Tomaszewska. [Choroby nosa, gardła i uszu u dzieci].txt

tytuŁ: "Choroby nosa, gardła i uszu u dzieci"
autor: Elżbieta Tomaszewska

Poradnik Medyczny dla Rodziców 
Infor Book, Warszawa 1997

* * *

	Od autorki.

	Moim Synom-Krzysztofowi i Andrzejowi.

	Stawiane przez Rodziców małych pacjentów pytania o przyczynę, przebieg i rokowanie w chorobie nie powinny być nigdy lekceważone przez lekarzy. W moich zawodowych działaniach niemało czasu poświęcałam zatroskanym Rodzicom, by przysięgnie wyjaśnić im zrozumienie choroby ich dziecka. Nie zawsze to było proste.
Niektórych przyczyn chorób do dziś współczesna medycyna nie jest w stanie wyjaśnić. Najczęściej jednak na wyczerpujące wyjaśnienia, wymagające np.zrozumienia anatomii lub fizjologii, nie pozwalał nam brak czasu. Zdarzało się również niekiedy, że zdenerwowanie rodziców blokowało ich percepcję. Żałowałam wówczas, że nie mogę polecić Rodzicom takiego poradnika, w którym zagadnienia laryngologii dziecięcej byłyby omówione w sposób przystępny i jasny, umożliwiając zapoznanie się z nimi spokojnie w domu. Nyśją, że Choroby nosa, gardła i uszu u dzieci w formie "poradnika medycznego dla rodziców"wypełnią tę lukę na rynku księgarskim. 7.


	Oddaję tę książkę Czytelnikom z nadzieją, że sięgną po nią nie tylko wówczas, gdy dziecko zachoruje, ale także w celu zapoznania się z podstawową wiedzą dotyczącą chorób nosa i zatok przynosowych, migdałków podniebiennych i trzeciego migdałka, nawracających zapaleń krtani, zapaleń ucha środkowego lub niedosłuchu, jak również z możliwością zapobiegania powtarzających się infekcji górnych dróg oddechowych u dzieci.Dr n.med.
	Elżbieta Tomaszewska.


	Rozdział I.
	NOS I ZATOKI PRZYNOSOWE.

	Zarys budowy nosa Zewnętrzny kształt i wygląd nosa nadaje wyraz całej twarzy. Jednakże dla zadań, które spełnia nos, ważniejsza jest wewnętrzna budowa tego narządu, czyli jego anatomia. W tym niewielkim organie zachodzą bardzo istotne zjawiska fizjologiczne, ściśle wynikające z jego wewnętrznej budowy anatomicznej. Poświęćmy więc tej budowie nieco uwagi.
Przegroda nosowa dzieli nos na dwie przestrzenie, czyli tzw.jamy nosowe-prawą i lewą. Przegroda nosa jest niezwykle rzadko ustawiona idealnie symetrycznie, częściej spotykamy różnorodne jej deformacje w postaci skrzywień, zgrubień lub innych przemieszczeń. Niesymetryczne ustawienie przegrody nosa może być przyczyną zwężeń jam nosa. Skrzywienie przegrody nosa może być wrodzone, ale znacznie częściej jest nabyte wskatek urazów nosa, zdarzających się niekiedy także w okresie okołoporodowym. Jamy nosa rozpoczynają się otworami nosowymi, noszącymi nazwę nozdrzy przednich, a kończą się podobnymi otworami w głębi jam nosa, tzw.nozdrzami tylnymi. Jamy nosowe nie są wolnymi przestrzeniami-są one wypełnione przez twory zbudowane częściowo z kości, chrząstki i błony śluzowej. Twory te noszą nazwę małżowin nosa i są ułożone piętrowo, po trzy małżowiny wzdłuż prawej i lewej bocznych ścian nosa. Ich wygląd i wielkość obrazuje ryc.
1.9.


Pod małżowinami nosa znajdują się niewielkie otwory, czyli przejścia anatomiczne do wszystkich zatok przynosowych, a także ujścia kanalików łzowych. W obrębie błony śluzowej rosa, a głównie w małżowinie dolnej, znajdują się 10.jamiste sploty żylne z dobrze rozwiniętymi mięsniami gładkimi. Skurcz lub rozkurcz tych mięśni może bardzo szybko zmienić wielkość małżowin i wpływać w ten sposób na stan drożności nosa. Budowa mikroskopowa śluzówki nosa także jest bardzo ciekawa i charakterystyczna. Wyróżnić można w niej dwie strefy: węchową i oddechową.
Strefa węchowa wyścielona jest głównie komórkami zmysłowymi węchowymi. W strefie oddechowej błona śluzowa ma budowę mikroskopową, typową dla górnych dróg oddechowych. Jest to nabłonek złożony z kilku warstw.
Najbardziej zewnętrzną warstwę stanowią komórki cylindryczne, pokryte gęstą jak plusz warstwą rzęsek, kontaktujących się bezpośrednio z powietrzem. Błona śluzowa nosa zawiera także gruczoły śluzowe i surowicze z przewodami wyprowadzającymi wydzielinę na jej powierzchnię. Wewnętrzny rozwój nosa, różniący się swoją budową we wczesnym okresie noworodkowo-niemowlęcym, przebiega dość szybko. Kształt nosa, a szczególnie proporcje małżowin oraz nozdrzy przednich i tylnych po pierwszym roku życia zbliżone są do proporcji nosa dorosłych.


	Fizjologiczne funkcje nosa.

Nos spełnia dwie funkcje: jest narządem zmysłu węchu oraz częścią drogi oddechowej. Zmysł węchu w żadnym okresie życia człowieka nie odgrywa tak ważnej roli, jaką stanowi w świecie zwierzęcym. Dzieci nie odczuwają zapachów w tak szerokiej gamie, która staje się dopiero udziałem ludzi dorosłych. Dlatego też dzieci nie zgłaszają skarg na utratę lub zaburzenia węchu, chociaż ta sama choroba u ludzi dorosłych prowadzić może do takich zaburzeń. 11.


	Oddechowa funkcja nosa ma natomiast wielkie znaczenie przez całe życie człowieka, polega ona bowiem na przystosowywaniu, czyli adaptacji wdychanego powietrza do płuc. W procesach adaptacji powietrze to jest oczyszczane, nawilżane, odpowiednio ogrzane lub oziębione, uzyskuje odpowiednie ciśnienie, a także zapoczątkowuje istotne zjawiska immunologiczne, czyli odpornościowe. Spróbujmy nieco szerzej opisać te ważne fizjologiczne zjawiska. Oczyszczanie, czyli filtrowanie wdychanego powietrza przez nos odbywa się na powierzchni błony śluzowej. Dzięki obecności śluzu i ruchomości rzęsek najróżniejsze cząsteczki zawarte w kurzu, dymie i pyłach zatrzymywane są na powierzchni śluzówki i szybko wydalane do gardła, a następnie do przewodu pokarmowego. Nawilżanie wdychanego powietrza odbywa się dzięki zjawisku transsudacji, czyli przesiąkaniu surowicy krwi z naczyń krwionośnych śluzówki do powietrza zawartego w jamacłrnosa. Powstaje nasycenie powietrza wdychanego parą wodną do 80%wilgotności w okolicach nozdrzy tylnych. Powietrze po przejściu przez krtań i tchawicę osiąga w płucach około 988 wilgotności. Stabilizacja temperatury powietrza wdychanego na poziomie od 32'O do 340 jest możliwa dzięki dużej powierzchni śluzówki nosa i jej bogatemu unaczynieniu. Różnice temperatur wyrównywane są do poziomu optymalnego w dość dużym zakresie od-**do+44'G. Bardziej oziębione lub nagrzane powietrze wdychane, przekraczając możliwości adaptacyjne śluzówki nosa, przenika do płuc jako zbyt zimne lub nazbyt gorące, powodując oziębienie lub przegrzanie całego OfQBOlTOU. Opór oddechowy nosa jest następną ważną funkcją oddechową nosa. Jest on uwarunkowany prawidłową drożnością nosa i odgrywa istotną rolę w utrzymaniu prawidłowego.ciśnienia w płucach i we wnętrzu klatki piersiowej.
Nadmierne, patologiczne wzmożenie oporu oddechowego nosa występuje przy zaburzeniach drożności nosa. W okresie noworodkowym niedrożność noska może być zjawiskiem dość groźnym dla funkcji oddychania. Noworodek bowiem przychodzi na świat z bezwarunkowym odruchem oddychania przez nos. inaczej mówiąc, noworodek nie jest w stanie zastąpić funkcji oddechowej nosa przez oddychanie ustami. W tym okresie życia dobra drożność nosa jest bezwzględnie konieczna także z tego względu, że zapewnia noworodkowi równoczesną możliwość ssania, czyli pobieranie pokarmu i oddychanie. Są to dwie bardzo ważne równoczasowe funkcje życiowej W późniejszym okresie życia funkcję oddechową nosa dziecko może zastąpić jamą ustną, otwierając bowiem buzię, łatwo można pobierać powietrze tą drogą. Jednak w okresie noworodkowym przepływ powietrza przez nos jest bezwzględnym warunkiem zdrowia dziecka.


	Mechanizmy obronne.

Aktywność immunologiczna, czyli odpornościowa błony śluzowej nosa należy do bardzo ważnych funkcji fizjologicznych nosa. Wraz z wniknięciem w obręb śluzówki nosa różnych bakterii, wirusów lub innych cząstek organicznych rozpoczyna się wielce skomplikowany proces immunologiczny, prowadzący do wytwarzania przeciwciał, których zadaniem test unieczynmeme tych szkodliwych substancji i wytworzenie odporności miejscowej. Najczęściej procesom tym towarzyszy różnie nasilony odczyn zapalny lub odczyn alergiczny u osobników nadwrażliwych. U noworodka, w ciągu pierwszych dni życia, gdy śluzówka nosa jest jeszcze jałowa, mechanizmami obronnymi są: bierna odporność uzyskana od matki oraz ruch rzęsek, które oczyszczają i filtrują powietrze. Świadomość tych faktów nasuwa bardzo istotne wnioski praktyczne, a mianowicie: nisz 13.


	czenie aparatu rzęskowego przez czyszczenie wnętrza noska wacikami, pałeczkami, pompkami itp.jest niedozwolone! Wnętrza zdrowego, drożnego noska małego noworodka i niemowlęcia ale trzeba i nie wolno czyścić.Są to źle pojęte zalecenia higieniczne, dawane niekiedy matkom przez położne lub lekarzy. Działania takie zwykle uszkadzają naturalne mechanizmy obronne śluzówki, a znajdujące się na rękach matki lub na wacikach bakterie nieuchronnie prowadzą do zakażenia, czyli do stanu zapalnego błony śluzowej nosa. W małym wnętrzu noska dziecka powstaje wysięk wydzieliny śluzowa-ropnej, która zasychając w strupki zaczyna upośledzać drożność nosa. Dziecko podczas karmienia zaczyna się męczyć, staje się niespokojne, oddech jego jest sapiący, świszczący. Jest to typowy obraz "sapki"niemowlęcej, z którą nie zawsze sama matka może sobie poradzić. Jeżeli sapka utrzymuje się dłużej lab powodaje jakieś ogólne objawy, takie jak podwyższona ciepłota ciała, zachłystywanie się noworodka, kaszel, należy natychmiast zasięgnąć porady lekarskiej. Lekarz laryngolog odblokuje nosek dziecka z wydzieliny używając do tego sterylnych ssaków, a wydzielinę pobierze do badań bakteriologicznych i najprawdopodobniej zastosuje tylko przemycie, zakroplenie noska jałową solą fizjologiczną, polecając matce także nawilżanie noska solą fizjologiczną i układanie dziecka na brzuszku, by wydzielina nie ściekała głębiej do gardła. Jest też zrozumiałe, że pouczy mamę, by więcej nie niszczyła tego wspaniałego obronnego nabłonka we wnętrzu nosa. Nie podrażniona i nie niszczona śluzówka nosa dość szybko sa...