj człowiek może osiągnąć pełnię swojej możliwości - natura rzeczy to cel i kres jej (tzn. rzeczy) rozwoju; dzięki takiemu podejściu można wyjaśnić kolejne fazy rozwoju rzeczy - celem rozwoju wspólnot jest samowystarczalność, a więc państwo, co oznacza, że państwo jest pierwotne wobec jednostki, czy rodziny, gminy, choć chronologicznie jest ostatnie

- warunek konieczny istnienia polis to różnorodność

- państwo dążące do jedności zmieni siew gminę, a w końcu w jednostkę

- samowystarczalność wymaga podziału pracy- stany

3.                     Porządek społeczny w średniowiecznej chrześcijańskiej myśli społecznej

*państwo wynika ze społecznej natury człowieka ( który jest zwierzeciem politycznym). Jest ono koniecznościa naturalna, doskonałym tworem, nie jest złe (jak u Augustyna) i ma zapewniać dobro powszechne. *hierarchiczna struktura bytów, która przekładała się na kształt społeczeństwa. Dla istniejącego systemu feudalnego takie podziały były niezbędne.

*nakazywał wypełnianie roli która jest determinowana miejscem w spol.

*Władza pochodzi od ludu , zatem  nieprawomocna władza nie wymaga bycia jej posłusznym

4.                     Społeczeństwo w koncepcji N. Machiavellego

*teoria oparta na zupełnie nowej w stosunku do średniowiecza tradycji odróżnienia racji politycznych od moralnych, *brak dociekań, jakie postępowanie jest dobre, ważne t: co zrobić, by osiągnąć zamierzony cel,

*jeśli działania mają prowadzić do zamierzonego skutku, muszą być dostosowane do okoliczności, w jakich zachodzą oraz do cech ludzi, na których są skierowane,

*możliwe jest odkrycie reguł działania społecznego, ponieważ okoliczności są powtarzalne, a cechy ludzkie stałe - zachowania ludzkie dają się przewidywać, jeśli mamy odpowiednią wiedzę( głównie historia),

*wizja społeczeństwa ujednostkowionego - jedyną więzią między ludźmi jest podleganie jednej władzy państwowej (istnieją tylko stosunki władca-poddani).

5.                     Dlaczego M. de Montaigne można określić prekursorem antropologii kulturowej?

Montaigne zajmował postawę laicką, głosił idee tolerancji religijnej, racjonalizmu i relatywizmu etycznego oraz uznania rozumu ludzkiego za instancję rozstrzygającą.

Za prekursorską pracę wobec ujęcia relatywizmu kulturowego uznaje się Próby Montaigne'a z 1580 roku

6.                     Dlaczego, zdaniem Hobbesa, w stanie natury nieunikniona jest wojna wszystkich ze

Tomasz Hobbes  -podstawową właściwością człowieka jest „stałe i nie znające spoczynku pragnienie coraz to większej mocy, które ustaje dopiero ze śmiercią”,

-                       ludzie są sobie z natury nieprzyjaźni, ponieważ każdy z nich dąży do tych samych celów i chce tych samych dóbr, każdy człowiek dąży do samozachowania rozum podpowiada co zrobić, aby to samozachowanie osiągnąć,

-                       istnieją trzy przyczyny waśni między ludźmi: rywalizacja, nieufność, żądza władzy,

-                       człowiek obawia się, że utraci raz zdobyte dobro, towarzyszy mu bezustanny strach i niebezpieczeństwo gwałtownej śmierci,

-                       stanem naturalnym ludzkości jest wojna wszystkich przeciwko wszystkim,

-                       podejmując umowę społeczną ludzie wyzwolili się ze stanu natury i zgodzili się żyć w ładzie i pokoju w ramach społeczeństwa podległego władzy rządu,

7.                     Dlaczego Locke’a określa się jako pierwszego filozofa społeczeństwa obywatelskiego?

*każdy człowiek jest zobowiązany dbać o zachowanie własnego życia, troszczyć się o życie reszty ludzkości, nie wolno mu działać na szkodę innych, interesy jednostek są w jakiejś mierze zbieżne,

*w stanie natury człowiek interesuje się drugim człowiekiem jako podobną do siebie istotą, z którą można nawiązać korzystną dla obu stron współpracę,

*kiedy pojawił się pieniądz, ludzie się poróżnili, pojawiły się instytucje wymierzające sprawiedliwość,

*niebezpieczeństwa wynikają nie z własności ludzkiej natury, ale z wytworzonego przez ludzi układu stosunków społecznych,

*władza zostaje powołana przez istniejącą już zbiorowość do wykonania określonych zadań,

*zbiorowość ma prawo się zbuntować przeciw władzy, która nie wywiązuje się z zadań powierzonych w umowie,

*umowa oznacza jednocześnie zjednoczenie jednostek i układ pomiędzy nimi jako ogółem i rządem, którego prerogatywy zostają w ten sposób ograniczone,

*państwo tworzy się w dwóch etapach: najpierw powstaje społeczeństwo obywatelskie (pewna forma samoorganizacji, odmowa posłuszeństwa władzy tyrańskiej), później społeczeństwo polityczne (z władzą: wykonawczą, ustawodawczą i federacyjną).

8.                     Stan natury u Hobbesa, Locke’a i Rousseau. Podobieństwa i różnice

9.                     Myśliciele oświecenia jako krytycy zastanego ładu społecznego.

przekonanie o prawidłowym charakterze rozwoju społecznego, o regularnym następowaniu po sobie jego określonych faz, o kumulatywności rozwoju wszystkich dziedzin ludzkiej kultury, o możliwości prognozowania przemian społecznych.

Turgot i Condorcet zbudowali teorię postępu, wyjaśniającą jego kierunek, prawidłowości i mechanizmy.

1.                     Zakwestionowanie autorytetu starożytnych (oraz innych autorytetów z przeszłości)

2.                     uznanie (wbrew tradycji chrześcijańskiej) wartości życia doczesnego i ziemskich osiągnięć człowieka

3.                     założenie stałości praw natury (à możliwy kumulatywny rozwój wiedzy)

4.                     Zakwestionowanie instytucji jako danych i ustanowionych raz na zawsze

5.                     Założenie o zdolności ludzi do doskonalenia się

10.                   Czym jest Monteskiuszowski „Duch praw”?

Jest to wprowadzenie ulepszeń administracyjnych w oparciu o tak zwany: trójpodział władzy , polegający na oddzieleniu władzy prawodawczej (parlament), wykonawczej (król, rząd lub prezydent) i sądowej (sądy), stała się podstawą rozwoju ustroju parlamentarnego.

11.                   Pozytywny program oświecenia.

- najwłaściwszy punkt wyjścia dla badania początków teorii socjologicznej

- zaczęto bardziej konsekwentnie metodycznie badać kondycję ludzką, świadomie stosując do analizy człowieka, natury ludzkiej i społeczeństwa to, co uważali za zasady naukowe

- uczynili wyjątkowo dużo dla ugruntowania idei nauki społecznej, wielu socjologów widziało w nich swoich poprzedników

- myśl oświeceniowa stała się ważnym punktem odniesienia i pozostała nim nawet wówczas, gdy rozpoczęła się już radykalna krytyka Oświecenia, nacechowana była wewnętrznymi sprzecznościami, zwłaszcza w pojęciu natury- wszechobecnym lecz wieloznacznym

12.                   Koncepcja postępu J. A. N. de Condorceta.

*C. bardzo przyczynił się do spopularyzowania idei postępu.

*Procesy historyczne i procesy przyrody tak samo odznaczają się regularnością i koniecznością.

*Stworzył matematykę społeczną wykorzystywaną do analizy procesów społecznych rachunek prawdopodobieństwa.

*C. był skrajnym nominalistą – uznawał że ogół postępu ludzkości jest prostą sumą rozwojów indywidualnych rozpatrywanych równocześnie u bardzo wielu osobników złączonych w społeczeństwo.

*rozwój gatunku polega na rozwoju wiedzy i oświaty.

*Przemiany społeczne analizował jako przemiany świadomości

13.                   Dlaczego francuskich myślicieli oświeceniowych m

14.                   Socjologiczny dorobek oświecenia brytyjskiego

Człowiek= istota społeczna

Przedstawiciele: Hume, Smith, Ferguson...

- Fascynacja Newtonem. Uznajemy jednostkowość motywów i czynów ludzkich.

- Natura ludzka- wielość zjawisk i procesów poznawanych dzięki obserwacji i doświadczeniu.

- Natura ludzka jest co do swych działań i pierwiastków taka zawsze sama.

- Nauka Huma o naturze ludzkiej to psychologia, którą wyjaśniają psychologiczne 

   mechanizmy zachowania się jednostek i zbiorowości, sposoby odzwierciedlania się

   faktów społ. w umysłach oraz same fakty.

- Historia pozwala obserwować i poznawać trwałe mechanizmy postępowania i zachowania

  się ludzi.

- Nauka o ludzkich działaniach powinna być nauką na tych samych prawach co nauki

  o przyrodzie.

15.                   Adam Smith jako socjolog i ekonomista

*praca jest ostatecznym źródłem wszelkiego bogactwa i rzeczywistą miarą wartości (poszedł za nim Marks); podkreślenie przez niego w teorii produkcji ważności podziału pracy wywarło największy wpływ w historii myśli ekonomicznej,

*analiza wartości i wymiany wg Smitha koncentrowała wokół znanej teorii wartości, opartej na pracy; utrzymywał on, że prawdziwą miara wartości jest ilość pracy potrzebna do wytworzenia danego produktu,

*płace są wynagrodzeniem za pracę i wyznaczane są przez popyt i podaż na rynku pracy,

*zyski są wynagrodzeniem za kapitał, wyznacza je wielkość zainwestowanego kapitału zakładowego, zmieniają się one proporcjonalnie do jego wielkości,

*procent jest tą częścią zysków, która powstaje z wypożyczenia kapitału,

*renta jest wynagrodzeniem dla właściciela ziemi i może istnieć wtedy, gdy cała wolna ziemia jest już zajęta,

*„Bogactwo narodów” Smitha to rozprawa socjologiczna, uwzględniająca w szczególności ekonomiczne procesy społeczne.

16.                   Konserwatyzm – cechy charakterystyczne.   Edmund Burke
niedopuścić by idea rewolucji rozpowszedniła się w Europie , chcieli zatrzymać wszelki postęp , dużą wage przypisywali historii
Hasła : porządek ( ład społeczny )
natura człowieka w oświeceniu : człowiek to istota myśląca , i czująca ,
Hasła oświecenia : indywidualizm jest utopijny , człowiek żyje w społeczeństwie , liczy się ogół a nie jednostka , głosili hasła holizmu i antyatomizmu ,
Zmiany – pogwałcenie praw
Najważniejsze są grupy społeczne , są one uporządkowane wg hierarhi
Są 2 rodzaje więzi :
-więzi naturalne ( bezpośrednie ) obyczaje , tradycje , religia
- pośrednie –sformalizowane przepisy prawa

17.                   Liberalizm – cechy charakterystyczne. -Betham - Smith, -Mill
*przedłużali myśl oświecenia , popierali rewolucje i przeciwstawiali się jej , hasła głoszone przez rewolucja to utopia , Wolność , Równość i Braterstwo nie mały żadnej treści .
-natura ludzka jest niezmienna , zaspokoić potrzeby każdego , oddzielić politykę od gospodarki ,

18.                   Nacjonalizm – cechy charakterystyczne

Uznawanie narodu jako dobra najwyższego. Interes narodu jest nadrzędny wobec interesu jednostki. Ideologia ta uznaje państwo narodowe za najwłaściwszą formę organizacji społeczności złączonej wspólnotą pochodzenia, języka, historii i kultury

19.                   Czym różni się „wolność od” od „wolności do”?

Isaac Berlin, wielki współczesny myśliciel liberalizmu wyróżnił dwa rodzaje wolności: negatywną i pozytywną. Wolność negatywna była charakterystyczna dla epoki klasycznej, w okresie walki liberalizmu z absolutyzmem. To wolność od przymusu ze strony państwa, kościoła i grup społecznych. Kierując się nią człowiek broni się przed ich „wścibstwem”. Postul...