RODZAJNIKI OKREŚLONE I NIEOKREŚLONE
Rodzajnik (l’articolo) jest częścią mowy nie występującą w języku polskim; określa on rodzaj i liczbę rzeczowników. Stoi zawsze przed rzeczownikiem.
Rodzajnik nieokreślony mówi o rzeczowniku w sposób ogólny, nie określając go bliżej, np.:
Io ho un libro. (Ja) mam książkę (jakąś książkę, o której
bliżej nic nie wiadomo).
Rodzajników nieokreślonych nie tłumaczy się na język polski. Ich znaczenie odpowiada mniej wiecej polskim zaimkom przymiotnym jakiś, pewien; także jeden; nie mają one liczby mnogiej.
Rodzajnik określony natomiast informuje, że chodzi o rzecz lub osobę konkretną, już znaną, np.:
Ecco il libro. Oto książka (która się zna, o której juz była
mowa)
Rodzajników tych, podobnie jak nieokreślonych, nie tłumaczy się.
RODZAJNIKI NIEOKREŚLONE
l. pojedyncza
l. mnoga
przed rzeczownikami rodzaju męskiego
przed rzeczownikami rodzaju żeńskiego
przed rzeczownikami rodzaju żeńskiego rozpoczynającymi się od samogłoski
przed rzeczownikami rodzaju męskiego rozpoczynającymi się od „z” lub od „s” poprzedzającego spółgłoskę
un(jakiś) un libro
una(jakaś) una penna
un’(jakaś) un’acqua
uno(jakiś)uno studente
dei dei libri
delle delle penne
delle delle acque
degli degli studenti
RODZAJNIKI OKREŚLONE
przed rzeczownikami rozpoczynającymi się od samogłoski
il (ten) il libro
la (ta) la penna
l’ (ten, ta) l’amico
lo (ten) lo zio
i i libri
le le penne
gli gli amici
gli gli zii
Zastosowanie rodzajnika nieokreślonego:
· mówi o czymś ogólnikowo
· wskazuje na katagorię lub gatunek
· może określac rzeczownik w sposób przybliżony
Rodzajnika określonego używa się:
· przed rzeczownikami abstrakcyjnymi (il bene, il male)
· przed rzeczownikami oznaczającymi tworzywo lub jeden z czterech żywiołów
· przed rzeczownikami, które określają kategorię, gatunek, a także pewien zbiór (całość)
Rodzajnik określony przed nazwiskami:
o przed nazwiskami osób sławnych, zwłaszcza postaci historycznych (fakultatywnie):
(il) Tiepolo, (il) Manzoni), l’Alighieri (ale: Dante), il Buonarroti (ale: Michelangelo)
o przed nazwiskami kobiet (obowiązkowo):
la Callas, la Falleci, la Deneuve, la Cardinale, la Loren
o przed nazwiskami, kiedy mówimy o rodzinie (rodzajnik w liczbie mnogiej):
Cosa fanno i Poretti?
o przed nazwiskami poprzedzonymi rzeczownikiem signor(e), signora, signorina lub będącym nazwą tytułu (zawodu):
il signor Cerutti, la signora Rossi, il generale Pancrazi, il principe Amedeo
UWAGA!
§ Wyrazy signore, signora wymagają rodzajnika wtedy, kiedy mówimy o tych osobach. Natomiast kiedy zwracamy się bezpośrednio do nich, nie używamy rodzajnika. Nie stawiamy też nazwiska po tytule osoby, do której mówimy:
Buongiorno, signora Melli.
Come sta, ingenere?
§ Niektóre tytuły, np.: padre (używamy grzecznościowo w stosunku zakonników), re i papa nie są poprzedzone rodzajnikiem:
padre Martini, re Vittorio Emanuele II, papa Giovanni Paolo II
Rodzajniki określone przed nazwami geograficznymi:
o przed nazwami regionów, państw, kontynentów
il Belgio, la Francia, l’Australia, la Toscania, la Bavaria, gli Stati Uniti,
WYJĄTKI: Israele, Cuba, Ciprio, Formosa i kilka innych
§ z przyimkiem in prawie nigdy nie używa się rodzajnika w liczbie pojedynczej, jeśli rzeczownik nie jest dodatkowo określony (np. przez przymiotnik). Nazwy geograficzne w liczbie mnogiej wymagają natomiast użycia formy ściągniętej:
in Belgio, in Brasile, in Italia
ale: nell’Italia meridionale, negli Stati Uniti
Niektóre nazwy krajów i regionów (w rodz. męskim) wymagają użycia formy z rodzajnikiem lub dopuszczają dwie możliwości:
nel Senegal, nel Libano, nel Nepal, nel/in Ticino
§ z przyimkiem di nie używa się rodzajnika przed nazwą geograficzną w rodz. żeńskim:
il re di Spagna
ale: il re del Belgio
§ z innymi przyimkami najczęsciej używa się rodzajnika:
tornare dell’Austria, partire per il Messico, verso la Grecia, attraverso la Germania
o przed nazwami rzek, jezior, mórz i gór:
i’Arno, il Po, il Reno, l’Adriatico, il Monte Bianco
o przed nazwami dużych wysp:
la Sardegna, la Sicilia, la Corsica
Przed nazwami niektórych małych wysp nie stwaia się rodzajnika, inne natomiast wymagają jego użycia:
Carpi, Ischia
ale: la Capraia, la Gorgona, l’Elba
o przed nazwami niektórych miast:
L’Aquila, La Spezia, Il Cairo, La Mecca
Przed nazwami większości miast stawia się rodzajnik jedynie wówczas, gdy nazwy te występują z przydawką:
Napoli, Venezia, Firenze, Londra
ale: la vecchia Napoli, la bella Firenze, la Venezia del Canaletto
Rodzajnik określony występuje:
· w tytułach dzieł sztuk, utworów literackich i muzycznych
· przed zaimkiem przymiotnym dzierżawczym, po tutto, ambedue, entrambi
il mio posto, le nostre amiche, tutta la notte
W niektórych wyrażeniach, zawierających niekiedy także nazwę geograficzną, tutto występuje bez rodzajnika:
tutta Milano, tutta Napoli
· z niektórymi określeniami czasu (dni tygodnia, pory roku, godziny, pory dnia)
la mattina, la sera, le nove
...
odb_86