AMBROZIAK_PROGRAM_TERAPII_GLOSKI1.doc

(834 KB) Pobierz

PROGRAM TERAPII GŁOSKI [š] – ćwiczenia artykulacyjne

1. Ćwiczenia artykulacyjne

Prezentacja wyrazu podstawowego: szafa

Wyraz podstawowy „szafa” jest słowem pochodzącym z najbliższego otoczenia dziecka. Jest wyrazem dwusylabowym, nieabstrakcyjnym, prostym artykulacyjnie. Głoska [š] występuje w nagłosie.

Charakterystyka głoski [š]

Głoska [š] jest spółgłoską przedniojęzykowo-dziąsłową, szczelinową, bezdźwięczną. Dla wymówienia poprawnej głoski [š] język bokami musi się zwierać z dziąsłami, zaś przednią częścią (apeksem i preadorsum) zbliżać się do dziąseł, tworząc łyżkowatą szczelinę. Szczelina dla artykulacji [š] musi być szersza od szczeliny potrzebnej do artykulacji [s], [ś]. Trące o ścianki artykulatorów powietrze wydaje dźwięk przypominający szum drzew. Podniebienie miękkie przywiera do tylnej ścianki jamy gardłowej. Głoska [š] jest więc głoską ustną. Wiązadła głosowe nie drgają. Mamy do czynienia z głoską bezdźwięczną. Wargi są wysunięte do przodu, ale znacznie mniej niż w czasie artykulacji [u], są zaokrąglone.[1]

Głoska [š] należy do głosek detalizowanych. Określenie dentalizowane oznacza, że głoski są realizowane ze znacznym zbliżeniem górnych i dolnych zębów. Wyróżniamy ich trzy szeregi: szereg I ciszący, tj. [ś], [ź], [ć], [з]; II – syczący, tj. [s], [z], [c], [з]; III – szumiący, tj. [š], [ž], [č], [з]. Najczęściej spotykamy wadliwą realizację głosek sz, ż, cz, dż, które są wymawiane jak [s], [z], [c], [з] lub [ś], [ź], [ć], [з][2]

Głoska [š] pojawia się zwykle około 4-5 roku życia.

Schemat głoski [š] wg M. Abińskiego [3]

Wywołanie głoski [š]

I sposób

Wzorowy układ języka i warg pokazujemy w lustrze. Następnie polecamy dziecku zrobić to samo, tzn. unieść język za górne żeby, zęby zewrzeć i wargi lekko wysunąć do przodu. W takim układzie polecamy dziecku wymawiać [š]. Jeżeli dziecko nie wyczuwa położenia języka, stosujemy uczulanie miejsc artykulacyjnych. W tym celu trzeba dotknąć czubek języka i miejsce za wałkiem dziąsłowym zimną metalową szpatułką, trzonkiem zimnej łyżeczki lub zmoczoną watką owiniętą na watotrzymaczu lub druciku (najlepiej na metalowym szydełku – tępą stroną). W trudnych przypadkach pomagamy dziecku unosząc szpatułką język za górne zęby. Zęby zbliżamy i wargi lekko wysuwamy do przodu poprzez symetryczne naciśnięcie policzków.[4]

II sposób

Stopniowe unoszenie czubka języka do dziąseł podczas długiego s przekształca je w spółgłoskę [š].[5]

III sposób

Etap wywołania głoski poprzedzamy ćwiczeniami w szerokim ułożeniu języka, np. żucie brzegów języka włożonych między zęby trzonowe, unoszenie i opuszczanie przedniej i środkowej części języka, podczas gdy jego brzegi ujęte są między zęby trzonowe.

Po wyćwiczeniu umiejętności szerokiego ułożenia języka prosi się dziecko o to, by w trakcie dmuchania przesuwało tzw. szeroki język w głąb jamy ustnej, z jednoczesnym oblizywaniem wargi, potem zębów aż do wałka dziąsłowego (w tym miejscu powinna się pojawić głoska [š], gdyż jest to właściwe miejsce jej artykulacji. Po uzyskaniu głoski [š] pozostałe trzy głoski wywołuje się metodą pokazu prawidłowego układu artykulacyjnego.[6]

Etap utrwalania głoski [š] w izolacji

v Zabawa w „szumiący las”

Dziecko stoi, nabiera nosem powietrze i wypuszcza je podczas artykulacji „szszsz”. Przypominamy o dokładnym ułożeniu warg w „ryjek” i języka za górnymi zębami. Dziecko wykonuje ruchy rękami nad głową. Ruchy palców symbolizują poruszanie się liści.

Dziecko otrzymuje gazety i podczas ćwiczenia gniecie je w kulkę, jedną bądź dwiema rękami (ćwiczenia manualne).

v Zabawa „Król Wiatrów”[7]

Podczas opowiadania dziecko z berłem chodzi wokół Sali i naśladuje szum wiatru. Naśladując szum wiatru stosuje różne natężenie głosu przy wymawianiu głoski [š].

Na ogromnej górze mieszkał Król Wiatrów. Na wiosnę zlatywał z góry i szumiał łagodnie [ššš], by nie postrącać płatków z kwitnących drzew. W lesie najczęściej leżał na swym łożu i obserwował bawiące się dzieci. Szumiał tylko wtedy, gdy chmury zbierały się nad placem zabaw, by je rozpędzić lub wówczas, gdy słońce za mocno piekło i dzieciom było bardzo gorąco; wtedy też szumiał lekko: [ššš]. Gdy nadchodziła jesień, przeganiał czarne, kłębiące się listopadowe chmury, szumiąc groźnie: [ššš]. Najwięcej jednak hulało świecie podczas mroźnych, srogich zim i wołał: [ššš]. Zaglądał przy tym do okien, by zobaczyć, jak bawią się dzieci w domach i przedszkolach, stukać w okienka, jakby wywołując je na dwór. Ale dzieci wolały zostać w ciepłym pokoju i tylko przez szybę przyglądać się tańcom Król Wiatrów.

Utrwalenie głoski [š] w sylabach

Zestaw sylab do ćwiczeń:

sza szo sze szu szy

asza aszo asze aszu aszy